Pontisch Grieks: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Pontisch Grieks''' ([[ | '''Pontisch Grieks''' ([[endoniem]]: {{Grieks|Ποντιακά}}, Pontiaká) is een dialect van het Grieks dat wordt gesproken door de Pontische Grieken. Deze gemeenschap vindt zijn oorsprong in het historische gebied Pontus aan de Zwarte Zeekust, in het noordoosten van het huidige Turkije. Tegenwoordig wordt Pontisch Grieks gesproken door zowel diaspora-gemeenschappen in [[Griekenland]], [[Rusland]], [[Georgië]], Armenië en andere landen, als door enkele gemeenschappen die in [[Turkije]] zijn achtergebleven. Binnen dit dialect is '''[[Romeyka]]''', een bijzonder archaïsche variant, een subcategorie die wordt gesproken in delen van het noordoosten van Turkije. | ||
==Geschiedenis== | ==Geschiedenis== | ||
Regel 6: | Regel 6: | ||
Tijdens het [[Byzantijnse Rijk]] bleef Pontisch Grieks nauw verbonden met de Griekse taaltradities, maar na de val van het rijk ([[1453]]) en de opkomst van het [[Ottomaanse Rijk]] werd de taal blootgesteld aan toenemende Turkse invloed. Deze invloeden leidden tot veranderingen in de woordenschat en grammatica, terwijl bepaalde archaïsche kenmerken behouden bleven. | Tijdens het [[Byzantijnse Rijk]] bleef Pontisch Grieks nauw verbonden met de Griekse taaltradities, maar na de val van het rijk ([[1453]]) en de opkomst van het [[Ottomaanse Rijk]] werd de taal blootgesteld aan toenemende Turkse invloed. Deze invloeden leidden tot veranderingen in de woordenschat en grammatica, terwijl bepaalde archaïsche kenmerken behouden bleven. | ||
<!--- | <!--- | ||
Na de [[Grieks-Turkse Oorlog]] (1919-1922) en de [[Vrede van Lausanne]] in 1923, werden [[Grieks-Orthodoxe Kerk|Grieks-orthodoxe]] Grieken uit Turkije uitgewezen en [[islam|moslims]] uit Griekenland. De Pontische Grieken, die als moslims werden beschouwd, vielen echter buiten deze bevolkingsuitwisseling en mochten blijven in hun woongebieden in het noordoosten van Turkije. Hun relatieve afstand van politieke [[separatisme|separatistische]] bewegingen speelde hierbij een rol. | Na de [[Grieks-Turkse Oorlog]] (1919-1922) en de [[Vrede van Lausanne]] in 1923, werden [[Grieks-Orthodoxe Kerk|Grieks-orthodoxe]] Grieken uit Turkije uitgewezen en [[islam|moslims]] uit Griekenland. De Pontische Grieken, die als moslims werden beschouwd, vielen echter buiten deze bevolkingsuitwisseling en mochten blijven in hun woongebieden in het noordoosten van Turkije. Hun relatieve afstand van politieke [[separatisme|separatistische]] bewegingen speelde hierbij een rol. Niet voor alle Pontische Grieken liep het goed af en er is zelfs sprake van een genocide.<ref>https://greekreporter.com/2024/05/19/greek-genocide-pontus-asia-minor/</ref> | ||
---> | ---> | ||
Na de [[Grieks-Turkse Oorlog]] (1919-1922) en de bevolkingsuitwisseling, vastgelegd in de [[Vrede van Lausanne]] in 1923, werden christelijke Pontische Grieken massaal uitgewezen naar Griekenland. Dit leidde tot een grote migratie van Pontisch Grieks naar nieuwe gebieden, waar het dialect onder invloed kwam van modern Grieks en andere talen. In tegenstelling tot de christelijke gemeenschappen mochten sommige Griekssprekende moslims in Turkije blijven, zoals de gemeenschappen die Romeyka spreken.<ref>https://greekreporter.com/2024/05/19/greek-genocide-pontus-asia-minor/</ref> | Na de [[Grieks-Turkse Oorlog]] (1919-1922) en de bevolkingsuitwisseling, vastgelegd in de [[Vrede van Lausanne]] in 1923, werden christelijke Pontische Grieken massaal uitgewezen naar Griekenland. Dit leidde tot een grote migratie van Pontisch Grieks naar nieuwe gebieden, waar het dialect onder invloed kwam van modern Grieks en andere talen. In tegenstelling tot de christelijke gemeenschappen mochten sommige Griekssprekende moslims in Turkije blijven, zoals de gemeenschappen die Romeyka spreken.<ref>https://greekreporter.com/2024/05/19/greek-genocide-pontus-asia-minor/</ref> | ||
Regel 13: | Regel 13: | ||
Pontisch Grieks onderscheidt zich van andere Griekse dialecten door een combinatie van archaïsche en innovatieve kenmerken: | Pontisch Grieks onderscheidt zich van andere Griekse dialecten door een combinatie van archaïsche en innovatieve kenmerken: | ||
;Archaïsche elementen | ;Archaïsche elementen | ||
**Het behoud van bepaalde woorden en grammaticale structuren uit het Oudgrieks, zoals het gebruik van de infinitief in Romeyka. | **Het behoud van bepaalde woorden en grammaticale structuren uit het [[Oudgrieks]], zoals het gebruik van de infinitief in Romeyka. | ||
**Specifieke fonologische kenmerken, zoals het behoud van oude klanken die in het standaard Grieks zijn veranderd. | **Specifieke fonologische kenmerken, zoals het behoud van oude klanken die in het standaard Grieks zijn veranderd. | ||
Huidige versie van 22 jan 2025 om 17:52
Pontisch Grieks (endoniem: Ποντιακά, Pontiaká) is een dialect van het Grieks dat wordt gesproken door de Pontische Grieken. Deze gemeenschap vindt zijn oorsprong in het historische gebied Pontus aan de Zwarte Zeekust, in het noordoosten van het huidige Turkije. Tegenwoordig wordt Pontisch Grieks gesproken door zowel diaspora-gemeenschappen in Griekenland, Rusland, Georgië, Armenië en andere landen, als door enkele gemeenschappen die in Turkije zijn achtergebleven. Binnen dit dialect is Romeyka, een bijzonder archaïsche variant, een subcategorie die wordt gesproken in delen van het noordoosten van Turkije.
