Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
's-Heerenberg
| ||||||||||||||||||||||||
's-Heerenberg (Nedersaksisch: ’s-Heerenbarg) is een Nederlandse stad gelegen in de provincie Gelderland. Ze maakte deel uit van de voormalige gemeente Bergh en tegenwoordig van de gemeente Montferland. Het stadje telde ongeveer 8000 inwoners in 2003. 's-Heerenberg verkreeg op 8 september 1379 stadsrechten van Willem I van den Bergh.
Geschiedenis en bezienswaardigheden
In 's-Heerenberg bevindt zich kasteel Huis Bergh, waar de heren van den Bergh zetelden. In het kasteel zijn tal van schilderijen van oude Italiaanse meesters te bezichtigen. Ook het oude stadscentrum met onder andere de omwalling en de Plantage, een parkbos juist ten westen van Huis Bergh, trekken veel toeristen. In de directe omgeving ligt het natuurgebied Montferland, een heuvelachtig bosgebied dat door fietsers, wandelaars en paardrijders druk bezocht wordt.
Het Neije Raethuys werd in 1531 gebouwd ter vervanging van het Ailde Raethuys aan de Kellenstraat. Van oudsher is het raadhuis het bestuurscentrum van zowel de stad als van het land van den Berge. Vergaderingen van de magistraat en van de geërfden van het graafschap Bergh hebben hier plaatsgevonden. Daarnaast werd er recht gesproken. In de kelder bevond zich een gevangenis en heden ten dage is voor het raadhuis een schandpaal opgesteld. De raadhuisklok uit 1526 werd in vroeger tijden gebruikt om de burgers bijeen te roepen voor vergaderingen en bij een uitbraak van een ramp, zoals een brand. Het raadhuis werd in de jaren 1914-1918 gerestaureerd. Verder is er ook nog de Boetselaersborg, een klein kasteeltje aan het Kattenburg. Dit kasteeltje behoort tot de bezittingen van Huis Bergh, en is niet van binnen te bezichtigen.
Zowel Burgers' Zoo als het Afrika museum (tegenwoordig in Berg en Dal) hebben hun oorsprong in 's-Heerenberg. Het Afrika museum is begonnen in het voormalig klooster Don Rua waar tot 1999 het bekende creativiteitscentrum Gouden Handen gevestigd was. De toenmalige paters, die naar Afrika reisden, besloten een museum op te richten.
's-Heerenberg telt 30 rijksmonumenten.
Mechteld ten Ham en Pim Pandoer
Door het boek Pim Pandoer en de heks van 's-Heerenberg genoot de stad rond het midden van de 20e eeuw enige bekendheid. Het verhaal is gebaseerd op een oude weduwe met de naam Mechteld ten Ham die van verschillende zaken door de toenmalige 's-Heerenbergse bevolking beschuldigd werd. Ze werd op 26 juli 1605 op de brandstapel gezet nadat eerder de waterproef bij De Laak in Azewijn had uitgewezen dat ze inderdaad een heks zou zijn. In 's-Heerenberg vindt rond augustus elk jaar een cultureel evenement plaats rondom de oude weduwe, het 'Mechteld Ten Ham weekeinde'.
Gilde
's-Heerenberg heeft een gilde, het Broederschap St. Antoniusgilde, dat volgens oudheidkundigen zou kunnen dateren uit de 11e eeuw. Uit stukken in het archief van de voormalige gemeente wordt in ieder geval duidelijk dat het in 1574 reeds bestond.
Uitgaansleven
's-Heerenberg heeft een levendig uitgaansleven. Er zijn veel kroegen te vinden, en een enkele dansgelegenheid. Ook zijn er enkele hotels en restaurants/eetgelegenheden.
Tijdens carnaval is 's-Heerenberg bekend onder de naam Waskupenstad. De diverse carnavalsoptochten trekken tienduizenden bezoekers.
