Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
België in de Eerste Wereldoorlog
In de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was België onderdeel van de Entente. Dit was een gevolg van de Duitse invasie van België in 1914 (zie Von Schlieffenplan voor meer details). België zou vier jaar lang frontgebied blijven.
De strategische ligging van België
België lag voor het Duitse Keizerrijk op de route naar Frankrijk. De Fransen hadden na de verloren Frans-Duitse Oorlog van 1871 de grenssteden langs Elzas-Lotharingen versterkt. Het Duitse leger besloot in geval van een Europese oorlog de Fransen te verrassen door Parijs te veroveren via een omtrekkende beweging door het neutrale België. België leek bovendien een gemakkelijke prooi, aangezien het Duitse leger sterker was dan het Belgische leger.
België in de frontlinie
 Zie Rape of Belgium voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak bleef België neutraal. Duitse troepen bezetten echter vrij snel Luxemburg, waarna men in België bezorgd werd over een mogelijke Duitse aanval. De Belgische politiek besloot het leger te mobiliseren. Op 4 augustus 1914 viel het Duitse keizerlijke leger de Belgische provincie Luik binnen en rukte op naar de Maas. In tegenstelling tot wat het verwachtte, bood het Belgische leger weerstand bij Visé en hielden de forten rond Luik langer weerstand dan verwacht. Tien dagen wist het Belgische leger de Duitsers bij Luik op te houden. Ondertussen was het British Expeditionary Force (B.E.F.) opgerukt naar de Belgische grens. In de Slag om de Grenzen wist de Entente de Duitse opmars opnieuw te vertragen. Aan de IJzer in België hield het Belgische leger stand. Hierdoor bleef een klein deel van België onbezet (en kon koning Albert bij zijn troepen blijven).
Bezet België (1914-1918)
| Zie Keizerlijk Duits Algemeen Gouvernement België voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In bezet België werd er door de Duitsers een dubbele politiek gevoerd. Men wilde België economisch uitzuigen om de oorlog voort te zetten, maar men wilde tevens de steun van vooral de Vlaamse bevolking voor de oorlog. Vlaanderen en Wallonië werden administratief gescheiden in 1917, en in Vlaanderen kreeg de nationalistische Raad van Vlaanderen een symbolisch regeringsorgaan. Later in de oorlog verklaarde deze Raad Vlaanderen onafhankelijk, echter zonder gevolgen. Enkele maatregelen van de Duitsers in bezet België waren onder andere de Vernederlandsing van de universiteit van Gent en het instellen van autonomie voor Vlaanderen. Uiteindelijk had de Duitse bezettingspolitiek geen succes.
Van bij de aanvang hadden de Duitsers een langdurige bezetting op het oog. Ze gaven een eigen staatsblad uit, waarin op 5 oktober 1914 een verordening verscheen die van de Reichsmark een wettig betaalmiddel maakte in België.[1] Belastingen en boetes moesten in mark worden betaald, waarbij een minimale wisselkoers van 1,25 Belgische frank gold.[2] Kort daarop droegen de bezetters het emissierecht over van de Nationale Bank aan de Generale Maatschappij. Dit leidde tot een monetair complexe situatie, waarbij naast de marken en de vooroorlogse Belgische biljetten ook geld circuleerde dat uitgegeven was door de Generale en door de gemeenten ('noodgeld'). De afwikkeling hiervan na de oorlog zou België nopen tot een kostelijke muntsanering.
In de Eerste Wereldoorlog vluchtten grote aantallen Belgen naar het neutrale Nederland. Om meer controle over de grens te krijgen, begon in 1915 de Duitse bezetter met de aanleg van De Draad, een draadversperring met dodelijke elektrische spanning, langs de grens tussen België en Nederland.
