Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bartholomeus van der Helst
 |
 |
 |
 |
Bartholomeus van der Helst of Bartelt (1613 - 16 december 1670) was een Nederlands kunstschilder uit de Gouden Eeuw. Hij schilderde voornamelijk individuele portretten, maar ook groepsportretten van regenten en schutters. Er zijn slechts een historiestuk, een naakt en een stadsgezicht van hem bekend.
De wat lossere en gladdere stijl van Van der Helst kwam in het midden van de 17de eeuw in de mode en verdrong de meer psychologische van Rembrandt, zijn grote concurrent. Een aantal van Rembrandts leerlingen, zoals Ferdinand Bol en Govert Flinck, namen de gladde stijl van Van der Helst over.
Levensloop
Van der Helst werd geboren in Haarlem als zoon van een herbergier uit de Grote Houtstraat.[6] Over zijn geboortedatum en leertijd is weinig bekend. Hij is vermoedelijk in 1636 naar Amsterdam verhuisd, waar hij op 4 mei met de 18-jarige Anna du Pire trouwde in de Nieuwe Kerk.[7] Van der Helst was zeer waarschijnlijk een leerling van Nicolaes Eliasz. Pickenoy. Net als Rembrandt en Frans Hals is hij nooit in Italië geweest. Het vroegste werk van Van der Helst dateert uit 1637, een regentenstuk bestemd voor het Walenweeshuis.
Van der Helst is bekend als de toonaangevende portretschilder van de Amsterdamse elite, die door hem is afgebeeld in elegante en zelfbewuste posities.[8] Van der Helst portretteerde Sophia Trip, Margaretha Trip, de admiralen Enno Doedes Star, Egbert Bartolomeusz Kortenaer, Johan de Liefde, Aert [9] en Jan Jansse van Nes, de Amsterdamse burgemeesters Frans Banning Cocq en Andries Bicker, en de kooplieden Pieter van de Venne, de schoonzoon van Pieter de Carpentier [10], Daniël Bernard, Jan J. Hinlopen [11], zijn broer Jacob en hun neef Jacob F. Hinlopen, maar ook Mary Stuart. Allaert van Everdingen, Jacob van Ruisdael en Jan Hackaert zouden hem hebben geholpen bij het schilderen van de landschappen op de achtergrond; Ludolf Bakhuizen bij het schilderen van schepen. Van der Helst schilderde zijn vakbroeders Jan van Goyen en postuum Paulus Potter.
Van der Helst was nauw betrokken bij de oprichting van een Amsterdamse kunstbroederschap, naast het Sint-Lucasgilde [12][13] samen met Nicolaes de Helt Stockade en Johan Huydecoper van Maarsseveen.[14] In 1653 en 1654 (?) zijn feesten gehouden in de Voetboogdoelen om de oprichting te vieren.[15] Ook Artus Quellinus en Vondel waren aanwezig.[16] Jan Vos maakte een gedicht: Strijd tusschen de Doodt en Natuur of Zeege der Schilderkunst.[17] Waarschijnlijk droeg Thomas Asselijn zijn Broederschap der Schilderkunst voor en is het gedicht een jaar later uitgegeven.[18][19]
Werken
Zijn vroege werk boeit door een ongelooflijke vaardigheid en vlotheid, een technisch kunnen en een frappante gelijkenis van de portretten. Hij lijkt zich een zo groot mogelijke helderheid en precisie ten doel gesteld te hebben.[20] Wat zou ontbreken is een vonkje genialiteit of een moeizaam scheppingsproces.[21]
Een hoogtepunt vormt zijn schuttersstuk De Schuttersmaaltijd Ter Viering Van De Vrede Van Münster uit 1648, een schilderij dat volgens Arnold Houbraken tot de belangrijkste schilderijen aller tijden behoord. De stijl doet sterk denken aan die van Frans Hals, die evenals hij uit Haarlem kwam, maar geen succes had en meer opzien baarde dan instemming en zich op dat moment in grote financiële moeilijkheden bevond. Het werk is bewonderd door Godfrey Kneller, Joshua Reynolds en William Thackery. Op dit schilderij wordt de viering van de Vrede van Münster getoond. Jacob Banning zit in het midden en Cornelis Jan Witsen met kapiteinshoed gelukwenst Johan van Waveren (1613-1670).[22] Jan Vos dichtte de tekst op de trommel:
- Belloone walgt van Bloedt
- ja Mars vervloeckt het daveren
- Van't zwangere metaal,
- en 't zwaardt bemint de schee:
- Dies biedt de dapp're Wits
- aan d'eedele van Waveren
- Op 't eeuwige verbondt,
- den hooren van de Vree
Vermoedelijk is er een deel van het doek afgehaald; op kopieën (zoals een prent van Jacob Cats uit 1779) zijn de achterwand en het raam veel hoger, en is zelfs een stuk van het plafond zichtbaar. Door het raam is nog wat van de bebouwing aan de overkant van de gracht te zien: een pand van Philip Vingboons, tegenwoordig bekend als Odeon.[23]
Van der Helst schilderde in 1653 de regenten van de Voetboogdoelen. Dit werk bevindt zich nu in het Amsterdam Museum en een kopie ernaar is in het Louvre te zien. In 1655 schilderde hij een doelherenstuk voor de Kloveniersdoelen.