De Duitse Grens
Bepalend voor 's-Heerenberg is de ligging tegen de Duitse grens. Aan de overzijde van de grens is de Duitse gemeente Emmerik (Duits: Emmerich) (met onder andere het kerkdorp Elten) gelegen. Vanuit 's-Heerenberg zijn er vier grensovergangen. Deze zijn, van oost naar west:
- De grensovergang juist ten oosten van industrieterrein 't Goor. In de jaren '90 is hier een loopbrug gerealiseerd. Deze overgang is toegankelijk voor fietsers en voetgangers. Tot 1987 waren hier de resten van de Zwarte Brug zichtbaar. Toen was er echter geen mogelijkheid hier de grens te passeren.
- De Nieuwe Grens. Dit is de belangrijkste grensovergang in 's-Heerenberg. De overgang ligt ongeveer een kilometer oostelijk van de oude grens, en ligt aan de doorgaande weg tussen Doetinchem en Emmerik.
- De Oude Grens. Deze grensovergang ligt aan de rand van het historische centrum van 's-Heerenberg.
- Grensovergang De Linthorst. Deze groene grensovergang ligt ten westen van De Plantage, tussen 's-Heerenberg en Stokkum, en leidt naar de Emmerikse buurtschap Elsepaß. Deze grensovergang is toegankelijk voor fietsers en voetgangers.
In alle gevallen is het riviertje de Wetering de feitelijke grens.
Canadees kanon als oorlogsmonument
Omdat 's-Heerenberg de eerste stad in Nederland ten noorden van de Rijn is die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd bevrijd door de Canadezen, werd er op 5 mei 2010 een Canadees kanon op de 's-Heerenbergse Bleek onthuld.
Religie
Tijdens de Hollandse Zending tussen de jaren 1799 en 1842 was er een seminarie in Huis Bergh gevestigd. Van 1910 tot en met 1971 was er een actief klooster in 's-Heerenberg; Don Rua (voorheen Sint-Bonifatiushuis). Van 1959 tot en met 1971 is daar ook het Kleinseminarie van de order der Salesianen van Don Bosco gevestigd.
Religie anno 2007
In 's-Heerenberg staan drie kerken. De grootste kerk is de R.K.-kerk H. Pancratius, gelegen tegenover het oude stadhuis, midden in het oude stadscentrum. Deze kerk is ontworpen door Alfred Tepe en een voorbeeld van neogotiek. De tweede kerk van de stad, de R.K. Emmauskerk, ligt tussen de Oude Doetinchemseweg en winkelcentrum De Bongerd in het oosten van de stad. De derde kerk is de Nederlands Hervormde kerk, en deze is gelegen naast de oprit tot Huis Bergh. Overigens is slechts een kleine minderheid van de 's-Heerenbergse bevolking van Nederlands-Hervormde signatuur.
Ontspanning en sport
's-Heerenberg heeft een rijk verenigingsleven. Zo zijn er muziekvereniging Harmonie Crescendo en voetbalvereniging MvR. Verder is er het 'Sportcentrum Montferland' met een zwembad, een sporthal en een fitnesscentrum.
Bekende 's-Heerenbergenaren
- Mechteld ten Ham, de "heks" van 's-Heerenberg
- Gerard Cornielje, muzikant en dichter
- Frits Spies, kaarsenmaker
- Marijke van Lente-Huiskamp (tot 2001 Marijke Essers-Huiskamp), politica
- Jan Ysbrands Galama, pastoor
- John Leeuwerik, voetballer
- Dick Mol, amateur-archeoloog, in de jaren '80 woonachtig in 's-Heerenberg
- Jozef Rulof, paragnost
Zie ook
Externe links
- 's-Heerenberg op Berghapedia
- Een grote verzameling informatieve links over 's-Heerenberg
- Canadees kanon op de Bleek
- Archeologische vondsten
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met 's-Heerenberg op Wikimedia Commons.
 | Plaatsen in de gemeente Montferland |  |
|---|
|
Hoofdplaats: Didam Stad: 's-Heerenberg |
