Jean de Labadie

Jean de Labadie (omgeving van Bourg bij Bordeaux, 13 februari 1610 – Altona, bij Hamburg, 13 februari 1674) was een [mystiek|mystieke]] jezuïet die zich bekeerde tot de Gereformeerde Kerk en een piëtistische separatist werd.

Leven

Jean de Labadie studeerde aan het jezuïetencollege in Bordeaux en trad op 28 december 1625 toe tot de Sociëteit van Jezus. In 1638 werd hij tot priester gewijd in Bordeaux. In 1639 verliet hij de orde op eigen initiatief, naar verluidt om gezondheidsredenen.

Al in zijn studietijd had hij mystieke ervaringen gehad, die hem tot de overtuiging brachten dat hij een belangrijke taak moest vervullen in dienst van het koninkrijk van God.

Zijn studie van de Heilige Schrift bracht hem dichter bij het jansenisme. Als seculier priester predikte hij in Bourg, Parijs en Amiens, waar hij in 1640 kanunnik en professor in de theologie werd, en in Abbeville. Labadie trok grote menigten aan. Aanvankelijk werd hij beschermd door kardinaal Richelieu tegen degenen die hem van ketterij verdachten. In 1645 werd hij veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf wegens het verstoren van de openbare orde, maar na beroep door de vergadering van Franse geestelijken werd het vonnis gewijzigd en Labadie werd door kardinaal Mazarin uit Amiens verbannen.

Door het lezen van Calvijns Institutie van de Christelijke Religie werd hij gewonnen voor het calvinisme en sloot hij zich op 16 oktober 1650 aan bij de Gereformeerde Kerk.

In 1652 werd hij in Montauban als predikant aangesteld en werkte daar aan de Gereformeerde Academie. Nadat hij daar in 1657 verbannen was, kreeg hij dezelfde functie in Orange. Toen deze stad werd veroverd door Lodewijk XIV, werd hij beroepen door de Franse kerk in Westminster, Londen. Terwijl hij op weg was daarheen, vroegen de predikanten van Genève hem in 1659 om als predikant in die stad te blijven. Daar verzamelde zich een kleine, maar enthousiaste kring van volgelingen zich om hem heen, onder wie Pierre Yvon (1646-1707), Pierre Dulignon (overleden in 1779), François Ménuret (overleden in 1670), Theodor Untereyk (overleden in 1693) en Friedrich Spanheim (overleden in 1701). Hij hield privébijeenkomsten bij hem thuis, vergelijkbaar met de conventikels van de Nederlandse Nadere Reformatie. Hij beschouwde deze groepering als ware kerk naar het voorbeeld van het vroege christendom. Philipp Jakob Spener, de grondlegger van het piëtisme in de lutherse kerken van Duitsland, was ook een van zijn predikers en werd door hem beïnvloed.

Zijn profetische claims en zijn afwijkingen van de gereformeerde orthodoxie riepen echter ook weerstand op, vooral zijn chiliastische standpunten. In 1662 ontwikkelde zich een controverse met de predikant en professor in de theologie François Turretin, een vurig verdediger van de calvinistische orthodoxie, met wie hij in 1659 al in aanvaring was gekomen vanwege het samenvallen van hun preken. Hij werd ook herhaaldelijk berispt door het Consistorie, dat zijn preken te lang en te polemisch vond. Bovenal werd hij bekritiseerd om de privébijeenkomsten die hij organiseerde. Ondanks alle kritiek maakte zijn welsprekendheid hem populair in Genève. Hij verkreeg er kosteloos het staatsburgerschap, wat normaal gesproken wel 300 pond kostte.

Labadie werd door zijn bewonderaars gevierd als een tweede Calvijn. Toen hij in 1666 in Middelburg in Zeeland werd aangesteld om daar zorg te dragen voor de Waalse kerk, probeerden zijn aanhangers hem in Genève te houden, maar Labadie aanvaardde de benoeming in Zeeland.

Zijn werk kreeg ook in Nederland zeer gemengde reacties. Enerzijds kreeg hij in zijn nieuwe standplaats vele volgelingen, maar hij werd bekritiseerd door andere vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie. Zijn doel in Middelburg was hetzelfde als in Genève: het vestigen van de ware kerk van de wedergeborenen binnen de bestaande kerk.

Door te schrijven kon hij zijn ideeën wijd en zijd verspreiden. Hij schreef meestal in het Frans. Zijn werken werden vertaald in het Nederlands en sommige in het Duits. Afwijzing van de wereld was voor hem vooral belangrijk voor een christelijk leven als volgeling van Jezus. De leer van de Heilige Geest stond centraal in zijn gedachten, net als de leer van de Heilige Schrift. Toen zijn Utrechtse collega Ludwig von Wolzogen een feitelijk-rationele interpretatie van de Schrift propageerde, protesteerde Labadie hier hevig tegen. Wolzogen stelde dat de Heilige Geest alleen in de Heilige Schrift spreekt. Voor hem was Labadie’s opvatting dat de Heilige Geest ook buiten de Schrift spreekt geromantiseerd. In het geschil met Labadie koos de synode van Naarden de kant van Wolzogen en schorste Labadie. In 1669 werd hij uiteindelijk afgezet en Zeeland uitgezet uit angst voor onrusten.

Labadie en zijn volgelingen vonden een thuis in Amsterdam, waar de groep een vrije huiskerk vormde. Door zijn afscheiding van de Gereformeerde Kerk vervreemdden de volgelingen van de Nadere Reformatie van Labadie.

