Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Pennsylvaans Duits
Pennsylvaans Duits is een taal, gesproken door ongeveer 300.000 mensen in meer dan 30 staten van de Verenigde Staten van Amerika en in Ontario (Canada). De sprekers ervan noemen het gewoonlijk Deitsch; in de Engelstalige omgeving noemt met het Pennsylvania German of Pennsylvania Dutch. Vandaag de dag zijn de meeste sprekers amish of mennonieten van de oude orde (Old Order Mennonites / Fuhremennischte), die de taal ook thuis en in hun gemeenschap nog onderhouden. Ook mensen uit lutherse, gereformeerde en andere gemeenschappen herinneren zich nog dat zij in hun kindertijd deze taal spraken.
Geschiedenis
De eerste Duitse kolonisten kwamen in 1683 in de streek van Lancaster County, Pennsylvania wonen. In hetzelfde jaar stichtten zij een Duitstalig stadje in de omgeving van Philadelphia. De aanvoerder van deze groep kolonisten was Franz Daniel Pastorius.
Duitstalige immigranten praatten in die tijd hun verschillende eigen dialecten, enerzijds uit Zwitserland, de Elzas (Elsäß, nu Frans: Alsace), en Württemberg, en anderzijds een grote groep uit de Palts. Volgens de Duitse linguïst Wolfgang Veith, die ter plaatse dialectstudies ondernam, waren de dialecten vooral gelijkaardig aan de dialecten uit de omgeving van Mannheim. Sommigen konden elkaar nauwelijks begrijpen. Door de generaties heen vermengden deze dialecten zich – ook met een invloed vanuit het Engels – tot een eigen taal. Een invloed had ook de Duitse standaardtaal, die bekend was uit de Bijbelvertaling, zangbundels voor de kerk, kranten en drukwerk uit Europa.
Waarschijnlijk was de taal, waar ze ook gesproken werd in heel Pennsylvania, 1785 en 1815 vrijwel hetzelfde. Sinds die periode kan men het Pennsylvaans Duits noemen. De streek waar de taal gesproken werd (Lancaster County), werd sinds de 19e eeuw ook Pennsylvania Deitschland of Pennsylvania Dutch Country genoemd.
De meeste immigranten kwamen uit het Duitse Kurpfalz of Pfalz (Palts). Dialectsprekers uit Rijnland-Palts kunnen ook nu in de 21e eeuw nog vrij goed begrijpen waarover een Pennsylvaans-Duitstalige spreker het heeft. Beide talen of taalvarianten zijn niet zo ver uit elkaar gegroeid.
Er zijn in Amerika ook heel wat Pennsylvaans-Duitse plaatsnamen.
Korte grammatica
Pennsylvania-Duits heeft, zoals het Hoogduits, drie grammaticale geslachten (mannelijk, vrouwelijk, onzijdig). Terwijl in het standaard-Hoogduits vier naamvallen bestaan, wordt in het Pennsylvaans Duits een gemeenschappelijke naamval en een datief gebruikt voor naamwoorden (nomen), en een datief, nominatief en accusatief voor voornaamwoorden (pronomen). De datief-vorm wordt door jongere sprekers steeds minder gebruikt.
Zie ook
Weblinks
