Dirk Johannes Spanjaard jr.

Dirk Johannes H.W. Spanjaard (Magelang, Java 1910 - 1998) vervulde in de Tweede Wereldoorlog een hoge bestuursfunctie aan het nationaal-socialistische Departement van Volksvoorlichting en Kunsten.

Dirk Spanjaard was de zoon van Dirk Johannes Spanjaard sr., een oud-waarnemend burgemeester van het Indonesische Tegal, en zijn vrouw Cornelia Fenna Beumer. De jonge Spanjaard groeide op in Nederlands-Indië, maar vertrok op 29 juli 1926 (hij was toen 16 jaar oud) met de boot Rembrandt, zonder zijn ouders naar Nederland, om zijn eindexamen te doen en mogelijk als vlucht van de opstand die de Partai Komunis Indonesia onder leiding van Henk Sneevliet in Tegal voerde. In 1933 studeerde Spanjaard af in de studie rechten, een jaar later startte hij een advocatenpraktijk in Doetinchem. Dirk's leven nam in korte tijd een hele andere wending aan: was hij in 1933 nog volop student, in 1936 trouwde hij, in 1938 was hij voorzitter van de Doetinchemse burgerwacht, vlak voor de Duitse inval in Nederland werd hij gemobiliseerd en benoemd tot reserve-officier voor algemene dienst, en vlak ná de Duitse inval, op 26 augustus 1940, meldde hij zich aan voor lidmaatschap der NSB. Bovendien kreeg hij in deze periode twee dochters.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog profileerde Dirk Spanjaard zich al snel tot een diplomatieke nationaal-socialist. Uit een Curriculum Vitae dat Spanjaard in januari 1941 schreef, blijkt dat hij na zijn aanmelding bij de NSB werd aangesteld op de 6e, de juridische, afdeling van het Algemeen Hoofdkwartier. Daar hield hij zich voornamelijk bezig met internationaal recht. Vervolgens hefde hij zijn advocatenkantoor op en op 15 juli ging ik over naar den Opbouwdienst. Uiteindelijk werd Spanjaard hoofd van de afdeling Juridische Zaken van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. In het culturele tijdschrift De Schouw van 15 oktober 1942 schreef Spanjaard een artikel, getiteld 'Het lidmaatschap van de Kultuurkamer', waarin hij heel duidelijk zijn antisemitische opvattingen naar voren liet komen. Een citaat:

Op de eerste plaats sluit de Verordening in artikel 10 uitdrukkelijk joden en joodsch-vermaagschapte personen uit, een logisch gevolg van de opdracht aan de Kamer om haar taak 'in het licht van haar verantwoordelijkheid tegenover de volksgemeenschap' uit te oefenen. De begrippen Nederlandsche volksgemeenschap en jodendom zijn nu eenmaal onvereenigbaar, een stelling, die elders herhaaldelijk beter en uitvoeriger is geargumenteerd, dan binnen het bestek van deze beschouwing mogelijk zou zijn.

Tijdens de oorlog was Spanjaard een begunstigd lid van de SS, en bovendien heeft hij meegedaan aan oefeningen van de WA. Spanjaards ouders waren niet content voor de politieke keuze van hun zoon, hoewel zijn vader adjunct-directeur was van een door de Duitsers opgezet Joods Tehuis (Villa Bouchina) te Doetinchem. Nadat Nederland in 1945 van de Duitsers werd bevrijdt, werd Spanjaard jr. gearresteerd vanwege de medewerking die hij had verleend aan het nationaal-socialistische regime. Omdat hij al twee jaar in voorarrest had gezeten, werd de jonge Spanjaard op 7 juli 1947 vervoordeeld tot gevangenschap tot 1 januari 1948, voorts ontzet uit beide kiesrechten, het recht om bij de gewapende macht te dienen en het recht om de advocatuur uit te oefenen. Bovendien, zo schreef het Algemeen Handelsblad, van het 'vermogen' van de verdachte, dat thans bestaat uit ƒ60,- en ƒ12,- aan contanten werd ƒ7,50 verbeurd verklaard om, zoals de president het formuleerde: "het zijne bij te dragen ter delging van de 'astronomische' schade, veroorzaakt door hem en zijn soortgenoten. Na het uitzetten van zijn gevangenisstraf vond Spanjaard een administratieve baan in Den Haag, waar hij in 1998 overleed.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:
uit "Joodse NSB'ers" (p.46/47)van Chris van der Heijden uit 2006

Zie ook:

Fascisme · Nationaalsocialisme