Klaas Posthumus

Klaas Posthumus (1902–1990) was een Nederlands elektrotechnicus die bekendheid kreeg als mede-uitvinder van de magnetron en het principe van tegenkoppeling (gelijk met de Amerikaan Harold S. Black)..

Reeds op 22-jarige leeftijd verwierf Klaas Posthumus aan deze hogeschool het diploma van elektrotechnisch ingenieur met lof, waarna hij in dienst trad van de [Koninklijke Philips|[N.V. Philips Gloeilampenfabrieken]]. In dit bedrijf maakte hij zijn carrier: van medewerker in het Natuurkundig Laboratorium tot directeur van de Philips Telecommunicatie Industrie, welke laatste functie hij om gezondheidsredenen moest beëindigen. Posthumus verrichtte op de toenmalige afdeling radio-onderzoek van het Philips Natuurkundig Laboratorium reeds vroeg wetenschappelijk pionierswerk op vele gebieden. Van enkele van de vele door hem gevonden resultaten is het belang pas later goed duidelijk geworden.

Reeds in 1928 werd door hem een octrooi-aanvrage ingediend voor de oplossing van een probleem, waarmede ook op andere plaatsen ter wereld geworsteld werd, nl. het zonder vervorming versterken van samengestelde elektrische trillingen. Immers, de karakteristiek van een versterker vertoont gebreken, en men trachtte dit op de een of andere manier te compenseren door te manipuleren met de onvolmaakte uitgangsspanning. Totdat Posthumus de oplossing gaf, nl. dat bij voldoende grootte van de tegenkoppeling een versterkerschakeling kan worden verkregen, waarvan de versterking onafhankelijk is van de frequentiekarakteristiek van de oorspronkelijke versterker, zowel in de amplitude als in fase. Met deze Cordiaanse oplossing was het probleem de wereld uit. Daar dit fundamentele octrooi pas in 1934 werd verleend, is het verklaarbaar dat door het verschijnen van de hand van Black in 1934 het uitvinden van de terugkoppeling in het algemeen verbonden wordt met de naam van Black, terwijl dit eigenlijk de naam van Posthumus – als eerste – had behoren te zijn.

De toepassing van tegenkoppeling in versterkers is nu zo algemeen en heeft zo verstrekkende gevolgen gehad in de communicatietechniek en de regeltechniek, dat deze vinding als van het grootste formaat moet worden beschouwd. Prof. Alexander zei over deze kwestie zo uit te weiden niet alleen wegens de belangrijkheid, want het is misschien wel de belangrijkste schakeling in de elektronische techniek, maar tevens omdat dit octrooi zo duidelijk de werkwijze van Posthumus tekent.

Het belang van de bij tegenkoppeling optredende impedantieverandering werd ook reeds vroegtijdig door Posthumus ingezien, getuige zijn in een octrooi van 1937 gegeven oplossing om de ingangsimpedantie van een versterker te verhogen en Aldus de bruikbaarheid van de versterker aanzienlijk te vergroten. Door zijn inzicht in de verschijnselen die bij de andere vorm van terugkoppeling (nl. de meekoppeling i.p.v. tegenkoppeling) optreden, kon Posthumus de hierdoor veroorzaakte instabiliteit tegengaan, zoals blijkt uit een octrooi, eveneens uit 1937.

Ook op andere gebieden is het fundamentele werk van Posthumus zeer vruchtdragend gebleken. In de tijd dat gepoogd werd trillingen met een hoge frequentie op te wekken en de werking van het magnetron te begrijpen, waar elektronen bewegen onder invloed van elektrische en magnetische velden, ontwikkelde hij een magnetron met twee of meer paren cilindervormige anoden en een theorie voor een nieuw soort trillingen. Hierbij is de frequentie omgekeerd evenredig met de magnetische veldsterkte, i.p.v. recht evenredig volgens andere theorieën. Bovendien bereikte hij een veel hoger rendement dan totdien het geval was. En dit alles ook experimenteel aangetoond.

Verschillende octrooien over de principiële opbouw, alsmede verbeteringen aan deze buizen volgden. Dit magnetron is internationaal van grote betekenis geweest voor de verdere ontwikkeling gedurende de Tweede Wereldoorlog ten behoeve van de radar.

Maar zijn belangrijke bijdragen tot de technische wetenschap zijn niet tot deze gebieden beperkt. Gaat men deze na, dan valt het op, dat zijn werk een zo breed gamma bestrijkt. Hiervan getuigen een 80-tal octrooien, waarop zijn naam prijkt en een twintigtal publicaties. Zij weerspiegelen zijn wetenschappelijke aanpak en de grote mate van oorspronkelijkheid, waarmede hij de vraagstukken tot een oplossing brengt.

In zijn vergadering van 8 december 1969 had de senaat van de Technische Hogeschool Delft het besluit genomen het eredoctoraat in de technische wetenschappen te verlenen aan ir. K. Posthumus en aan prof. ir. B.D.H. Tellegen. Prof. ir. J.W. Alexander, door de senaat aangewezen als promotor van ir. Posthumus, gaf een overzicht van de redenen die de Senaat tot het verlenen van dit eredoctoraat hebben geleid.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties