Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kritiek op Wikipedia: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 6: | Regel 6: | ||
===Betrouwbaarheid van de geclaimde waarheid=== | ===Betrouwbaarheid van de geclaimde waarheid=== | ||
====Consensus vs waarheid==== | ====Consensus vs waarheid==== | ||
Wiki's draaien op [[consensus]] gericht resultaat. Het wil echter lang niet altijd zeggen dat consensus (of de mening van de meerderheid van het aantal gebruikers) automatisch betekent dat het gepubliceerde [[waarheid|waar]] is. Als iedereen, behalve enkele wetenschappers, gelooft dat de Aarde plat is, is de Aarde plat op wikipedia, ongeacht of de bewijsvoering van de wetenschappers klopt. Op het gebied van [[exacte wetenschap]], sportuitslagen, goed gedocumenteerde historische feiten is de bewijsvoering veelal overtuigend en helder éénlijning. Op het gebied van [[alternatieve geneeskunde]], politieke, culturele en minder goed gedocumenteerde geschiedenis is de betrouwbaarheid van het geschrevene meer discutabel en kan niet blind als volkomen juist beschouwd worden. | Wiki's draaien op [[consensus]] gericht resultaat. Het wil echter lang niet altijd zeggen dat consensus (of de mening van de meerderheid van het aantal gebruikers) automatisch betekent dat het gepubliceerde [[waarheid|waar]] is. Als iedereen, behalve enkele wetenschappers, gelooft dat de Aarde plat is, is de Aarde plat op wikipedia, ongeacht of de bewijsvoering van de wetenschappers klopt. Op het gebied van [[exacte wetenschap]], sportuitslagen, goed gedocumenteerde historische feiten is de bewijsvoering veelal overtuigend en helder éénlijning. Op het gebied van [[alternatieve geneeskunde]], politieke, culturele en minder goed gedocumenteerde geschiedenis is de betrouwbaarheid van het geschrevene meer discutabel en kan niet blind als volkomen juist beschouwd worden. HHet is beter wikipedia niet als wetenschappelijke [[encyclopedie]], maar als een online [[forum]] te beschouwen, welke informatie publiceert met een soms onduidelijke mate van onjuistheid.et probleem bij wikipedia is dat het de pretentie heeft neutrale waarheid te presenteren en dat feitelijk juiste informatie parallel gepubliceerd wordt in combinaitie met onmeetbare, discutabele informatie. Het is niet altijd duidelijk tot welk kamp een artikel behoord. | ||
====Bronnenproblematiek en cirkelreferentie==== | ====Bronnenproblematiek en cirkelreferentie==== | ||
Versie van 31 aug 2011 22:09
In de pers, maar ook door bijdragers en ex-bijdragers is er kritiek op Wikipedia. Vaak genoemde punten zijn het gebrek aan betrouwbaarheid, gebrek aan expertise[1] , conflicten tussen bijdragers onderling en de dominantie positie die Wikipedia inneemt op internet doordat zij via Google vaak hoog in de zoekresultaten opduikt. [2][3]
Inleiding
Betrouwbaarheid van de geclaimde waarheid
Consensus vs waarheid
Wiki's draaien op consensus gericht resultaat. Het wil echter lang niet altijd zeggen dat consensus (of de mening van de meerderheid van het aantal gebruikers) automatisch betekent dat het gepubliceerde waar is. Als iedereen, behalve enkele wetenschappers, gelooft dat de Aarde plat is, is de Aarde plat op wikipedia, ongeacht of de bewijsvoering van de wetenschappers klopt. Op het gebied van exacte wetenschap, sportuitslagen, goed gedocumenteerde historische feiten is de bewijsvoering veelal overtuigend en helder éénlijning. Op het gebied van alternatieve geneeskunde, politieke, culturele en minder goed gedocumenteerde geschiedenis is de betrouwbaarheid van het geschrevene meer discutabel en kan niet blind als volkomen juist beschouwd worden. HHet is beter wikipedia niet als wetenschappelijke encyclopedie, maar als een online forum te beschouwen, welke informatie publiceert met een soms onduidelijke mate van onjuistheid.et probleem bij wikipedia is dat het de pretentie heeft neutrale waarheid te presenteren en dat feitelijk juiste informatie parallel gepubliceerd wordt in combinaitie met onmeetbare, discutabele informatie. Het is niet altijd duidelijk tot welk kamp een artikel behoord.
Bronnenproblematiek en cirkelreferentie
In veel artikelen ontbreken bronnen, worden blind overgenomen uit anderstalige edities of worden pas na eerste publicatie ingevoegd. Het is voorgekomen dat naderhand ingevoegde bronnen na publicatie van het wikipedia artikel verschenen en hierop gebaseerd waren. Men noemt een dergelijke systematische fout een cirkelreferentie. Doordat wikipedia zeer veel gekopiëerd wordt op internet en door studenten en journalisten tevens in herschreven vorm opduikt, kan het open wikipedia-systeem leiden tot een problematische nieuwe onwaarheid, een moderne vorm van overlevering.
