Lettergreep

Een lettergreep of syllabe is in algemene zin een prosodische eenheid in de taal. Er zijn geen volledig objectieve regels te geven voor de opdeling van een stroom taalklanken in lettergrepen, maar in het algemeen delen sprekers de intuïtie dat lettergrepen overeenkomen met de klanken die men op de tellen van een maat uitspreekt, wanneer de spraakklanken op melodie worden gezet.

Lettergreepstructuur

Lettergrepen bestaan uit een sonore en accentdragende kern of nucleus, die vaak maar niet altijd wordt voorafgegaan door een onset en gevolgd door een coda. Het begin van de lettergreep (de onset) en coda bestaan uit medeklinkers, de kern is een enkele klinker, tweeklank of hoog-sonore medeklinker. Het laatste type kern komt maar in een beperkt aantal talen voor, over het algemeen die met medeklinkerclusters.

In het Nederlands wordt onderscheid gemaakt tussen open en gesloten lettergrepen. Een open lettergreep heeft geen coda en eindigt dus op een klinker. Een gesloten lettergreep heeft wel een coda en eindigt op een medeklinker.

Het aantal toegestane onsets en coda's in een taal is beperkt. In veel gevallen zijn de toegestane onsets het spiegelbeeld van de toegestane coda's. Dat komt doordat sprekers geneigd zijn bepaalde medeklinkers dicht bij de kern te houden, terwijl ze andere liever wat verder van de kern af schrijven. De gebruikelijke afstand van een medeklinker hangt direct samen met de sonoriteit van die medeklinker; hoe dichter een medeklinker bij de kern zit, des te hoger de sonoriteit. Daardoor is bijvoorbeeld de cluster 'str' wel toegestaan in de onset van een lettergreep (zoals in 'straat'), maar niet in de coda (*'taastr'), terwijl zijn spiegelbeeld 'rts' wel een toegestane coda vormt ('arts'), maar geen toegestane onset (*'rtsa').

Wanneer een taal een woord uit een andere taal importeert, wordt de lettergreepstructuur doorgaans aangepast. Zo klinkt het aan het Engels ontleende Merry christmas in het Hawaïaans als mele kalikimaka. Zie verder Optimaliteitstheorie.

Sprekers neigen ernaar lettergrepen te gebruiken die bestaan uit een korte onset en een kern, zonder coda. Dat verklaart waarom nieuwe talen, zoals pidgin- en creooltalen, weinig woorden met een coda hebben, en dat sprekers ertoe neigen medeklinkers uit lange onsets en coda's te verwijderen.

Het uitgebreide begrip 'lettergreep' als orthografische conventie

Bij uitbreiding wordt het begrip lettergreep of syllabe ook toegepast op bij elkaar horende letterreeksen in de schriftelijke weergave van taal. Alle conventies voor de verdeling van woorden in “orthografische” lettergrepen zijn voor het Nederlands beschreven in het Groene Boekje.

Zie ook

• Lettergreeplengte
• Mora
• Spelling
• Sjwa
• Elisie
• Syncope (taalkunde)
• Syncope (stijlfiguur)
• Apocope
• Eindlettergreep
• Morfeem
• Syllabisch schrift
• Mandarijnse lettergreep

Tekstelementen