Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Controverse over de opwarming van de Aarde

Uit Wikisage
Versie door Lidewij (overleg | bijdragen) op 12 sep 2016 om 15:20 (https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Controverse_over_de_opwarming_van_de_Aarde&oldid=47319611 21 aug 2016 Femkemilene 30 mrt 2014)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De controverse over de opwarming van de Aarde verwijst naar een verscheidenheid van geschillen, significant meer uitgesproken in de populaire media door enkele spraakmakende critici dan in de wetenschappelijke literatuur,[1][2] met betrekking tot de aard, oorzaken en gevolgen van opwarming van de Aarde. De betwiste kwesties omvatten de oorzaken van de toegenomen mondiale gemiddelde luchttemperatuur, vooral sinds het midden van de 20e eeuw, of deze opwarmingstrend ongekend is of binnen de normale klimaatschommelingen valt, of de mensheid aanzienlijk heeft bijgedragen, en of de stijging geheel of gedeeltelijk een artefact is van slechte metingen. Andere geschillen hebben betrekking op schattingen van de klimaatgevoeligheid, voorspellingen van extra opwarming, en wat de gevolgen van de opwarming van de Aarde zal zijn. Slechts een beperkt deel ervan is gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften, waardoor de wetenschappelijke waarde van de kritiek onduidelijk is. Erger nog, bewezen beïnvloeding door grote belanghebbenden [3] doet de vraag rijzen of de 'controverse' niet kunstmatig tot stand gebracht is.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ongeveer 97% van de klimaatwetenschappers zegt dat het klimaat verandert en dat dit wordt veroorzaakt door invloed van de mens. De overige 3% publiceert gemiddeld minder en wordt als minder prominent beschouwd.[4][5] Uit het onderzoek van Cook et al. bleek dat de consensus in de periode 1991-2011 langzaam toenam.[6]

Waarnemingen

Kritiek op waarnemingen richt zich vooral op het effect van het hitte-eilandeffect, het effect van slechte meetstations en op vermeend gesjoemel met de globale datasets.

In 2005 ontstond er controverse over de statistische methodes gebruikt het in derde rapport van het IPCC.[7] Deze kritiek werd in de wetenschappelijke literatuur weerlegd.[8]

Regelmatig worden temperatuurreeksen aangepast. Dit bijvoorbeeld om de effecten van een veranderde meetmethode te compenseren. Wanneer je je thermometer bijvoorbeeld hoger hangt, zul je andere resultaten krijgen dan voorheen. Vaak ontstaat controverse of deze aanpassingen geen gesjoemel zijn.

In 2010 werd Berkerley Earth opgericht door een aantal wetenschappers die sceptisch stonden tegenover de temperatuurmetingen van NASA en andere nationale instituten. Ze onderzochten veelgehoorde kritiek op de temperatuurreeksen, zoals het effect van het hitte-eilandeffect en lage kwaliteit van verschillende temperatuurstations. Tot hun verbazing waren de uitkomsten van hun analyse vergelijkbaar ben de standaardtemperatuurreeksen.[9][10]

Vertraagde opwarming 1998-2013

Bestand:Global average temperature 1997-2013.png
Een grafiek van de gemiddelde "near-surface air" en "sea-surface" temperatuur sinds 1997, gebaseerd op gegevens van Met Office Hadley Centre, de zogenaamde HadCRUT4 reeks. Sceptici beweren dat de vertraagde temperatuurstijging sinds 1997 aantoont dat de opwarming van de Aarde gestopt is.[11]

In het vijfde IPCC-verslag stond dat in de periode tussen 1998 en 2012 de gemiddelde temperatuur ongeveer 0.055 °C per decennium steeg, vergeleken met een stijging van 0.12 °C per decennium in de periode ervoor. Er werd gesteld dat dit consistent met de natuurlijke variabiliteit van het klimaat. Bovendien was het jaar 1998 een extreem warm El Niño-jaar en dus geen goed referentiejaar.[12] Deze vertraging in de opwarming werd ook wel een hiatus genoemd en voor enkelen de aanleiding om te beweren dat de opwarming van de Aarde gestopt is.

