Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kunstbloed
Kunstbloed is een verzamelbegrip voor bloedvervangende middelen, die in de plaats van bloedtransfusie kunnen worden toegediend. Dit kan voor vele mensen een uitkomst bieden, onder andere voor mensen met bloedgroep O-negatief die een groot bloedverlies lijden. Kunstbloed kan namelijk massaal worden geproduceerd. Op die manier kan er nooit een tekort ontstaan.
Ontstaan van kunstbloed
Kunstbloed werd ontwikkeld wegens het chronische tekort aan bloeddonoren, en dan vooral in bloedgroep O-negatief. Hierdoor kreeg men het idee een bloedvervanger te gaan produceren om het bloedtekort aan te vullen.
Chemische vervangingsmiddelen
Op langer termijn zou Fluosol gebruikt kunnen worden als volledig alternatief voor kunstbloed. Een mens kan hier 72 uur op kunnen leven. Het is nog sterk in ontwikkeling en kan de huidige bloedproducten nog niet vervangen.
Fluosol is een vervangende stof voor bloed. Het is ontwikkeld in Japan en in 1982 voor het eerst gebruikt in de Verenigde Staten, dit werd gedaan omdat een paar individuen een belangrijke operatie moesten ondergaan maar geen donorbloed wouden in verband met hun religie. Fluosol is de enige bloedvervanger die goedgekeurd is door de U.S. Food and Drug Administration (FDA).
Bloed kweken
’Kunstbloed’ volgens een geheel andere definitie, is ’echt’ bloed dat op een kunstmatige manier wordt gekweekt. Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat ze bloed kunnen kweken uit bloedstamcellen afkomstig van de navelstreng. Deze navelstreng knippen ze af en daaruit kunnen ze 20 eenheden O-negatief bloed halen. Een eenheid is ongeveer een halve liter. En elke oude navelstreng kan met deze recycling nog eens tien liter O-negatief bloed produceren. O-negatief is het universeel bruikbare bloedtype. De bedoeling is dat de eerste gebruiksexperimenten met mensen in 2013 zullen beginnen.
Wetenschappers
Leland Clark
In 1966[bron?] maakte Leland Clark kunstbloed. Clark was de uitvinder van Oxycyte, een perfluorocarbon (PFC) zuurstofdrager dat ontwikkeld werd om het zuurstof- en kooldioxidetransport naar beschadigd weefsel te verbeteren.[1]
Clark onderzocht dit door een muis anderhalf uur onder te dompelen in het geproduceerde kunstbloed. Hij veronderstelde dat een muis via zijn longblaasjes zuurstof uit het kunstbloed kon halen en weer koolstofdioxide kon afgeven. Na anderhalf uur werd de muis weer gezond uit het kunstbloed gehaald.
Marc Turner
In Edinburgh heeft er een team onder leiding van Marc Turner, een techniek ontwikkeld waarbij stamcellen uit het beenmerg van gezonde volwassenen worden genomen en vervolgens in een lab verder worden gekweekt. Deze stamcellen produceren iets dat erg lijkt op de rode bloedcellen die gewoonlijk in ons lichaam worden geproduceerd. Turner heeft voldoende vertrouwen in zijn techniek om een gedurfde voorspelling te doen: voor 2014 kunnen de eerste klinische tests met dit kunstbloed worden uitgevoerd.[2]
Ook dit kunstbloed is echter nog niet volmaakt. Hoewel het een patiënt enkele weken in leven kan houden, wil je in feite een vorm van bloed die ook op langere termijn kan worden gebruikt. Deze vorm zal ook op langere termijn bloed kunnen vervangen. Toch kan deze vorm van kunstbloed al miljoenen mensenlevens redden, vooral in de vele landen waar de infrastructuur en de medische zorg zeer slecht is.
Amerikaanse wetenschappers van de Mavo Clinic
Amerikaanse wetenschappers van de Mayo Clinic in Rochester en de Universiteit van Illinois in Chicago hebben ook een techniek ontwikkeld om kunstmatig rode bloedcellen te kweken uit embryonale stamcellen.
Deze medische doorbraak opent de weg naar de massaproductie van bloedgroep O-negatief in het laboratorium, het zogenaamde ’universele donorbloed’. Dat is de enige bloedgroep die probleemloos aan iedereen kan worden gegeven, ook bijvoorbeeld aan slachtoffers van een ongeluk van wie de bloedgroep niet bekend is.
Helaas hebben in het Westen maar ongeveer acht op de 100 mensen dergelijk neutraal bloed. En zelfs minder mensen zijn bereidwillig. In Azië liggen de cijfers nog lager: daar heeft amper drie op de 1000 inwoners bloedgroep O-negatief. Bloed uit stamcellen fabriceren in plaats van het bij donoren te verzamelen, heeft ook voordelen qua veiligheid: kunstbloed is in ieder geval vrij van pathogenen of ziekteverwekkers, zoals HIV of de virussen die hepatitis veroorzaken.
