Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Theriak
Theriak is een historisch geneesmiddel dat oorspronkelijk als tegengif werd ontwikkeld. In de Middeleeuwen werd het gebruikt als een universele remedie voor alle soorten van ziekten en kwalen. Het recept werd in de loop der tijden grondig veranderd.
Oudheid
De artsen van het klassieke Griekenland probeerden giftige slangenbeten te behandelen met een mengsel van anijs, venkel en komijn.
Mithridates VI Eupator (132 v.Chr.–63 v.Chr), de koning van Pontus in Klein-Azië, vreesde dat men hem zou vergiftigen. Zijn arts stelde een middel samen met 54 ingrediënten, waaronder eendenbloed en het vlees van slangen en padden. Het middel werd naar hem mithridatium genoemd.
Later werd het mengsel uitgebreid met het ingrediënt opium. Het woord theriak zou volgens een zienswijze afgeleid kunnen zijn van het Perzische of Oudturkse woord voor deze uit papaver gewonnen stof. Volgens een andere etymologische interpretatie zou het afgeleid kunnen zijn van het Griekse woord θηρίον (therion = wild dier).
Andromachus, de lijfarts van keizer Nero, vulde het recept aan met een aantal andere ingrediënten, waaronder addervlees. Dit geneesmiddel met de naam Theriaca Andromachi genoot een grote populariteit. Nero zou dit regelmatig preventief hebben gebruikt, uit angst om vergiftigd te worden.
De Grieks-Romeinse arts Galenus schreef een volledig boek over theriak. Hij beval het aan als remedie tegen adderbeten. Naarmate het geneesmiddel zich meer verspreidde, werd de samenstelling ingewikkelder. Galenus tekende in zijn werk De Antidotis een recept op met 70 ingrediënten.
Zijn patiënt, keizer Marcus Aurelius, was een regelmatige gebruiker van theriak.
Middeleeuwen
In de middeleeuwen kreeg theriak een reputatie als universeel wondermiddel, dat de genezing van alle ziekten beloofde, zoals bijvoorbeeld pest, syfilis en cholera.
Renaissance
De belangrijkste productie voor theriak was in Venetië. De Venetiaanse theriak of Theriac venezian werd geroemd als de beste, maar was ook de duurste theriak. Het bereiden van de theriak werd in Venetië onderhouden als een openbare, meerdaagse ceremonie met veel pracht en praal in aanwezigheid van de hoogste autoriteiten. De wereldhandel in dit kostbare en begeerde medicijn was een niet onbelangrijke bijdrage die bijdroeg tot de rijkdom van de stad Venetië. Andere centra van de theriak-industrie bevonden zich in Neurenberg (Duitsland) en Amsterdam (Nederland).
Moyse Charas was de eerste die in 1667 het recept van de theriak openbaar maakte. Hij bereidde de theriak in de theriakweek, in februari, maar had wegens de fermentatietijd meer dan anderhalf jaar nodig voor de bereiding. Hij gebruikte vierenzestig ingrediënten van plantaardige, dierlijke en minerale oorsprong.