Sociale innovatie

Sociale Innovatie is een vernieuwing van de wijze waarop het werk in ondernemingen is georganiseerd, en wel op een zodanige wijze dat zowel arbeidsproductiviteit als kwaliteit van de arbeid daarmee gebaat zijn. De term sociale innovatie is geintroduceerd om onderscheid te maken met het traditionele begrip innovatie, waarmee meestal technologische innovatie wordt bedoeld. Hoewel de term sociale innovatie meer is ingeburgerd, dekt het begrip innovatief organiseren waarschijnlijk beter de lading.

Achtergrond

Er zijn tenminste drie redenen waarom sociale innovatie in Nederland in de belangstelling staat:

• De Lissabon agenda: In Europees verband is afgesproken dat de EU in 2010 de meest concurrerende economie moet zijn van de wereld. Innovatie wordt algemeen gezien als een belangrijke manier om concurrentiekracht te vergroten.
• De innovatieparadox: Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse bedrijven veel kennis ontwikkelen, maar dat deze kennis wordt maar moeizaam omgezet in nieuwe producten en diensten. Volgens onderzoekers als prof. dr. H. W. Volberda komt vanwege onze inflexibele manier van organiseren.
• De arbeidsproductiviteitparadox: De arbeidsproductiviteit in Nederlans ligt op een hoog niveau, maar de arbeidsproductiviteitstijging is mager.

Begripsverkenning

Het verschil tussen het traditionele denken over innovatie en sociale innovatie is dat de laatste stroming de mens in het centrum van de vernieuwing stelt. Dit in tegenstelling tot de mainstream innovatieliteratuur, waarbij het vaak gaat om technologische vooruitgang (zoals het ontwikkelen van nieuwe producten, diensten en processen). De stelling die sociale innovatie feitelijk poneert is dat door investeringen in mensen en de manier waarop zij samenwerken (systeemtheorie), gunstige voorwaarden worden gecreëerd waarin innovaties en prestieverbeteringen sneller tot stand komen. Hiermee wordt - vaak impliciet - teruggegrepen nar theorie en concepten rondom de lerende organiatie en strategisch HRM.

Verschillende percepties

Over een sluitende definitie van sociale innovatie bestaat geen communis opinio. Verschillende actoren in het werkveld vullen het begrip op hun eigen wijze in. Hieronder volgen een paar voorbeelden:

• Vanuit de wetenschapelijke wereld zijn het vooral prof. dr. Volberda en prof. dr. Van den Bosch (Erasmus Universiteit) zie zich met het onderwerp bezig houden. Zij zien sociale innovatie als het samenspel tussen het ontwikkelen van nieuwe managementvaardigheden (dynamisch managen), het hanteren van innovatieve organisatieprincipes (flexibel organiseren), en het realiseren van hoogwaardige arbeidsvormen (slimmer werken) om het concurrentievermogen en de productiviteit te verbeteren .Daarnaast is ook het aan de Universiteit verbonden instituut AIAS actief op het gebied van sociale innovatie. Het AIAS richt zich daarbij met name op de kwaliteit van de arbeidsverhoudingen op macro-, meso- en micro-niveau.

• Werkgeversvereniging AWVN introduceerde een aantal jaren terug het begrip slimmer werken, een voorloper van sociale innovatie. Bij slimmer werken gaat het om het verhogen van arbeidsproductiviteit via afspraken in cao's. Voorbeelden daarvan zijn afspraken over prestatiebeloning, employability, verzuimpreventie en werktijdenmanagement. Meer recentelijk is er vanuit de AWVN ook aandacht voor intern ondernemerschap als belangrijke voorwaarde voor innovativiteit. Het verhogen van de arbeidsproductiviteit staat centraal.

• Werknemersorganisaties zien sociale innovatie vooral als instrument om de kwalitiet van arbeidsverhoudingen te verbeteren en om zaken als arbeidsmarktbeleid, employability en levensfasebewust personeelsbeleid op de cao-agenda te plaatsen. Investeren in de werknemer en de lange termijn blik op de organisatie staan centraal.

• Sinds een paar jaar is de belangstelling vanuit de organiatieadvieswereld voor sociale innovatie duidelijk aan het toenemen. De oproep van SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan tijdens de Heijmans Lezing in 2006 heeft hier zeker aan bijgedragen (de Heijmans Lezing is is een initiatief van de Raad voor Organisatie Adviesbureaus (ROA)). Tot voldragen nieuwe inzichten en concepten is de advieswereld nog niet gekomen. Noemenswaardig zijn het TOP-modelvan onderzoeksbureau TNO Kwaliteit van Leven en de Medezeggenschapsdialoogvan adviesbureau Berenschot.

Bronvermelding

Weblogs

Innovatief Organiseren - Platform voor sociale innovatie en slimmer werken

Overige verwijzingen

SER-advies 'Welvaartsgroei door en voor iedereen', Themadocument Sociale Innovatie
Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie
Knooppunt Innovatie (Ooa)
Werkgeversorganisatie AWVN
FNV Bondgenoten, dossier slimmer werken
CNV Bedrijvenbond, dossier sociale innovatie