Navigatie Gevechts-Informatie Dienst

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen radar ook zijn intrede deed op de schepen van de Koninklijke Marine, ontstond de voorloper van het dienstvak Navigatie Gevechts-Informatie Dienst (NGID). Er ontstond een behoefte aan mensen die iets konden beginnen met de stipjes op de radarbeeldkasten. Na samenspraak met de Britse marine werd daarom een aantal Nederlandse marine-mensen naar het eiland Man gestuurd voor de opleiding radio/radar operator. Een van die marine-mensen die naar de opleidingsschool HMS Valkyrie op Man werd gestuurd was Willem van Schaik. Hij was een van de eerste Nederlandse Radio Afstand Peilers, en zou na de oorlog een belangrijke bijdrage leveren in de ontwikkeling van het dienstvak NGID.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog moest de Nederlandse Marine weer worden opgebouwd. De nogal conservatieve marineleiding, die maar moeilijk kon omgaan met de nieuwe radartechnologie en de daarbij behorende werkwijze, had aanvankelijk vooral oog voor de bestaande dienstvakken, die voortborduurden op de oude routines. Maar aan de razendsnelle opmars van de radartechnologie bleek niet te ontkomen en de eerste opleidingen om de radar te bedienen en te gebruiken werden in 1946 gegeven aan boord van Hr. Ms. Soemba, een tot radarinstructieschip omgebouwde kanonneerboot. Daar werden in eerste instantie matrozen opgeleid voor het brevet Radio Afstand Peiler Plot (RAPP). Vervolgens werden er ook kaderleden opgeleid.

Eigen dienstvak

Die kaderleden behoorden eerst tot de Speciale Diensten, later gingen zij behoren tot een eigen dienstvak: de Navigatie Gevechts-Informatie Dienst. De eerste opleiding tot Navigatie Dienst-officier (ND-officier) in Nederland begon in maart 1949. Die had plaats op de ARGIS (de ARtillerie Gevechts Informatie School) in Fort Oostbatterij, aan de Kanaalweg in Den Helder. Ook aan de brevetopleidingen RAPP op Hr. Ms. Soemba kwam een einde en eind augustus van 1949 betrad de eerste klas leerlingen Radio Afstand Peiler Plot (RAPP) de school aan de Kanaalweg. De artillerieschool verhuisde in 1951 naar het Fort Erfprins en daarop veranderde de naam ARGIS in NAVGIS (Navigatie Gevechts-Informatie School).

De NAVGIS werd in 1976 geïntegreerd in de Operationele School te Den Helder. Net als NAVGIS leverde ook deze OPSCHOOL nog personeel voor het dienstvak NGID.

De Operationele School, die werd gevestigd in een nieuw gebouw op de Marinekazerne Willemsoord en op 10 december 1976 in dienst werd gesteld, kwam voort uit het samengaan van de Navigatie Gevechts-Informatie School, de Onderzeebootbestrijdingsschool, de Verbindingsschool en de Artillerieschool. Tot die tijd had dus elk dienstvak in de Operationele Dienst (OD) zijn eigen school. In 1984 werd ook de School voor Scheepsonderofficieren in de OPSCHOOL opgenomen.

NGID-personeel had de leiding bij het gebruik en de verwerking van de gegevens die via de navigatieradar en andere elektronische installaties werden verkregen. Tevens werden het betrokken bij de uitvoering van de door de commandant genomen beslissingen. Hun werkterrein vormden de radarhutten en de -centrales, waar het altijd pikdonker was om een goede aflezing van de radarschermen mogelijk te maken. Tot het dienstvak behoorden ook de marva's: vrouwelijk marinepersoneel dat aan de wal bleef. Van gemengd varen wilde toen nog niemand iets weten. De US Navy gaf in de eerste jaren van de NAVGIS een grondige opleiding in het gebruik van de Amerikaanse radar, want tot dan toe had de Nederlandse marine overwegend met Britse apparatuur gevaren.