Eind december 1667 en begin 1668 bracht Cosimo III de' Medici een bezoek aan wel vijftien schilders in vier maanden tijd,[24] waaronder Van der Helst, die een zelfportret leverde voor de portretgallerij in het Uffizi.
Van der Helst werd 16 december begraven in de Waalse kerk, op een steenworp afstand van zijn atelier op het Walenpleintje. Zijn weduwe bood in 1671 haar collectie van schilderijen van Frans Floris, Simon de Vos, Goltzius, Adriaen Brouwer, Pieter Lastman, Marcus Gerards de Jonge, Simon de Vlieger, Hendrik Gerritsz. Pot, Otto Marcelis, Willem van de Velde, etc. te koop aan.
Trivia
- Van der Helst kreeg gedurende zijn hele leven goed betaald voor zijn werk en woonde op toplocaties: op de Nieuwmarkt, tussen de Koning- en de Keizerstraat, en in de Nieuwe Doelenstraat.
- In 1648 gooide Anna du Pire een kan naar haar dienstmeid Cornelia Willems en liet haar door een knecht het huis uitjagen. Een ander incident betreft de mishandeling van het hondje van Van der Helst. In februari 1653 wordt hierover door enkele getuigen bij de notaris verhaald.[6]
- Begin maart 2007 werd bekend dat de erven Jacques Goudstikker het werk Kind op sterfbed (1645) van de schilder aan het stedelijk museum van Gouda schonken. Het werk was al in het bezit van het museum, maar het zou als roofkunst geretourneerd worden aan de erven Goudstikker.
- In de Amsterdamse wijk "De Pijp" zijn de straten vernoemd naar schilders. Bartholomeus van der Helst is hier vertegenwoordigd met de Eerste van der Helststraat en de Tweede van der Helststraat; Eerste en Tweede zijn geen voornamen, zoals Gerard Reve het eens gekscherend voorstelde.
- Jacob van der Helst, de kastelein van de Voetboogdoelen (Amsterdam), was géén broer van Bartholomeus.
- De schilder Lodewijk van der Helst (1642 - voor 1685) was een zoon van Bartholomeus. Susanna en haar broer Lodewijk raakten na het overlijden van hun moeder in 1679 in onenigheid over de erfenis.[6]
zelfportret van Bartholomeus van der Helst (1667) | ||
| Volledige naam | Bartholomeus van der Helst | |
| Geboren | Haarlem, 1613 | |
| Overleden | Amsterdam,16 december 1670 (begraven) | |
| Nationaliteit | Nederlandse | |
| Beroep | schilder | |
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º bartholomeusvanderhelst.wordpress.com
- º bartholomeusvanderhelst.wordpress.com
- º Dudok van Heel, S.A.C. (1996) Een opmerkelijke dikzak. Jan Hinlopen door Bartholomeus van der Helst, In: Maandblad Amstelodamum, p. 161-166.
- º Dit portret werd in 1850 als Van der Helst' echtgenote Anna du Pire bestempeld.
- º Zie ook flickr.com en praguepost.com
- ↑ 6,0 6,1 6,2 www.collegenet.nl
- º Liedtke, W. (2007) Dutch Paintings in The Metropolitan Museum of Art, p. 323.
- º Abraham van den Tempel en Thomas de Keyser opereerden op dezelfde markt, maar met iets minder succes.
- º bartholomeusvanderhelst.wordpress.com
- º Dudok van Heel, S.A.C. (1998) ‘Duizend gulden voor een portretopdracht aan Bartholomeus van der Helst’, Maandblad Amstelodamum 85, p. 33-40
- º Gent, J. van, (1998) Portretten van Jan Jacobsz Hinlopen en zijn familie door Gabriël Metsu en Bartholomeus van der Helst. In: Oud Holland 112, p. 127-138.
- º www.coret.org Schilder Cornelis Brisé - Onderzoek - Coret Genealogie
- º Dutch Culture in a European Perspective: 1650, hard-won unity. Door Willem Frijhoff, Marijke Spies
- º dbnl.org
- º nl.wikisource.org
- º Naast Vondel en Ouellien vinden wij hier Rembrandt en Bartholomeus van der Helst en ook sterren van tweeden rang schitteren aan den hemel van dezen Parnassus: Stokade, De Wit, Flink, de Koning, van Loo, Savery, van Zijl, Bronkhorst, Kalf, Bol, Graat, Blom en Verhulst.
- º jstor.org
- º dbnl.org
- º "Broederschap der schilderkunst, ingewijdt door schilders, beelthouwers En des zelfs begunstigers; op den 21 van wynmaent 1654, op St. Joris Doelen, in Amsterdam". Jakob Vinkel, 1654. Oprichters van de broederschap zijn: M. Kretser, B. van der Elst, N van Heldt Stockade en J. Meures.
- º bartholomeusvanderhelst.wordpress.com
- º Oosthoek's Geïllustreerde Encyclopaedie (1917)
- º bartholomeusvanderhelst.wordpress.com
- º Rijksmuseum Amsterdam
- º Rembrandt: the painter at work by Ernst van de Wetering
Vrije mediabestanden over Bartholomeus van der Helst op Wikimedia Commons