Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zeppelin
Een luchtschip (vaak : zeppelin genoemd) is een meestal sigaarvormige ballon bestaande uit een omhulsel dat is gevuld met een gas lichter dan lucht, meestal waterstof of helium. Hieronder hangt een cabine (ook wel gondel genoemd) en een aantal motoren voorzien van propellers waardoor het zich actief kan verplaatsen. Een luchtschip is net als een ballon lichter dan lucht, maar vliegt op motorkracht en is gestroomlijnd, en is dus veel minder afhankelijk van de wind dan een ballon.
Soorten luchtschepen
Er bestaan drie verschillende soorten luchtschepen:
- zeppelin of star luchtschip: deze heeft een inwendig metalen skelet, waarin zakken zijn aangebracht met daarin het gas (helium of waterstof) waaraan de zeppelin zijn drijfvermogen ontleent;
- blimp of slap luchtschip: deze heeft geen inwendig skelet maar behoudt zijn vorm door de overdruk in de ballon waarin zich het gas bevindt;
- halfslap, zoals de Zeppelin NT: deze wordt soms ook blimp genoemd. Hij heeft geen volledig skelet, maar alleen een versterkte kiel, vaak langs de gehele onderzijde. Aan deze kiel is de gondel bevestigd. De overdruk in de ballon mag hierdoor lager zijn dan bij een blimp.
- Reclameballon: vaak wordt reclame gemaakt met een kabelballon in de vorm van een slap luchtschip. Zo'n kabelballon wordt vaak zeppelin genoemd.
Waterstof of helium
Waterstof, dat aanvankelijk het voornaamste vulgas was, is extreem brandbaar. Later werd dit vervangen door helium, dat onbrandbaar is. Helium heeft als nadeel dat het 8 % minder drijfvermogen levert, maar vooral dat het zeer kostbaar is. Waterstof als vulgas is berucht geworden na de ramp met de "Hindenburg" (zie beneden).
Geschiedenis van het luchtschip
Tijdens de Frans-Duitse oorlog werd vanuit het belegerde Parijs met wisselend succes contact onderhouden via ballonnen. Deze waren echter afhankelijk van de wind. De eerste luchtschepen ontstonden in het midden van de 19e eeuw uit de ballon. Het idee van een bestuurbare ballon (in het Frans: dirigible) werd door verschillende mensen uitgewerkt.
Graf von Zeppelin
Ferdinand von Zeppelin, gepensioneerd militair, bouwde in Friedrichshafen bij het Bodenmeer zijn Luftschiffbau Zeppelin: het eerste bedrijf dat zich toelegde op de bouw van luchtschepen. Op 2 juli 1900 werd zijn droom werkelijkheid: de eerste zeppelin koos het luchtruim en maakte een vlucht van 18 minuten. Het eerste werkende vliegtuig moest nog worden uitgevonden en pas jaren later zouden vliegtuigen in staat zijn een dergelijke tijd in de lucht te blijven.
De luchtschepen die de graaf bouwde werden naar hem genoemd. In de beginjaren was er vanzelfsprekend totaal geen ervaring met de nieuwe technologie, waardoor een aantal van de eerste zeppelins onbestuurbaar werden en daarbij verongelukten of onherstelbaar beschadigd raakten. Het bedrijf heeft dan ook drie doorstarts gemaakt.
In 1909 richtte graaf von Zeppelin de Deutsche Luftschiffahrt Aktien Gesellschaft (DELAG) op, waarmee de eerste luchtvaartmaatschappij ontstond. In deze tijd vlogen er nog geen passagiersvliegtuigen. De DELAG onderhield geregelde diensten tussen een aantal Europese hoofdsteden en grote Duitse steden, met een voor de tijd comfortabele snelheid van rond de 50km per uur
Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zette het Duitse leger zeppelins in om Engeland (Londen en het omliggende land) te bombarderen. Er zijn honderden missies geweest waarbij tienduizenden kilo's bommen op Engeland en andere vijandelijke gebieden zijn afgeworpen vanuit Duitse zeppelins. Omdat de Britse verdedigers al snel bedreven raakten in het in brand schieten van deze grote en kwetsbare luchtschepen bleken bombardementen vanuit luchtschepen niet bijzonder effectief. De logge vormen en natuurlijk de bommen slaagden er wel in angst onder de bevolking te stichten.