Arendsogen

De voornaamste taak van een jonge plotter, zoals de radio-afstandpeiler meestal werd genoemd, was het aflezen van de radarschermen. Met arendsogen tuurden ze op de schermen naar de kleine lichtende puntjes die een doel aangaven, vervolgens bepaalden ze met kompasringen en meetstippen de peiling en afstand van het doel en gaven die via een speciale telefooninstallatie, de plotlijn, door aan de man aan de plottafel of het plotbord. Hierop werden alle meldingen door kruisjes aangegeven. Daardoor ontstond een goed overzicht van alle schepen die zich in de omgeving van het eigen schip bevonden. Voor de officieren op de brug was dit belangrijke en overzichtelijke informatie. Het goed aflezen van een radarscherm was niet altijd eenvoudig. Vooral de oudere radarinstallaties waren nogal primitief en storingsgevoelig, zodat de echo’s van de doelen soms maar zwak en onregelmatig werden weergegeven. Soms was er veel ruis, die het hele scherm groen kleurde en daarom gras werd genoemd. De reflecties van golven en regenbuien vergden veel van de plotter om toch betrouwbare informatie door te geven.

Zeekaarten

Maar de NGID deed meer, ze hield ook de zeekaarten bij. De paai kaartenkamer, ook al zo'n functie in marinejargon, zorgde ervoor dat alle belangrijke meldingen, zoals losgeslagen boeien en scheepswrakken, nauwkeurig op de kaarten werden aangegeven. Een andere taak was het samenstellen van een weerbericht aan de hand van radioberichten. De navigatiemensen deden ook meteorologische waarnemingen, zoals het meten van windkracht, de water- en luchttemperatuur en golfhoogte. Deze gegevens werden doorgegeven aan het KNMI in De Bilt.

Wanneer een matroos eerste klas met brevet RAPP l (Radio Afstand Peiler Plot eerste klas) in aanmerking kwam voor de korporaalsrang, moest hij kiezen tussen doorgaan als kwartiermeester in het matrozen vak (de dekdienst), of korporaal worden van het dienstvak NGID. In dat geval werd zijn brevetuitmonstering geel en verhuisde van zijn rechter naar zijn linkermouw. Het mouwembleem, bestaande uit twee verticale bliksemschichten en een horizontale pijl, gaf bij de oprichting van het dienstvak nog wat problemen omdat dit de uitmonstering van de radioradarmonteur was. Maar er werd een simpele oplossing gevonden. Bij de radioradarmonteurs werd de pijl verticaal gezet.

Einde van de NGID

Veel van de taken die de plotter aanvankelijk vervulde werden geleidelijk aan door de verdere ontwikkeling van de techniek overbodig, omdat de moderne apparatuur alle gegevens via de computer tot zeer overzichtelijke beelden verwerkt en handmatige verwerking overbodig maakt. Het dienstvak NGID bestaat dan ook niet meer - het is in 1979 opgegaan in de Operationele Dienst Operaties (ODOPS) van de Koninklijke Marine. De taken van het kader, zoals het opzetten en analyseren van oefeningen en het assisteren van de Officier van de Wacht bij de navigatie, worden vandaag de dag waargenomen door mensen van de Operationele Dienst, Subgroep Operaties.

Stichting Reünisten NGID

Nu mag de Navigatie Gevechts-Informatie Dienst dan in 1979 zijn opgegaan in de Operationele Dienst Operaties, een dertigjarige geschiedenis van een dienstvak poets je niet zomaar uit. Voormalig NGID-personeel hield dan ook binnen de marine en ook na de actieve dienst regelmatig contact, en ziet de NGID als een van de belangrijkste voorlopers van de huidige Operationele Dienst van de Koninklijke Marine. Tijdens een grote reünie in 2010 ontstond het idee de Stichting Reünisten NGID, RAPP en MARVA Plotter op te richten. Sinds 2011 houdt deze stichting zich bezig met het gedetailleerd in kaart brengen van de geschiedenis van de NGID, en organiseert ze reünies en themadagen. Enkele honderden oud NGID-ers zijn bij deze stichting aangesloten en er zijn, onder het motto Nieuw ontmoet Oud, goede contacten met de huidige Operationele Dienst Operaties.

Externe link

• Website van de Stichting Reünisten NGID