Jan Van Calsteren

Jan van Calsteren(1920 -1999) was een lid van het Belgisch verzet in de Tweede Wereldoorlog

Levensloop

Van Calsteren volgde eind jaren' 30 een opleiding aan de stedelijke normaalschool tot leraar. Hij was in die periode net voor de Tweede Wereldoorlog reeds fervent antifascist. Hij leerde bij de communistische jongeren zijn latere echtgenote Maria Verstappen kennen.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog richtte hij met Robert Wolstijn in juli 1940 de Patriottische Milities op, een groep die later aansloot bij het linkse Onafhankelijkheidsfront. Hij verspreidde hierop sluikpers, nam deel aan schilder- en plakacties, zamelde geld in voor familieleden van gearresteerde verzetslui, saboteerde materiaal en installaties van de Duitse bezetter, etc.

Hij werd van 12 augustus 1941 tot 24 oktober 1942 vastgehouden door de Duitsers en meermaals door de Gestapo ondervraagd over zijn ‘verdachte’ activiteiten. Hierop stopte hij zijn contacten met de Revolutionaire Volksjeugd om de andere verzetslieden niet in gevaar te brengen.

Zijn arrestatie zette Van Calsteren aan tot harder verzet en gewapende acties zoals een aanslag op twee officieren van de Vlaamse Wacht op 5 januari 1943. Vier dagen later werd Jan Van Calsteren opnieuw aangehouden, in zijn werden exemplaren van het sluikblad België Vrij aangetroffen. Van Calsteren werd hierop opgesloten gevangenis in de Begijnenstraat in Antwerpen en vervolgens in het Fort van Breendonk waar hij meermaals werd gemarteld, o.m. door hem met de handen op de rug aan een katrol omhoog te trekken en te laten neervallen op twee driehoekige houten blokken.

Op 7 februari 1944 werd Van Calsteren overgeplaatst naar concentratiekamp in Kamp Vucht (Nederland) dat hij na de oorlog omschreef als “een paradijs in vergelijking met Breendonk”. Door de eerste brief die zijn moeder kon versturen naar Vucht leerde Van Calsteren dat zijn verloofde werd vastgehouden in concentratiekamp van Ravensbrück.

Van Calsteren werd op 24 mei 1944 gedeporteerd naar Dachau. hij werd hier opnieuw mishandeld, onder meer door een kapo die hem in kokend sop duwde, toch kreeg hij ondans de ondraglijke pijn geen verzorging omdat dit soort brandwonden niet verzorgd kon worden in een concentratiekamp. een week na dit incident werd hij ter dood veroordeeld. De executie werd to 4x toe uitgesteld omdat een Belgische dokter-medegevangene oordeelde dat hij nog teveel verwond was door het brandwondenincident. Dit redde zijn leven. Op 29 april 1945 werd Dachau bevrijd door het Amerikaanse leger.

Na de oorlog

Na de oorlog werkte Van Calsteren als leraar aan het Stedelijk Instituut voor Sierkunsten en Ambachten in Antwerpen.

Daarnaast werd hij jeugdschrijver en vereorgde hij mee de radio-uitzendingen van het Humanistisch Verbond.7

Zijn thema’s zijn vooral: tegen autoritaire uitingen en voor de verdediging van de democratie en van de officiële school. Jan levert ook bijdragen voor Front, het tijdschrift van het Onafhankelijkheidsfront, Bevrijding, vakbondsblad van ACOD-onderwijs, en AFF-info/Verzet, tijdschrift van het Anti-Fascistisch Front (AFF). Hij volgt van nabij de werking van de vzw Jeugd en Civisme op, en geeft als voorzitter van het Onafhankelijkheidsfront regio Antwerpen ontelbare voordrachten.

Tot verrassing van velen wordt de begrafenisplechtigheid voor Jan Van Calsteren op 16 juli 1999 afgesloten met de mooie lichte baritonstem van Jan die het lied van de moorsoldaten zingt, legendarisch lied van de gevangenen in Börgermoor, door Jan in een Nederlandse vertaling gezongen als De veensoldaten. Met Jan hebben we afscheid moeten nemen van een rots in de branding tegen het oprukkende rechtsextremisme en fascisme. Een struikelsteen voor hem is dan ook vólkómén terecht. De procedure is lopend om later ook nog een struikelsteen te leggen voor zijn echtgenote Maria Verstappen.

Plaatsing struikelstenen voor verzetsmensen, zondag 4 juni 2023 in Antwerpen: 11u00 – 11u45: Van Schoonbekestraat 57, voor Wim Wuyts; 14u00 – 14u45: De Marbaixstraat 56, voor Jan Van Calsteren; 15u15 – 15u45: Oranjestraat 12, voor Léon De Neve; 16u15 – 17u00: voor Ludovica Wannijn, Lucien en Lucia Rombaut. Ook zondag 18 juni, vrijdag 23 juni, zondag 2 juli en vrijdag 7 juli worden struikelstenen geplaatst, wat het aantal voor Antwerpen op 155 brengt. Wereldwijd zijn er intussen 100.000 geplaatst.

Artikels van Jan Van Calsteren: De plaats van de muziek in mijn antifascistische strijd, in: AFF-info/Verzet, september 1993; en: Entarte kunst, in AFF-info/Verzet, december 1994 (foto © AFF). Share this:

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties