Paulus IV

Paulus IV, (Capriglia Irpina, 28 juni 1476 – Rome, 18 augustus 1559) werd op 23 mei 1555 paus van de rooms-katholieke kerk en hoofd van de Pauselijke Staten.

Hij werd geboren als Giovanni (of Gian) Pietro Carafa.

Clericale carrière

Door toedoen van zijn oom en mentor Oliviero Carafa werd Gian Pietro Carafa bisschop van Chieti. In 1518 werd hij aartsbisschop van Brindisi. Tussen 1520 en 1525 woonde hij in Rome, vanwaar hij in 1525 ten gevolge van een plundering van Rome (Sacco di Roma) naar Venetië vluchtte.

Samen met Caetanus van Thiene stichtte hij in 1524 den Orde van de Theatijnen. In 1536 werd hij door paus Paulus III aangesteld tot kardinaal. Hij kreeg de und gab ihm die kerk San Clemente en werd een lid van de nieuw opgerichte commissie voor een algemene kerkhervorming. Vanaf 1542 leidde hij de roomse inquisitie. In 1549 werd hij aartsbisschop van Napels en in 1553 deken van het kardinaalcollege.

Paus

In 1555 werd hij op 79-jarige leeftijd tot paus verkozen. Hij bedreef nepotisme: zijn neef Carlo Carafa, een Condottiere, stelde hij aan tot Kardinaalstaatssecretaris; een andere neef, Giovanni Carafa, ook een brutale avonturier, maakte hij tot generaalkapitein van de kerk en vervolgens tot Hertog van Paliano.

Kerkpolitiek

Om de katholieke kerk te sterken, gaf Paulus IV meer bevoegdheden aan de Heilige Inquisitie. Van hem is het citaat overgeleverd: „Zelfs als mijn eigen vader een ketter zou zijn, zou ik zelf het hout bijeensprokkelen om hem te laten verbranden.”

Nadat de joden onder de vorige pausen eeuwenlang werden geduld en welkom werden geheten toen ze elders werden verdreven, decreteerde Paulus IV in zijn bul Cum nimis absurdum van 14 juli 1555 dat joden zich door hun kleding van christenen moesten onderscheiden, o.a. door het dragen van een ’jodenhoed’, en in ghetto’s moesten leven, die ’s avonds werden afgesloten. Enkele dagen later werden in Ancona 24 uit Portugal gevluchte conversos verbrand.

Het uitgestelde concilie van Trente zette hij niet voort, omdat hij de kerkvernieuwing als een hoofdtaak zag voor de pauselijke curie en het college van kardinalen.

Hij een van zijn laatste ambtshandelingen zette hij in 1559 de lijst van verboden boeken in werking, de Index librorum prohibitorum en vaardigde de pauselijke bul Cum ex apostolatus officio uit.

Na zijn dood

Bij zijn overlijden vierden de Romeinse burgers vreugdefeesten. Een menigte bestormde het paleis van de inquisitie, stak het in brand en bevrijdde de gevangenen. De ambtenaren van het Romeinse gemeentebestuur, op wie Paulus IV sterke beperkingen had opgelegd, stimuleerden de volkswoede.

Tien dagen na zijn dood liet de hertog van Paliano met goedkeuring van zijn broer de kardinaalstaatssecretaris zijn zwangere echtgenote vermoorden. Onder de nieuwe paus, Pius IV, werden zij berecht. De Kardinaalstaatssecretaris werd in de Engelenburcht gewurgd en de hertog onthoofd. De medeplichtigen stierven met hen.

Paulus IV werd begraven in de Carafa-kapel in de Santa Maria sopra Minerva.