Vanaf 1916 begon de bezetter op grote schaal Belgen te gebruiken als dwangarbeiders. Dit Menschenbassin moest de oorlogseconomie draaiend houden. Ongeveer 60.000 personen werden afgevoerd naar Duitsland en een gelijkaardig aantal moest dienst nemen in de Zivil-Arbeiter-Bataillonen die werden ingezet aan het Westfront.[3] De deportaties naar Duitsland duurden van oktober 1916 tot februari 1917. De getroffenen werden opgesloten in kampen waar ze leden onder honger, vuil en mishandeling. De dwangarbeid achter het front ging door tot het einde van de oorlog. De 'burgerarbeiders' werden vooral ingezet voor graafwerken (loopgraven, nutsvoorzieningen, graven...).
Belgisch burgerverzet
Direct na de Duitse bezetting ontstonden er diverse verzetsgroepen. Gezien de zeer gewelddadige reacties van het Duitse leger op gewapend verzet, hield het verzet zich vooral bezig met het vergaren van militaire inlichtingen m.b.t. het Westelijk Front. Verschillende verzetsgroepen lieerden zichzelf met name aan een Britse inlichtingendienst. Vooral het spotten van troepentransport via het spoor was van groot belang. Grootschalig Duits troepentransport kon namelijk duiden op een aanstaand offensief. Belangrijke spoorknooppunten waren Luik en Mechelen, waar dan ook actief werd gespioneerd. Veruit het succesvolste spionagenetwerk was het Luikse La Dame Blanche geleid door Walthère Dewé. De groep werkte van 1917 t/m 1918 voor de Britse geheime dienst MI1(c), nu bekend als MI6. Het hoofd van MI6, C, schatte dat zij verantwoordelijk was voor 70% van alle militaire inlichtingen vergaard door alle geallieerde diensten. Een andere aan MI6 gelieerde groep was de service ORAM van de familie Moreau. MI6 maakte ook veel gebruik van de Vlaamse Kempenaar Charel Willekens om informatie en personen door De Draad te smokkelen.[4]
Er werden bijna 300 Belgen door de Duitsers opgepakt en terechtgesteld vanwege hun lidmaatschap van een verzetsgroep. Onder hen bevonden zich ook enkele buitenlanders, zoals de Britse verpleegster Edith Cavell of de Nederlandse schipper Arie Hougée. Vooral de groep Ambulants et Gendarmes werd zwaar getroffen.[5] De meeste executies, o.a. die van Gabrielle Petit, vonden plaats op de Nationale Schietbaan.
Loopgraven (1915-1918)
Het kleine Belgische gebied achter de IJzer zag tussen 1914 en 1918 verschillende keren grote veldslagen op haar gebied. In 1914 en 1915 werden de Eerste Slag om Ieper en de Tweede Slag om Ieper uitgevochten, zonder noemenswaardige terreinwinst voor beide partijen. In 1917 werd de Slag om Passendale uitgevochten. In 1918, nadat de Entente de Hindenburglinie had doorbroken, werd België bevrijd.
In 1917 leek het nog eventjes of België toch de oorlog zou verliezen. Aan het Belgische front wierp de taalstrijd een schaduw op het Belgische leger. Vlaamse soldaten werden geleid door Franstalige Waalse officieren, zonder kans op promotie. Vlaamse graven werden in het Frans gesteld. De Vlaamse soldaten verenigden zich in studiegroepen, maar toen deze door de commandanten werden verboden begonnen de Vlamingen te muiten. Pas na verbetering van hun situatie besloten de Vlaamse soldaten weer te vechten.[bron?]
Na de oorlog
België nam deel aan het Verdrag van Versailles in 1918 als overwinnaar. België verkreeg uiteindelijk bij het verdrag herstelbetalingen van het verslagen Duitsland en de tegenwoordige Oostkantons, bestaande uit de steden Eupen en Malmedy. Een deel van dit gebied was en is vandaag de dag Duitstalig. Belgische claims op Nederlands grondgebied, Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg, werden niet gehonoreerd. In de Belgische samenleving was de Vlaamse kwestie ondertussen opgelaaid.
Bronnen, noten en/of referenties
|