Uit verschillende onderzoeken van 2015 bleek dat deze hiatus een artefact was van de kleine hoeveelheid metingen in het noordpoolgebied en een gevolg van de overstap naar een nauwkeurigere methode van metingen van schepen.[13]

De verklaring van deze vertraagde opwarming kan niet gevonden worden in een zwakker broeikaseffect: er komt consistent meer straling binnen dan er wordt uitgezonden door de aarde. Er werden een aantal mogelijke oorzaken aangedragen: extra warmte opgenomen is door de Stille Oceaan of meer weerkaatsing van zonlicht door luchtvervuiling (aerosolen) in China.[14]

Oorzaak van de opwarming

Uit ijskernboringen blijkt dat in het geologisch verleden het begin van de temperatuurstijging vaak zo'n 200 à 1.200 jaar vooruit liep op een stijging van de CO2-concentratie.[15] Deze initiële natuurlijke temperatuurstijgingen kunnen verklaard worden door de Milanković-cycli. Vervolgens kwam er CO2 vrij uit de oceanen, die bij warmere temperaturen minder CO2 kunnen bevatten, en als een positieve terugkoppeling diende. Temperatuurstijging en CO2-concentratie nemen nu echter tegelijkertijd toe, dus is het duidelijk dat hier een ander mechanisme aan de gang is.[16] Het algemeen inzicht is nu dat de huidige toename van CO2 voornamelijk wordt veroorzaakt door de mens[17] (zie Broeikaseffect voor een verdere toelichting) en dat een verhoogde hoeveelheid CO2 ook in het verleden heeft bijgedragen aan opwarming van de Aarde.[18]

De veranderende intensiteit van kosmische straling wordt door critici (zoals Henrik Svensmark) als de werkelijke primaire oorzaak van de opwarming gezien. (Zie ook Invloed van zonnevlekken op het klimaat).

Klimaatmodellen

Zoals beschreven onder Modellen zijn klimaatmodellen nog niet goed in staat om klimaatveranderingen op sub-continentale schaal te beschrijven. Lange tijd was de gesimuleerde opwarming van de troposfeer in de tropen is niet conform de waarnemingen.[19] Er moet worden opgemerkt dat metingen hier erg moeilijk zijn vanwege de hoogte vanaf het aardoppervlak en de grote variabiliteit in temperatuur op die hoogte. Een nieuwe analyse van de meetgegevens uit 2015 was wel in overeenstemming met de klimaatmodellen en de verwachtingen.[20]

De klimaatmodellen gaan voor hun lange-termijnprognoses uit van een aantal uiteenlopende demografische en economische groeiscenario's die de Verenigde Naties (VN) hanteert. Er is geen overeenstemming over de meest betrouwbare prognoses van broeikasgassen.[bron?] Het is onduidelijk hoe de uitstoot van broeikasgassen beïnvloed gaat worden door verstedelijking, de veranderende koolstofintensiteit (de hoeveelheid broeikasgas die wordt uitgestoten per hoeveelheid product) en het effect van de demografische transitie.

Klimaatmodellen zouden te weinig rekening houden met de effecten van de verstoring van ecosystemen op het klimaat. Er is tot op heden nog weinig onderzoek gedaan naar de invloed van interacties tussen het veranderende klimaat en ecosystemen. Met name over de rol die micro-organismen hierin spelen is nog niet veel bekend.[21][22][23][24] Micro-organismen zouden volgens microbiologen 30 tot 50 procent van alle biomassa op Aarde kunnen uitmaken, hetgeen hun belang voor het klimaatonderzoek onderstreept. Het bodemleven zou veel schade oplopen door het gebruik van te veel bestrijdingsmiddelen in de intensieve landbouw.[25]