Kwaliteit
Vandalisme
Iets waar Wikipedia, net zoals andere wiki's, mee te kampen heeft is vandalisme. De ervaring leert dat echte onzin (zoals "Wikpedia is een project van het NOS-journaal", "Zeekoeien zijn gek op pizza" (in een artikel over de basgitaar) of "Jantje is gek!!!!") vaak snel verwijderd wordt. Er komen geleidelijk aan steeds krachtiger hulpmiddelen beschikbaar om vandalisme te bestrijden. In de zo ontstane 'jachtsfeer' worden soms ook geldige bijdragen als vermeend vandalisme teruggedraaid. Ook worden bijdragen van geblokkeerde bijdragers verwijderd, enkel omdat het motief van die bijdrager in twijfel getrokken wordt al is de bijdrage feitelijk juist en voorzien van neutrale bron die de juistheid van de bijdrage aantoont.
HOAX
'Onzichtbaar vandalisme' en hoaxen blijken echter hardnekkiger te zijn. Door subtiele wijzigingen kan een heel andere draai aan een artikel worden gegeven. Ook kan iemand natuurlijk per ongeluk foutieve informatie toevoegen. Wanneer niemand door heeft dat de informatie onjuist is, kan die maandenlang op Wikipedia blijven staan. Zo zijn er gevallen bekend van artikelen over personen die in werkelijkheid niet bestaan, doch waar toch maandenlang een artikel over bestaan heeft. In het artikel Slag om Stalingrad heeft bijvoorbeeld van 17 april 2004 tot 9 maart 2007 (bijna 3 jaar) onafgebroken foutief gestaan dat deze slag op 28 juni begon, terwijl verderop in het artikel wel de goede datum vermeld stond.
De middelmaat van consensus
Het idee dat naarmate een artikel meer bewerkt wordt, het vanzelf beter wordt, is ook bekritiseerd. Veel van de bewerkingen zijn klein (spelfouten, opmaak). Verder is het volgens critici net zo waarschijnlijk dat een goed artikel zal verslechteren als veel mensen eraan gaan sleutelen als het tegenovergestelde. Criticus Robert McHenry geeft het voorbeeld van het Engelstalige lemma over Alexander Hamilton, dat (op 4 november 2004[4]) interne inconsistenties bevatte, doordat Hamiltons geboortejaar onzeker was: sommige passages gingen uit van 1755, andere van 1757. McHenry merkt verder op dat eerdere versies van het lemma wél consistent waren en daarbij veel beter geschreven. Het lemma, aldus McHenry, was 'tot middelmatigheid bewerkt'. [5]
Homogeniteit van informatie op internet
Inmiddels bestaan er veel klonen van Wikipedia, dat wil zeggen sites die de inhoud van Wikipedia letterlijk overnemen. Een belangrijk neveneffect van Wikipediaklonen is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op Google allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier razendsnel over internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgwekkende ontwikkeling.
Monopolie
Via Google komt vaak het wikipedia-artikel naar voren in de eerste zoekresultaten. Dat leidt ertoe dat kennis voornamelijk via wikipedia verworven wordt. Die monopolie is ongewenst, omdat wikipedia streeft naar een neutrale weergave van de feiten. Zij domineren echter deels de feiten vanwege hun hoge Google ranking. Een van de effecten is cirkelreferentie waarbij artikelen uit wikipedia overgenomen worden, herschreven worden en vervolgens aangevoerd worden als bron.
Systematische bias
Dale Hoiberg, voormalig hoofdredacteur van de Encyclopædia Britannica heeft opgemerkt dat er in Wikipedia sprake is van systematische bias. Sommige onderwerpen krijgen in relatie tot hun belang buitensporig grote artikelen. Daarbij speelt natuurlijk het probleem dat iedereen zelf mag uitmaken wat belangrijk is. Er bestaan zeer veel artikelen over informatica en populaire cultuur, terwijl onderwerpen als kunst en Afrika ondervertegenwoordigd zijn. Zo is ooit opgemerkt dat het artikel over stripfiguren Casper en Hobbes op de Engelse Wikipedia langer was dan het artikel over William Shakespeare. Een ander voorbeeld waaraan je snel kunt zien dat de inhoud uit balans is, zijn bijvoorbeeld het aantal artikelen over muzieksingles. Het aantal artikelen in categorieën van singles na 2000 uitgebracht werden ligt vele malen hoger dan bijvoorbeeld singles uit de jaren '60, '70 en '80, terwijl de verkoop van singles juist is afgenomen en de relevantie van hitlijsten ook is afgenomen door de invloed die de opkomst van internet heeft op muziekcultuur.