Luchtschepen bleken goed te werken voor het uitvoeren van verkenningsmissies. In beide kampen werden ze daarvoor ingezet. Hun omvang en traagheid waren grote nadelen: voor iedere kilo gewicht is een kubieke meter gas nodig. Bovendien was helium duur en vlogen de luchtschepen met het uiterst brandbare waterstof.
De hoogtijdagen
Na de Eerste Wereldoorlog werden luchtschepen weer ingezet voor vreedzame doeleinden. In de jaren '20 en '30 van de 20e eeuw, ontstond er een uitgebreide dienstregeling van vluchten over de Atlantische Oceaan. Luchtschepen stonden voor luxe: het interieur was ruim en men had door de ramen een goed en uniek uitzicht op wat zich op de grond afspeelde. In deze tijd waren trans-Atlantische vluchten met vliegtuigen nog niet mogelijk en het alternatief voor het luchtschip was een overtocht per schip.
De ramp met de "Hindenburg"
Toen op 6 mei 1937 de met waterstof gevulde zeppelin Hindenburg (LZ-129) tijdens de landing op Lakehurst (Bij New York, Verenigde Staten) in brand vloog, waarbij 36 mensen omkwamen waaronder kapitein Lehmann, besloot men de overgebleven schepen uit de vaart te nemen en de productie stop te zetten. De indrukwekkende foto's van de ramp zijn welbekend.
Interessant detail hierbij is dat de vlammen op de foto's gele vlammen aangeven terwijl waterstof op zichzelf kleurloos brandt. Een moderne, veel aangehangen, theorie is dat de brand ontstond in het omhulsel van de ballon, dat bestond uit katoen dat onder andere geïmpregneerd was met aluminiumpoeder. Volgens deze theorie zou een statische ontlading tussen het omhulsel en de natte ankertouwen het omhulsel in brand hebben gezet. Er zou zo een gat zijn ontstaan, waardoor de waterstof kon weglekken, en de vlam kon aanwakkeren.
Alternatief is het ook mogelijk dat een van de ankertouwen losbrak en als een zweep het omhulsel lekprikte, waarna de eerder genoemde statische ontlading het gas ontstak.
Men is het erover eens dat de ramp zich met moderne materialen niet op dezelfde wijze zou herhalen.
Tweede Wereldoorlog
Kort na de ramp met de "Hindenburg" brak de Tweede Wereldoorlog uit en werd luchtvaart opnieuw een militaire aangelegenheid. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog waren de vliegtuigen dusdanig betrouwbaar geworden dat de wereld geen behoefte meer had aan de langzame, logge luchtschepen. Luchtschepen waren definitief geschiedenis, met uitzondering van een aantal experimentele en militaire luchtschepen die onherbergzame gebieden konden observeren.
Zeppelin NT
Na de successen van Amerikaanse blimps, slappe sigaarvormige luchtballonnen, zijn er al decennia lang vergevorderde plannen om de luchtschepen opnieuw in gebruik te gaan nemen. Zeppelin NT (waarbij NT staat voor New Technology) is een moderne variant die zijn oorsprong heeft in de oude Zeppelin-fabrieken en waarmee sinds enige jaren commercieel rondvluchten worden gemaakt. De zeppelin NT luchtschepen zijn van het semi-rigid-type.
Belangrijke luchtschepen
Er zijn honderden luchtschepen gebouwd, maar slechts een aantal namen is nog steeds bekend.
| Productienummer | Naam of nummer | Waarvoor gebruikt | Eerste Vlucht | Levensloop |
|---|---|---|---|---|
| LZ126 | USS Los Angeles | Oorlogsbetaling van de Duitsers | 4 september 1923 | Buiten dienst in 1932; gesloopt in 1939 |
| R101 | Geen naam | Passagiersvluchten | 14 oktober 1929 | De R101 was een vliegend hotel met Britse luxe. Neergestort en verbrand op 5 oktober 1930 |
| LZ129 | Hindenburg | Passagiersvluchten | 26 maart 1936 | De Hindenburg is het grootste luchtvaartuig ooit gebouwd. Neergestort bij Lakehurst, New Jersey op 6 mei 1937. |
Zie ook
- Lijst van luchtschepen
- Lijst van zeppelins (overzicht van alle zeppelins van Luftschiffbau Zeppelin, het bedrijf van Ferdinand von Zeppelin)
Vrije mediabestanden over Luchtschip op Wikimedia Commons