Klimaatgevoeligheid

Eén van de factoren waarmee de grootte van de toekomstige temperatuurstijging wordt geschat, is de klimaatgevoeligheid. Dit is de toename van de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak na een verdubbeling van de concentratie CO2-equivalent in de atmosfeer, waarbij rekening gehouden wordt met terugkoppelingen in het klimaatsysteem.[26] In haar vierde rapport schatte het IPCC de klimaatgevoeligheid tussen de 2,0 en 4,5°C. In het vijfde rapport van het IPCC werd die schatting bijgesteld naar 1,5 tot 4,5°C.[27]

In 2014 publiceerde Global Warming Policy Foundation (een organisatie die advies geeft over de economische implicaties van de opwarming van de Aarde) een rapport met lagere schattingen van de klimaatgevoeligheid. De auteurs stelden dat studies die het IPCC gebruikte om tot de inschatting te komen ongeschikte data bevatten en een verkeerde statistische basis kennen. Door strengere criteria te hanteren voor de selectie van studies zouden ze tot een lagere klimaatgevoeligheid komen.[28] Klimaatwetenschapper Steven Sherwood stelde dat de auteurs zich schuldig maakten aan selectief winkelen door criteria te nemen die sturen naar een rapport van Piers Forster en Jonathan Gregory. Piers Forster gaf aan zelf niet te denken dat hun uitkomsten robuuster waren, aangezien ze in hun onderzoek grove aannames hadden gemaakt en laagkwalitatieve data hadden gebruikt.[29]

Gevolgen

Dit kritiekpunt betreft de implicaties van de opwarming van de Aarde. Geoloog Salomon Kroonenberg (naar eigen zeggen geen klimaatscepticus[30]) relativeert de IPCC-conclusies, omdat volgens hem over 10.000 jaar het interglaciaal afloopt en de aarde dan sowieso weer afkoelt. Hij stelt dat we beter kunnen investeren in hogere dijken dan in het terugdringen van broeikasgasemissies. Klimaatscepticus Bjørn Lomborg wijst op de hoge kosten van het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en propageert ook aanpassingen aan klimaatverandering. Volgens de Stern Review en de IPCC is mitigatie wel kosteneffectief.[31][32]

Sommige onderzoekers verwachten al voor de helft van deze eeuw een mondiale voedselcrisis, onder andere door de negatieve gevolgen van klimaatverandering.[33][34]

Politiek

Het IPCC zou niet onafhankelijk zijn en kritiek van sommige wetenschappers[35] zou niet opgenomen zijn in de eindrapportages. De commissie economische zaken van de House of Lords had in 2005 twijfel of de IPCC emissiescenario's en de samenvattingen wel vrij waren van politieke invloed. Deze twijfels werden later verworpen door de Britse regering.[36][37] Sommige critici hebben hun zorgen geuit dat de rapporten van het IPCC de neiging hebben de gevolgen en risico's van klimaatverandering te onderschatten.[38]

Controverse rond gestolen e-mails van klimaatwetenschappers

Zie Climategate voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Eind november 2009, aan de vooravond van de klimaatconferentie van Kopenhagen, werden meer dan duizend vertrouwelijke e-mails van wetenschappers van de afdeling klimaat van de universiteit van East Anglia gehackt en gepubliceerd. Dit incident werd door sommigen climategate gedoopt. De wetenschappelijke communicatie leek te suggereren dat er sprake was van fraude met de interpretatie van meetgegevens en dat de wetenschappers aldus de ernst van het eventuele klimaatprobleem overdreven. De VN liet onderzoek doen naar de handel en wandel van deze wetenschappers en hun instituut.

Vanuit verschillende andere internationale onderzoeken naar de kwestie kwam enige kritiek op de manier waarop de wetenschappers met informatieverzoeken waren omgegaan. In alle gevallen luidde de hoofdconclusie van deze onderzoeken dat losse fragmenten uit de e-mails uit hun verband getrokken waren en dat de onderzoekers geen informatie hadden achtergehouden, vervalst, verdraaid of gemanipuleerd. De hele affaire deed dan ook niets af aan de conclusie dat de mens bijdraagt aan de opwarming van de Aarde.[39][40][41][42][43][44][45][46]

Controverse rond invloed publieke debat ExxonMobil

In 2015 kwamen twee onderzoeken uit naar hoe ExxonMobil het publieke debat over klimaatverandering beïnvloedde. Hieruit bleek dat hun eigen wetenschappers al 40 jaar lang het bestaan van mensveroorzaakte klimaatverandering erkenden en actief misinformatie verspreidden om hun bedrijfsmodel niet in gevaar te brengen.[3]Hetzelfde jaar startte een gerechtelijk onderzoek naar deze beschuldigingen.