Onschuldige populaire cultuur is welliswaar een kritiekpunt. Het loopt echter nog schever met de neutraliteit op bepaalde andere onderwerpen, doordat veel gebruikers man zijn, Westers, in de leeftijd van 15-45 en andere specifieke kenmerken hebben, die niet overeenkomen met de kenmerken van een gemiddelde bevolking. De encyclopedie heeft daardoor een kleuring in berichtgeving over politiek, religie, experimentele wetenschap, subculturele onderwerpen. Geografisch is er veel meer informatie beschikbaar via Wikipedia over Amerika en Europa ten opzichte van Afrika en Zuid-Amerika.
Conflicten tussen gebruikers en stagnatie van de groei
Wikipedia kamt sinds ±2008 toenemend met imago- en groeiproblemen, vaak vanwege onderlinge conflicten tussen gebruikers en de vaak genoemde ongezellige werksfeer. Ook de bureaucratie en vriendjespolitiek van de moderators onderling wordt als bedrukkend ervaren door bijdragers met minder gebruikersrechten. Om die reden besluiten steeds meer mensen na een hooglopende ruzie of een algemene teleurstelling in het systeem, te stoppen met bijdragen. Slechts enkelen houden het langer dan 3 jaar vol op Wikipedia. Vooralsnog lijkt er geen oplossing voor zowel de stagnatie als de problemen die de bijdragers ervaren. Ook Jimmy Wales erkent dit probleem.
Dilettant vs publicerende expert
Op wikipedia heeft de dilettant een bevoorrechte positie ten opzichte van een expert die buiten wikipedia om publiceert. De expert kan van belangenverstrengeling worden beschuldigd als hij refereert naar eigen publicaties en/of werk van bekenden/vrienden/kennissen/collega's van de expert. De leek mag echter paradoxaal genoeg wel naar hetzelfde werk refereren, ongeacht of hij het werk wel of niet begrepen heeft. Op de Engelse wikipedia kreeg musicoloog Kyle Gann te maken met het dilettant vs expert probleem. Gann schreef een uitgebreid essay over het falen van wikipedia in zijn geval[6].
Op de Nederlandse wikipedia kreeg de irrigatie-deskundige ingenieur R. Oosterbaan te maken met een obstructie door een bijdrager die in de ploegendienst van een glasrecyclingsfabriek werkte en niet deskundig was op het gebied van irrigatie. De fabrieksarbeider zag enkel de zelfreferentie en voerde dat als hoofdargument aan om de expert te dwarsbomen. Hoewel de meerderheid van de bijdragers inzagen dat de dilettanten ongelijk hadden, besloten beide experts (Gann en Oosterbaan) vanwege de desillusie te stoppen met bijdragen.
Een ander voorbeeld uit de Nederlandse wikipedia is emeritus hoogleraar fysiologische psychologie Albert Kok. Hij zag zijn artikel over bewustzijn op wikipedia vakkundig gesloopt worden door een goedbedoelende amateur die hem -toen Kok protesteerde- verweet enige elementaire denkfouten te maken. Kok schreef ""Ik wil geen denkfouten meer maken, daarom stop ik dit commentaar. Ik heb er nu echt een beetje genoeg van. Jullie zoeken het maar uit."" Later wist hij toch de draad weer op te pakken.[7][8]
Een variant van dit probleem kan optreden als de expert ook nog eens een autoriteit is op een specifiek vakgebied en het vakgebeid bij een klein publiek bekend is, mogelijk door de taal waarin hij publiceert. Het kan daardoor voorkomen dat zijn artikelen door de gemeenschap (die collectief minder weten dan de expert op dit vakgebied) als niet relevant genoeg voor opname beoordeeld worden en worden verwijderd. Dit komt voor bij mensen die bijvoorbeeld gespecialiseerde kennis hebben over hedendaagse kunst of andere onderwerpen die bij een relatief klein publiek bekend zijn. Er worden zeer regelmatig artikelen over kunstgalleriën, bands, kunstenaars, etc. op verkeerde gronden verwijderd.
Kritiek op de software
Een recenter en steeds urgenter wordend probleem is de verouderde software van wikipedia. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om een YouTube-filmpje te embedden. Ook artikelen van andere sites kunnen niet embed worden, zoals tegenwoordig wel bijvoorbeeld gebruikelijk is op Facebook en Hyves. MySpace kampte eerder met vergelijkbare problemen die de site uiteindelijk noodlottig werden. De commerciële wiki-software-variant wikia is meer up to date en kan wel YouTube-clips embedden.
Essays
Bronnen
- º Kyle Gann - Sand Castles of Knowledge, een essay
- º http://www.theregister.co.uk/2009/01/26/britannica_slaps_google/
- º http://davidgerard.co.uk/notes/2011/01/19/single-point-of-failure/
- º Alexander Hamilton. en.wikipedia.org, Versie per 3 nov 2004 23:24. URL bezocht op 7 december 2006.
- º Robert McHenry. The Faith-Based Encyclopedia. Techcentralstation, 15 november 2004. URL bezocht op 7 december 2006.
- º Kyle Gann - Sand Castles of Knowledge, een essay
- º Overlegpagina van het wikipedia artikel over bewustzijn
- º De Nederlanders achter wikipedia Elsevier 22 september 2007