Negerhollands

Negerhollands is een betrekkelijk onbekende taal die is afgeleid van het Nederlands en veel invloeden uit het Zeeuwse dialect kent. Het is een van de weinige creooltalen op basis van het Nederlands.

Geschiedenis

Negerhollands ontstond door het contact tussen Nederlandse plantage-eigenaren, Zeeuwse kolonisten, Deense overheersers, en Afrikaanse slaven. Deze slaven kwamen voornamelijk uit de Goudkust (het huidige Ghana) en andere delen van West-Afrika.

Sinds ongeveer 1672 werd door slaven van Afrikaanse afstamming op de eilanden St. Thomas, St. Jan en St. Croix, die samen de Deense Antillen (Deens West-Indië) vormen en nu deel uitmaken van de Amerikaanse Maagdeneilanden, een gecreoliseerd Nederlands gesproken. Dit was gebaseerd op Zeeuwse dialecten, aangevuld met elementen uit andere talen zoals Engels, Deens en West-Afrikaanse talen. Sommige slaven vluchtten naar Puerto Rico en namen hun taal mee, waardoor het Negerhollands daar eveneens werd gesproken.

Vanaf ongeveer 1672 werd door slaven van Afrikaanse afstamming op de eilanden St. Thomas, St. Jan en St. Croix, die samen de Deense Antillen (Deens West-Indië) vormen en nu deel uitmaken van de Amerikaanse Maagdeneilanden, een gecreoliseerd Nederlands gesproken. Deze taal was gebaseerd op Zeeuwse dialecten, aangevuld met elementen uit andere talen zoals Engels, Deens en West-Afrikaanse talen. Sommige slaven vluchtten naar Puerto Rico en namen hun taal mee, waardoor het Negerhollands daar eveneens werd gesproken.

In de 18e eeuw waren twee groepen protestantse zendelingen actief op de eilanden: Moravische Broeders (hernhutters) uit Duitsland, actief vanaf 1732, en lutheranen uit Denemarken vanaf 1756.

Beide groepen zetten het Negerhollands op schrift. De hernhutters waren de eersten die de taal schriftelijk vastlegden en gebruikten hiervoor een Nederlandse spelling. De Deense lutheranen ontwikkelden een op het Deens gebaseerde spelling die de Negerhollandse uitspraak weergaf.

Tegen het begin van de 19e eeuw won het Engels op de eilanden sterk aan belang en bekendheid, wat leidde tot de ontwikkeling van een Engels-Nederlandse mengtaal. Uiteindelijk werd deze mengtaal verdrongen door het Engels. Lutherse kerkdiensten voor de lokale bevolking werden tot in de jaren 1930 in het zogenaamde ’Hoch Kreol’ gehouden, totdat de jongere generaties Engels als moedertaal begonnen te spreken.

In het Moravische weeshuis in Nyherrenhut bij Tutu werd Negerhollands nog tot in de 20e eeuw gesproken. Sommige voormalige wezen werkten later als vrijwilligers in het weeshuis, wat hielp de taal tijdelijk levend te houden. In de jaren 1970 verscheen een televisiereportage waarin enkele oudere sprekers werden geïnterviewd die het Negerhollands nog in het weeshuis hadden geleerd. Alice Stevens werd beschouwd als de laatste bekende moedertaalspreker; zij overleed in 1987. Daarna werd de taal officieel als uitgestorven verklaard.

Hoewel de taal sinds de Tweede Wereldoorlog officieel als uitgestorven werd beschouwd, zijn er later aanwijzingen gevonden dat in Puerto Rico mogelijk nog enkele sprekers van het Negerhollands leefden.

Volgens de Ethnologue – Languages of the World (uitgave 1996) waren er ’mogelijk enkelen die het als tweede taal spreken’ overgebleven. Volgens de huidige uitgave van Ethnologue wordt de taal als uitgestorven beschouwd.

Kenmerken

Negerhollands vertoont kenmerken van Nederlands en Zeeuws met invloeden van andere talen, zoals het Engels en West-Afrikaanse talen. Dit maakt het tot een waardevol studieobject voor taalkundigen die geïnteresseerd zijn in creooltalen en taalcontact.

Werkwoordsvormen: Net als veel andere creooltalen heeft Negerhollands een vereenvoudigd werkwoordsysteem. Er is bijvoorbeeld weinig of geen onderscheid in werkwoordsvormen voor tijd en persoon.

Woorden en uitdrukkingen: Veel woorden hebben hun oorsprong in het Zeeuws of West-Vlaams, wat interessant is voor dialectonderzoekers. Bijvoorbeeld, het gebruik van ’voor’ als voorzetsel is typisch Zeeuws, maar in Negerhollands kreeg het een uitgebreidere functie.

Simplificatie van grammatica: Meervoudsvormen worden vaak niet gemarkeerd door veranderingen in het zelfstandig naamwoord, en zinsstructuren volgen eenvoudige patronen.

Culturele rol

Negerhollands werd niet alleen gebruikt als alledaagse omgangstaal, maar ook als een vehikel voor religieuze verspreiding. De Moravische zendelingen hebben een Bijbelvertaling en religieuze liederen in het Negerhollands opgesteld, die dienden als belangrijk cultureel erfgoed voor de lokale gemeenschappen.

Actueel onderzoek en behoud

Hoewel de taal officieel uitgestorven is, blijven taalkundigen geïnteresseerd in het herontdekken van de sporen ervan in orale en geschreven tradities.

Onderzoek naar de invloed van Negerhollands op moderne talen op de Maagdeneilanden en Puerto Rico gaat door. Digitalisering van historische documenten, zoals die van de Moravische zendelingen, helpt onderzoekers om meer inzicht te krijgen in de taal en haar gebruikers.

Literatuur

• E. Pontoppidan, Einige Notizen über die Kreolensprache der dänischwestindischen Inseln, in: Zeitschrift für Ethnologie 13, 1881, p. 130–138.
• D. C. Hesseling, Het Negerhollands der Deense Antillen A. W. Sijthoff, Leiden 1905. http://www.dbnl.org/tekst/hess002nege01_01/index.php
• Anne Graves, The Present State of the Dutch Creole of the Virgin Islands, 1977
• Miep van Diggelen, Negro-Dutch, in: Pieter Muysken, (redactie), Amsterdam Creole Studies II, p. 69–100. Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Instituut voor Algemene Taalwetenschap. 1978.

Verwijzingen

[[Categorie:Uitgestorven taal}}