Camille Flammarion

Nicolas Camille Flammarion (Montigny-le-Roi, departement Haute-Marne (Frankrijk), 26 februari 1842 – Juvisy-sur-Orge, departement Essonne, 3 juni 1925) was een Franse astronoom, geofysicus, auteur van populair-wetenschappelijke geschriften en science fiction en de eerste president van de Société astronomique de France (SAF), die hij in 1887 oprichtte.

Leven

Flammarion was al op jonge leeftijd geïnteresseerd in astronomie. Op 16-jarige leeftijd schreef hij een manuscript van 500 pagina’s met de titel Cosmologie Universelle en werd hij assistent van de astronoom Urbain Leverrier bij het Observatorium van Parijs. In 1861, op 19-jarige leeftijd, publiceerde hij La pluralité des mondes habités (De pluraliteit van bewoonde werelden). Hij stelde hierin dat de aarde geen buitengewone positie inneemt, maar dat leven waarschijnlijk ook op andere planeten van het zonnestelsel zou voorkomen. In deze context behandelde hij ook de vraag naar de betekenis van het universum. Flammarion concludeert: als het universum bij toeval is ontstaan – dat wil zeggen zonder betekenis – dan is het groot genoeg om ook op een andere plaats leven te produceren. Als het universum en het leven op aarde een betekenis hebben, zou het absurd zijn om te geloven dat dit wonderbaarlijke en diverse universum geschapen is zonder dat andere levende wezens het waarnemen en onderzoeken. Het boek is in verschillende talen vertaald.

Kort daarop verloor Flammarion zijn positie bij het observatorium. Van 1862 tot 1867 werkte hij voor het Institut de Longitudes. In 1867 maakte hij negen luchtballonvluchten voor wetenschappelijke observaties, daarna keerde hij terug naar het observatorium, waar hij deelnam aan een project voor de systematische observatie van dubbelsterren. Het resultaat van het project was een catalogus van 10.000 dubbelsterren, gepubliceerd in 1878. Bovendien observeerde Flammarion de maan en Mars. In 1873 stelde hij dat de rode kleur van Mars te wijten was aan vegetatie.

Een afbeelding die Flammarion publiceerde in zijn boek L’Atmosphère. Météorologie populaire (p. 163) uit 1888, werd bekend als de ’houtgravure van Flammarion’. De afbeelding heeft als ondertitel: „Een missionaris uit de middeleeuwen zegt dat hij het punt heeft gevonden waar de hemel en de aarde elkaar raken...”^[1] en toont een op de aardschijf geknielde waarnemer die achter de sterrenhemel kijkt en ziet wat daarachter ligt. De illustratie werd erg populair in de 20e eeuw.

Flammarion publiceerde ongeveer 50 populairwetenschappelijke werken, waaronder L’astronomie populaire in 1879, waarvan 100.000 exemplaren werden verkocht, en La Planète Mars (deel 1 in 1892, deel 2 in 1909), waarin hij het bestaan steunde van de Marskanalen die waren aangelegd door een zeer hoog ontwikkelde cultuur en moedigde amateurastronomen aan om hun eigen waarnemingen te doen. Ook schreef hij fantastische verhalen, waaronder Uranie en Stella (1897). La Fin du Monde (1894) combineert wetenschappelijke en fantastische elementen bij het beschrijven van de toekomst van de mensheid in de 25e eeuw en over 10 miljoen jaar vanaf nu. De roman inspireerde onder meer de Parijse surrealisten, zoals Max Ernst of Wolfgang Paalen (zie Pays interdit (Forbidden Land), 1936–1937).

Flammarion was bovendien geïnteresseerd in spiritisme en parapsychologie en was van mening dat de ziel een onafhankelijk bestaan had buiten het lichaam en over vermogens beschikt die voorheen onbekend waren in de wetenschap. Op deze manier kan de ziel haar werking ook over grotere afstanden ontwikkelen. Hij was medeoprichter en lid van de Franse Theosofische Vereniging. In 1923 was hij voorzitter van de Society for Psychical Research.

In 1887 richtte Flammarion de Société Astronomique de France op. Hij was zeer belezen en heeft in de loop van zijn leven een uitgebreide astronomische bibliotheek samengesteld, die in 1910 uit 10.000 delen bestond.

Na de dood van zijn eerste echtgenote, Sylvie Pétiaux, trouwde Flammarion met de astronome Gabrielle Renaudot, die na zijn dood secretaris-generaal werd van de Société Astronomique de France.

Camille Flammarion was de broer van Ernest Flammarion (1846–1936), de oprichter van de Parijse uitgeverij Flammarion, en de grootvader van radiopionier Léon Deloy.