Tengriisme

Het tengriisme (ook: tengrisme of tengerisme) is de traditionele religie van verschillende nomadische Euraziatische volkeren, waaronder de Turken, Bulgaren, Hongaren, Mongolen, en historische volkeren als de Hunnen en Xiongnu.

Tengriisme is echter een moderne term; de religie is nooit eenduidig gecodificeerd. Gedurende de duizenden jaren dat de hemelgod Tengri (in het Turks Tanrı) aanbeden werd door diverse volkeren over Eurazië is de religie van locale eigenaardigheden voorzien. De belangrijkste gemeenschappelijke kenmerken van alle vormen van deze religie zijn de verering (het in herinnering brengen) van de voorouders, het leven in harmonie met de natuur, en de onderwerping aan de hemelgod Tengri, die dit alles beheerst. Vaak wordt Tengri als de enige god beschouwd, maar de religie bevat ook kenmerken van sjamanisme en animisme, en in sommige gevallen zijn er ook meerdere goden (Yer, Ay, Kuyash, Ulgen, Umay) en is er ook een soort anti-god (Erlik), een duivelspersonage. Het woord Tengri (Tanrı) wordt in het Turks tegenwoordig gebruikt voor "God", ongeacht van welke religie.

Geschiedenis

Tot de komst van andere monotheïstische godsdiensten naar Centraal-Azië was het tengriisme de hoofdgodsdienst van de nomadische volkeren in Siberië en Centraal-Azië. Met de komst van het nestorianisme en later de islam verdween onder het grootste deel van de bevolking in het gebied langzaam het tengriisme. Omdat het tengriisme al monotheïstisch was, ging de acceptatie van een uitgebreidere monotheïstische godsdienst redelijk snel. Toch is het geloof niet volledig verdwenen.

Huidige verspreiding

De bevolking van Centraal- en Noord-Azië leeft veelal in afgelegen steppegebieden, in ketens van aaneengesloten valleien, of locaties die door de strenge winter voor grote delen van het jaar totaal zijn afgesloten van de buitenwereld. Hierdoor is het tengriisme in deze gebieden goed bewaard gebleven. Voorbeelden van bevolkingsgroepen waarbinnen het tengriisme nog steeds een grote rol speelt zijn de Toeva, Sacha en Chakassen in Rusland.

Voor Mongolen en Turken behoudt het tengriisme een speciale betekenis, zo bidden beide volkeren nog steeds naar de ’blauwe hemel’, en gebruiken zij het woord Tengri voor God en/of Hemel. Vooral binnen het alevitisme, dat door zo’n 20% van de Turkse bevolking wordt aangehangen, bestaan er nog rituelen waarvan de oorsprong afstamt van het tengriisme.

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

Turkse volkeren