Financiering

Verschillende bedrijven actief in de fossiele sector hebben wetenschappers betaald om resultaten te publiceren die in hun voordeel werken. Zo betaalde Koch Industries grote bedragen aan Willie Soon om onderzoek te publiceren waaruit zou blijken dat de zon de belangrijkste oorzaak is van klimaatverandering. Ook ExxonMobil en de American Petroleum Institute sponsorden hem. Er ontstond controverse omdat Soon deze sponsoring geheim hield bij zijn publicaties.[47]

De precieze bronnen van financiering blijft vaak onduidelijk vanwege het Amerikaanse recht. Je kan als bedrijf je geld doorspelen aan een fonds die geregistreerd staat als een goed doel en daarbij anoniem blijven. Veel conservatieve denktanks staan zo geregistreerd. Tussen 2000 en 2010 werd er $120 miljoen gedoneerd via zulke goede doelen aan groepen die twijfel zaaien over mensveroorzaakte klimaatverandering.[48]

Door twijfelaars aan mensveroorzaakte klimaatverandering wordt regelmatig gesteld dat ze geen financiering voor onderzoek kunnen krijgen vanwege hun opvattingen.

Zie ook

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  1. º Boykoff, M.; Boykoff, J. (2004). Balance as bias: global warming and the US prestige press . Global Environmental Change Part A 14 (2): 125–136. doi:10.1016/j.gloenvcha.2003.10.001
  2. º Oreskes, Naomi; Conway, Erik. Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming (first ed.). Bloomsbury Press. ISBN 978-1-59691-610-4.
  3. ↑ 3,0 3,1 Exxon Knew about Climate Change Almost 40 Years Ago. Scientific American Geraadpleegd op 2015-12-17
  4. º Anderegg, W.R.L., Prall, J.W., Harold, J. & Schneider, S.H. (2010). Expert credibility in climate change. Proceedings of the Natural Academy of Sciences of the U.S.A. 107 (27): 12107–9.
  5. º Doran, P.T., Zimmerman, M.K. (2009). Examining the Scientific Consensus on Climate Change. Eos, Transactions American Geophysical Union 30 (3).
  6. º Cook J., Nuccitelli, D., Green, S.A., Richardson M, Winkler, B., Painting, R., Way, Jacobs, P. & Skuce, A. (2013). Expert credibility in climate change. Environ. Res. Lett. 8 (2).
  7. º McIntyre, S. and McKitrick, R., (2005). Hockey sticks, principal components, and spurious significance, Geophys. Res. Lett., 32, L03710, doi:10.1029/2004GL02.
  8. º Rutherford, S., Mann, M.E., Osborn, T.J., Bradley, R.S., Briffa, K.R., Hughes, M.K., Jones, P.D. (2005). Proxy-based Northern Hemisphere Surface Temperature Reconstructions: Sensitivity to Methodology, Predictor Network, Target Season and Target Domain. Journal of Climate 18: 2308–2329.
  9. º http://www.sciencedaily.com/releases/2011/10/111021144716.htm. www.sciencedaily.com Geraadpleegd op 2015-12-17
  10. º Muller, Richard A.. The New York Times (2012-07-28) Geraadpleegd op 2015-12-17
  11. º Skeptical Science: What has global warming done since 1998
  12. º IPCC, Climate Change 2013: The Physical Science Basis - Summary for Policymakers, Observed Changes in the Climate System., in IPCC AR5 WG1 2013. "Extreem waarschijnlijk" is gedefinieerd als een waarschijnlijkheid tussen de 95-100% op p. 2.
  13. º Global warming 'hiatus' never happened, Stanford scientists say. Stanford University Geraadpleegd op 2015-12-17
  14. º M. H. England, S. McGregor, P. Spence, G.A. Meehl, A. Timmermann, W. Cai, A.S. Gupta, M.J. McPhaden, A. Purich & A. Santoso (2014). Recent intensification of wind-driven circulation in the Pacific and the ongoing warming hiatus. Nature Climate Change 4: 222–227.
  15. º (en) Caillon, N., Severinghaus, J. P., Jouzel, J., Barnola, J., Kang, J. & Lipenkov, V.Y. (2003). Timing of Atmospheric CO2 and Antarctic Temperature Changes Across Termination III. Science 14 (299): 1728-1731.
  16. º Klimaatportaal PCCC - Platform Communication on Climate Change. www.klimaatportaal.nl Geraadpleegd op 2015-12-17