Door bemiddeling van Anna Maria van Schurman, die zich bij de labadisten had aangesloten, emigreerde de groep in 1670 naar de hanzestad Herford. Een tijd lang werd het celibaat bij de labadisten vereist, zelfs van echtparen, maar toen Catherine Martini zwanger werd van Labadie’s assistent, Pierre Yvon (1646-1707), liet men dit varen. Labadie zelf zou in 1671 met de aantrekkelijke Lucia van Aerssen (1649-1707) zijn getrouwd. Toen een edict van het keizerlijk hof hem in 1672 ook uit Amsterdam verdreef, trok hij met een groep volgelingen naar Bremen en later naar Altona, waar hij in 1674 overleed.

Labadisten

In 1674 trok de gemeenschap met ongeveer 150 leden terug naar Nederland en bleef er tot in de 18e eeuw voortbestaan. Toen hun aantal boven de 600 steeg, werden er twee emigratieprojecten opgezet, één in Maryland en één in Suriname.

• Zie labadisten

Werken

• Introduction à la piété dans les Mystères, Paroles et ceremonies de la Messe, Amiens, 1642.
• Odes sacrées sur le Très-adorable et auguste Mystère du S. Sacrement de l’Autel, Amiens, 1642.
• Traité de la Solitude chrestienne, ou la vie retirée du siècle, Paris, 1645.
• Déclaration de Jean de Labadie, cy-devant prestre, predicateur et chanoine d’Amiens, contenant les raisons qui l’ont obligé à quitter la communion de l’Église Romaine pour se ranger à celle de l’Église Réformée, Montauban, 1650.
• Lettre de Jean de Labadie à ses amis de la Communion Romaine touchant sa Déclaration, Montauban, 1651.
• Les Elevations d’esprit à Dieu, ou Contemplations fort instruisantes sur les plus grands Mysteres de la Foy, Montauban, 1651.
• Les Entretiens d’esprit durant le jour; ou Reflexions importantes sur la vie humaine, ...sur le Christianisme,...sur le besoin de la Reformation de ses Moeurs, Montauban, 1651.
• Le Bon Usage de l’Eucharistie, Montauban, 1656.
• Practique des Oraisons, mentale et vocale... Montauban, 1656.
• Recueil de quelques Maximes importantes de Doctrine, de Conduite et de Pieté Chrestienne, Montauban, 1657 (puis Genève, 1659).
• Les Saintes Décades de Quatrains de Pieté Chretienne touchant à la connoissance de Dieu, son honneur, son amour et l’union de l’âme avec lui , Orange, 1658 (Genf, 1659, Amsterdam, 1671).
• La pratique de l’oraison et meditation Chretienne , Genf, 1660.
• Le Iûne religieus ou le moyen de le bien faire, Genf, 1665.
• Jugement charitable et juste sur l’état present des Juifs, Amsterdam 1667.
• Le Triomphe de l’Eucharistie, ou la vraye doctrine du St. Sacrement, avec les moyens d’y bien participer, Amsterdam, 1667.
• Le Héraut du Grand Roy Jesus, ou Eclaircissement de la doctrine de Jean de Labadie, pasteur, sur le Règne glorieux de Jésus-Christ et de ses saints en la terre aux derniers temps, Amsterdam, 1667.
• L’Idée d’un bon pasteur et d’une bonne Eglise, Amsterdam, 1667.
• Les Divins Herauts de la Penitence au Monde... Amsterdam, 1667.
• La Reformation de l’Eglise par le Pastorat, Middelburg, 1667.
• Le Veritable Exorcisme, Amsterdam, 1667.
• Le Discernement d’une Veritable Eglise suivant l’Écriture Sainte, Amsterdam, 1668.
• La Puissance eclesiastique bornée à l’Écriture et par Elle... Amsterdam, 1668.
• Manuel de Pieté, Middelburg 1668.
• Declaration Chrestienne et sincère de plusieurs Membres de l’Eglise de Dieu et de Jésus-Christ touchant les Justes Raisons et les Motifs qui les obligent à n’avoir point de Communion avec le synode dit Vualon, La Haye, 1669.
• Points fondamentaux de la vie vraimant Chretiene, Amsterdam 1670.
• Abrégé du Veritable Christianisme et Téoretique et pratique... Amsterdam, 1670.
• Le Chant Royal du Grand Roy Jésus, ou les Hymnes et Cantiques de l’Aigneau... Amsterdam, 1670.
• Receüil de diverses Chansons Spiritüeles, Amsterdam, 1670.
• L’Empire du S. Esprit sur les Ames... Amsterdam, 1671.
• Eclaircissement ou Declaration de la Foy et de la pureté des sentimens en la doctrine des Srs. Jean de Labadie, Pierre Yvon, Pierre Dulignon... Amsterdam, 1671.
• Veritas sui vindex, seu solemnis fidei declaratio... Herfordiae, 1672.
• Jesus revelé de nouveau... Altona, 1673.
• Fragmens de quelques poesies et sentimens d’esprit... Amsterdam, 1678.
• Poésies sacrées de l’amour divin, Amsterdam, 1680.
• Recueil de Cantiques spirituels, Amsterdam, 1680.
• Le Chretien regeneré ou nul, Amsterdam, 1685.

Varia

• In Nederland zou het volkslied Er kwam een boer uit Zwitserland een verwijzing zijn naar de Labadie.

 

artikelkiem