Onderzoekers aan de Universiteit van Sheffield
Onderzoekers aan de Universiteit van Sheffield hebben een nieuw soort kunstbloed ontwikkeld, deze nieuwe soort is gemaakt uit kunststof. Het bloed bestaat hierbij uit kunststofmoleculen met in hun kern een hemoglobine-achtig ijzeratoom dat zuurstof door het gehele lichaam kan vervoeren. Het voordeel aan dit kunstbloed is dat het erg licht is, gemakkelijk te vervoeren en langer houdbaar is. Wetenschappers verwachten met deze uitvinden vele levens te kunnen redden.
Sanquin Bloedvoorziening
In 2010 werd er bij de organisatie Sanquin Bloedvoorziening een nieuwe onderzoeksafdeling opgezet: Hematopiese Research. Deze wordt geleid door Marieke von Lindern. Het onderzoek wordt gericht op ’cellulaire therapie’, dat houdt in dat de verschillende soorten bloed- en afweercellen (Hematopiese) er worden geanalyseerd. Het voordien reeds bestaande Stamcellaboratorium, werd opgenomen in deze nieuwe afdeling opgenomen. Hier worden onder meer cellen voor beenmergtransplantaties geïsoleerd en opgekweekt. Er is nog veel onderzoek nodig om deze variant van cellulaire therapie verder te verbeteren. Zo moeten cellen zo bewerkt worden dat ze beter de weg naar het beenmerg kunnen terugvinden. Sanquin ontwikkelt ook gesloten kweeksystemen voor dit soort cellulaire therapieën. Naast beenmergtransplantaties wordt er ook veel research gedaan over de rode bloedcellen. Marieke von Lindern analyseert hoe deze worden gevormd. Zo hoopt men kennis te vergaren over zeldzame aangeboren vormen van bloedarmoede en de weg vrij te maken voor het kunstmatige kweken van bloed. Het is de bedoeling dat deze afdeling een landelijk expertisecentrum voor rode bloedcellen zou worden. Andere onderzoekers werken aan de immuuntherapie, waarbij afweercellen (bijvoorbeeld T-cellen) tegen kankercellen worden ingezet.
Onderzoek naar kunstbloed
In Parijs hebben onderzoekers de eerste stap gezet naar de ontwikkeling van kunstmatig bloed. Ze hebben stamcellen gebruikt om rode bloedcellen te kweken, deze hebben ze met succes weer ingebracht bij de donor van de stamcellen.
Rode bloedcellen worden regelmatig vervangen dus ook deze nieuwe cellen. Na vijf dagen was ongeveer 90% van de ingebrachte gekweekte rode bloedcellen in gebruik en na 26 dagen ongeveer de helft. De gekweekte cellen deden hun werk goed en veranderden niet in bijvoorbeeld kwaadaardige cellen.
Kunstbloed is een goede oplossing bij operaties omdat daar nu standaard donorbloed of fracties daaruit wordt gebruikt, en er een tekort aan donoren bestaat. Echt bloed kan ook veel minder lang worden bewaard. Bij echt bloed is er een grondige controle nodig voor de veiligheid, maar ondanks de controles is de kans op besmettingsgevaar kleiner met kunstbloed. In oorlogsgebieden is het gebruik van kunstbloed ook een goede oplossing omdat men op het front niet even snel ergens een donor vandaan kan halen. In 2015 zouden de eerste gewonde militairen op het slagveld kunstmatig gekweekt bloed gaan krijgen. Maar bovendien is kunstbloed ook een stuk goedkoper, waardoor het ook in ontwikkelingslanden een verschil kan maken.
Luc Douay
Een team onderleiding van Luc Douay van de Universiteit Pierre et Marie Curie in Parijs hebben eerst ’hematopoëtische stamcellen’ weggenomen uit het beenmerg van een vrijwilliger. Hieruit zijn in het lab een groot aantal rode bloedcellen gekweekt. Deze werden gemerkt, waardoor ze weer kunnen opgespoord in het lichaam, en dan terug in het lichaam geplaatst. De onderzoekers hebben 10 miljard gekweekte cellen in het lichaam geplaatst, wat ongeveer overeen komt met twee milliliter bloed.
Deze manier om rode bloedcellen te kweken is niet geschikt om grote hoeveelheden bloed te maken. Voor één echte operatie is al snel tweehonderd keer meer bloed nodig dan er in het experiment werd aangemaakt. Ook moet er nog getest worden of het veilig is en of de werkzaamheid van het kunstbloed goed is. Daarom moet het nog grote schaal uitgetest worden voor het in gebruik kan worden genomen.
Verwijzingen
- º "Two New Patents Cover Fluorovent, Oxycyte; Dr. Leland Clark Honored by American Chemical Society" (press release). Business Wire. 2001-01-18.
- º University of Edinburgh, Scientists to create synthetic blood