  17. º "The increases in global atmospheric CO2 since the industrial revolution are mainly due to CO2 emissions from the combustion of fossil fuels, gas flaring and cement production. Other sources include emissions due to land use changes such as deforestation and biomass burning." (IPCC (2007). Fourth Assessment Report)
  18. º Shakun, J., Clark, P., Feng, H., Marcott, S., Mix, A., Liu, Z., Otto-Bliesner, B., Bard, E. (2012). “Global warming preceded by increasing carbon dioxide concentrations during the last deglaciation.” Nature, 2012, http://dx.doi.org/10.1038/nature10915
  19. º Santer, B.D., T.M.L. Wigley, C. Mears, F.J. Wentz, S.A. Klein, D.J. Seidel, K.E. Taylor, P. W. Thorne, M.F. Wehner, P.J. Gleckler, J.S. Boyle, W.D. Collins, K.W. Dixon, C. Doutriaux, M. Free, Q. Fu, J.E. Hansen, G.S. Jones, R. Ruedy, T.R. Karl, J.R. Lanzante, G.A. Meehl, V. Ramaswamy, G. Russell, G.A. Schmidt (2005). Amplification of Surface Temperature Trends and Variability in the Tropical Atmosphere, Science, 309, pp. 1551-1556.
  20. º Abraham, John. New study finds a hot spot in the atmosphere | John Abraham. the Guardian Geraadpleegd op 2015-12-17
  21. º Brajesh K. Singh, Richard D. Bardgett, Pete Smith & Dave S. Reay Microorganisms and climate change: terrestrial feedbacks and mitigation options Nature Reviews Microbiology 8 November 2010
  22. º USGS Microbiology Research Carbon Cycling, Climate Change
  23. º physorg.com news Study of bacterial communities may provide climate-change clues
  24. º The Naked Scientists Marine Microorganisms and Climate change
  25. º Wageningen UR bioKennis Verantwoorde en communiceerbare argumenten bij biologische producten: milieueffecten
  26. º IPCC, 2013: Annex III: Glossary. In: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to AR5 of the IPCC [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
  27. º Stocker et al. IPCC WGI (2013) Summary for Policymakers
  28. º Lewis, N. & Crok, M. (2014) OVERSENSITIVE: HOW THE IPCC HID THE GOOD NEWS ON GLOBAL WARMING, The Global Warming Policy Foundation, UK
  29. º Readfearn, Graham. "Lord Lawson climate sceptic thinktank's report rebuked by scientists", The guardian, 6 maart 2014. Geraadpleegd op 23 maar 2014.
  30. º 'Klimaatpessimisten creëren schijnzekerheden', Brabants Dagblad 3 februari 2007.
  31. º IPCC (2007). Fourth Assessment Report
  32. º Nicholas Stern. "Stern Review executive summary". New Economics Foundation (30 oktober 2006)
  33. º BBC NEWS: Prof John Beddington: Global crisis 'to strike by 2030'
  34. º Julian Cribb - The Coming Famine
  35. º Bijvoorbeeld: An Open Letter to the Community from Chris Landsea(Internet Archive)
  36. º The Economics of Climate Change
  37. º House of Lords - Economic Affairs - Third Report
  38. º Zie bijvoorbeeld dit interview met James Hansen, directeur van GISS van NASA
  39. º Iquiry Report, Pennsylvania State University, februari 2010
  40. º UK government's House of Commons Science and Technology Committee, maart 2010
  41. º International Scientific Assessment Panel, University of East Anglia, april 2010
  42. º Independent Climate Change Email Review Report, University of East Anglia, juli 2010
  43. º US Environmental Protection Agency, juli 2010
  44. º UK Government response to the House of Commons Science and Technology Committee Report, sept. 2010
  45. º Inquiry of the Inspector General of the US Department of Commerce, februari 2011.
  46. º Second Special Report, UK House of Commons, mei 2011
  47. º Vidal, John. Climate sceptic Willie Soon received $1m from oil companies, papers show. the Guardian Geraadpleegd op 2015-12-16
  48. º Goldenberg, Suzanne. Secret funding helped build vast network of climate denial thinktanks. the Guardian Geraadpleegd op 2015-12-16
rel=nofollow