Geschiedenis
De oorsprong van Pontisch Grieks gaat terug tot de 8e eeuw v.Chr., toen Ionische Grieken kolonies stichtten aan de Zwarte Zee, zoals Sinope, Trapezus (Trabzon) en Amisos (Samsun). Door de geografische isolatie van het Pontus-gebied ontwikkelde het Grieks dat hier werd gesproken een unieke vorm, beïnvloed door contacten met naburige talen zoals het Turks, Armeens en diverse Kaukasische talen.
Tijdens het Byzantijnse Rijk bleef Pontisch Grieks nauw verbonden met de Griekse taaltradities, maar na de val van het rijk (1453) en de opkomst van het Ottomaanse Rijk werd de taal blootgesteld aan toenemende Turkse invloed. Deze invloeden leidden tot veranderingen in de woordenschat en grammatica, terwijl bepaalde archaïsche kenmerken behouden bleven. Na de Grieks-Turkse Oorlog (1919-1922) en de bevolkingsuitwisseling, vastgelegd in de Vrede van Lausanne in 1923, werden christelijke Pontische Grieken massaal uitgewezen naar Griekenland. Dit leidde tot een grote migratie van Pontisch Grieks naar nieuwe gebieden, waar het dialect onder invloed kwam van modern Grieks en andere talen. In tegenstelling tot de christelijke gemeenschappen mochten sommige Griekssprekende moslims in Turkije blijven, zoals de gemeenschappen die Romeyka spreken.[1]
Linguïstische kenmerken
Pontisch Grieks onderscheidt zich van andere Griekse dialecten door een combinatie van archaïsche en innovatieve kenmerken:
- Archaïsche elementen
- Het behoud van bepaalde woorden en grammaticale structuren uit het Oudgrieks, zoals het gebruik van de infinitief in Romeyka.
- Specifieke fonologische kenmerken, zoals het behoud van oude klanken die in het standaard Grieks zijn veranderd.
- Innovatieve elementen
- Invloeden van Turkse en Kaukasische talen, zichtbaar in de woordenschat en syntaxis.
- Regionale variatie afhankelijk van de migratiegeschiedenis van de gemeenschap.
Sprekers en culturele context
Vormen van Pontisch Grieks worden voornamelijk gesproken door oudere generaties binnen de Pontische gemeenschap. De jongere generaties zijn vaak tweetalig. Ondanks de afname van het aantal moedertaalsprekers, blijft Pontisch Grieks een belangrijk cultureel erfgoed voor de Pontische Grieken, met een rijke traditie van volksliederen, poëzie en verhalen.
Pontisch Grieks wordt voornamelijk gesproken in een paar specifieke regio’s. Hoewel de taal haar oorsprong vindt in de Pontusregio langs de Zwarte Zee (nu in het noordoosten van Turkije), zijn de sprekers ervan verspreid geraakt door historische gebeurtenissen. Tegenwoordig zijn de landen waar Pontisch Grieks wordt gesproken onder andere:
- Griekenland: Vooral in de noordelijke regio’s zoals Macedonië en Thracië, waar veel Pontische Grieken zich vestigden na de bevolkingsuitwisselingen in de vroege 20e eeuw.
- Turkije: Hoewel minder wijdverspreid, zijn er nog steeds kleine gemeenschappen in de oude thuisregio, die Romeyka spreken.
- Georgië: Met name in de autonome republiek Abchazië, waar een significante Pontisch-Griekse gemeenschap woont.
- Rusland: In het zuiden van Rusland, met name in de regio Krasnodar.
- Armenië: Kleinere gemeenschappen, vaak ontstaan door migratie.
Huidige status
Vandaag de dag is Pontisch Grieks erkend als een bedreigde taal. Het werd opgenomen in de UNESCO Atlas van bedreigde talen.[2][3]
Verschillende initiatieven, zowel in Turkije als in Griekenland, richten zich op het behoud en de revitalisering van dit dialect.
Romeyka wordt door taalkundigen beschouwd als een linguïstische schat, omdat het enkele van de meest archaïsche kenmerken van het Grieks heeft behouden. De diaspora-varianten van Pontisch Grieks zijn daarentegen sterker beïnvloed door modern Grieks.
Literatuur
- Jones, Mari C., en Sarah Ogilvie. Greek-speaking enclaves in Pontus today: The documentation and revitalization of Romeyka. in: Keeping Languages Alive: Documentation, Pedagogy and Revitalization. Cambridge University Press, 2013. cambridge.org
- Ascherson, Neal. Zwarte Zee: Een geschiedenis van een grensgebied. Bloomsbury Publishing, 1995. andergriekenland.nl
Weblinks
- https://www.omniglot.com/writing/pontic.htm
- https://www.ethnologue.com/language/pnt/
- https://pontosworld.com/index.php/dialect en pagina Development of the Pontic greek Dialect
Verwijzingen
Indo-Europese talen > Kentum-talen > Grieks |
---|
<templatestyles src="Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css" />
|