De rattenvanger van Hamelen

De rattenvanger van Hamelen is een sage, die vooral bekend werd in de versie zoals deze werd opgetekend door de gebroeders Grimm, in hun werk Deutsche Sagen, nr. 245.

Legende (samengevat)

In de Duitse stad Hameln (Nederlands: Hamelen) kwam een rattenvanger. Hij sloot een akkoord met de bewoners om de stad te ontdoen van de rattenplaag. Toen hij op een fluit speelde, kwamen alle ratten tevoorschijn en volgden hem. Door in de Wezer te stappen, liet hij de ratten verdrinken. Maar de inwoners van Hamelen gaven hem niet het overeenkomende loon. Hij kwam daarom terug op 26 juni 1284 om zeven uur ’s morgens, ditmaal met een vreeswekkend uiterlijk en een rode hoed. Hij speelde opnieuw op de fluit. Ditmaal volgden de kinderen hem: ze liepen achter hem aan tot bij de Koppenberg, die open spleet, waarna honderddertig kinderen binnengingen en verdwenen. Volgens sommigen liepen ze door de hel en kwamen in Zevenburgen weer naar boven. Slechts enkele kinderen ontsnapten: een blind en een doof kind, en een jongetje dat zijn jas had vergeten en net op tijd terugkeerde.

Bekendheid

Het verhaal is zo bekend, dat mensen uit Japan en uit Amerika nog steeds als toeristen op bezoek komen naar Hamelen.

Sprookje of sage

Terwijl een sprookje volledig uit de fantasie ontsproten is, bevat een sage of een legende ware elementen. De meeste onderzoekers menen dat het verhaal een historische kern heeft. Er zijn echter verschillende theorieën over wat er precies gebeurd is.

Analyse

Rattenvanger

In de middeleeuwen waren er inderdaad personen als rattenvanger werkzaam. Deze gebruikten uiteraard geen fluit, maar middelen zoals vallen of vergif. Zij behoorden tot een verachte beroepsklasse. Het is aannemelijk dat mensen het inderdaad waagden om de geringschatte rattenvanger een loer te draaien door het afgesproken loon niet te betalen.

Fluit

Men heeft onderzocht of ratten op een of andere manier reageren op gefluit. Het bleek niet mogelijk ratten te lokken door te fluiten, bijvoorbeeld door het gepiep van jonge ratten na te bootsen.

Datum

De sage vermeldt een exacte datum. Deze staat in Hamelen ook als inscriptie op enkele gebouwen. Dit soort inscripties werd enkel aangebracht als herinnering aan gebeurde feiten.

Delen

De sage bestaat uit twee delen: het verhaal van de rattenvanger die de ratten weglokt, en het verhaal van de verdwijnende kinderen. Onderzoekers gaan er momenteel van uit, dat het gedeelte over de kinderen de originele kern van het verhaal is, waar het gedeelte over de ratten later aan werd toegevoegd.

Interpretaties

Een van de waarschijnlijkste interpretaties van het verhaal is, dat de kinderen jonge burgers van de stad waren, kinderen van de stad, die besloten om hun geluk elders te gaan zoeken, en als groep emigreerden naar het oosten.