Q15278684 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow
rel=nofollow
Algemeen:broeikasgas · klimaatverandering · systeem Aarde · koolstofdioxide · stikstofoxiden · methaan
Fenomenen:droogte · hittegolf · verwoestijning · waterschaarste · zeespiegelstijging · kantelpunten in het klimaat · klimaatvluchteling · terugtrekking van gletsjers sinds 1850 · global dimming · gat in de ozonlaag · massa-extinctie
Internationaal overleg:Akkoord van Kopenhagen · Akkoord van Parijs · Desertificatieverdrag · Europees systeem voor emissiehandel · Forests Now Declaration · Green Climate Fund · Intergovernmental Panel on Climate Change · Klimaatconferentie van Kopenhagen 2009 · Klimaatconferentie van Lima 2014 (COP-20) · Klimaatconferentie van Parijs 2015 (COP-21) · Klimaatconferentie van Marrakesh 2016 (COP-22) · Klimaatconferentie van Bonn 2017 (COP-23) · Klimaatconferentie van Katowice 2018 (COP24) · Klimaatconferentie van Madrid 2019 (COP25) · Klimaatverdrag (UNFCCC) · Kyoto-protocol
Maatregelen:bebossing · BECCS · CO2-afvang en -opslag · CO2-belasting · duurzame ontwikkeling · emissiehandel · energiebesparing · energietransitie · geo-engineering · Green New Deal · kerosinetaks · klimaatadaptatie · klimaatmitigatie · klimaatneutraal · klimaatrechtspraak · klimaatwet · koolstofput · zonnestralingsbeheer
Metingen:Hockeystickcurve · Keelingcurve · Mauna Loa Observatorium · Ny-Ålesund · State of the Climate · Temperatuurstijging in het noordpoolgebied · Wereld Meteorologische Organisatie
Onderzoek:Algemeen circulatiemodel (ACM, GCM) · Climate Change Performance Index · Climate Action Tracker · Gaia-hypothese · IPCC-rapport 2014 · Lijst van klimaatwetenschappers · Planetaire grenzen · RCP scenario's · Stern Review · Tellus Institute
Overheidsprogramma's:Deltaprogramma‎ · Energieakkoord voor duurzame groei · Energiebox · Europese Green Deal · Green New Deal · Klimaatbos · Klimaatnoodtoestand · Nationaal emissieplafond · Nederlandse Emissieautoriteit · Sigmaplan
Opinie en controverse:Climategate · Controverse over de opwarming van de Aarde · Koch Industries
Sociale actie & media:An Inconvenient Truth · Dikketruiendag en Warmetruiendag · Earth Hour · Energy Survival · Klimaatactivist in de politiek (boek) · Klimaatrechtvaardigheid · Klimaatvisualisatie · Live Earth · pooljaar (2007-2009) · Vleesloze dag · Klimaatbeweging · Schoolstaking voor het klimaat · Greta Thunberg · Anuna De Wever
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Controverse_over_de_opwarming_van_de_Aarde&oldid=202451"