Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Grooming (sociaal): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grooming_(sociaal)&oldid=57353975 18 okt 2020 Hjbarten2 18 okt 2020 vert wpen)
 
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grooming_(sociaal)&oldid=57637768 28 nov 2020 Hjbarten2)
Regel 1: Regel 1:
'''Grooming''' ([[Engels]]: ''social grooming'') is een vorm van sociale [[verzorging]] bij dieren onderling die deel uit maakt van het bevorderen van het gevoel van gezelligheid en vertrouwen.<ref> Aureli F, Van Schaik CP, Van Hooff JA (1989). "Functional aspects of reconciliation among captive long-tailed macaques (Macaca fascicularis)". American Journal of Primatology. 19 (1): 39–51. doi:10.1002/ajp.1350190105. PMID 31964021.</ref> '''Grooming''' op zich zelf betekend verzorgen en kan zowel lichamelijke verzorging als sociale verzorging betekenen. ([[Engels]]: ''social grooming'') is een vorm van sociale [[verzorging]] bij dieren onderling die deel uit maakt van het bevorderen van het gevoel van gezelligheid en vertrouwen[2][3]. Aangenomen wordt dat dit gedrag bij de meeste [[Sociaal dier|sociale dieren]] een vorm van verzoening is en een rol speelt bij het verminderen van spanningen en conflicten binnen de groep[1]. De hieraan gerelateerde term “allogrooming” betekend 'elkaar verzorgen' een slaat doorgaans op verzorging van elkaar binnen hetzelfde ras of soort. Mutual grooming beschrijft de verzorging tussen twee individuelen, meestal onderdeel van het sociale groomen, ontwikkelen van onderlinge verhoudingen of parings-gedrag.
[[Bestand:Cat_and_Kitten.jpg|thumb|Voorbeeld van ''mutual grooming''; een moederkat likt het hoofd van haar kitten.]]
'''Grooming''' in sociale zin ([[Engels]]: ''social grooming'') is een vorm van sociale [[verzorging]] bij dieren onderling die deel uitmaakt van ontspannen en het bevorderen van het gevoel van gezelligheid en vertrouwen<ref>Henazi SP, Barrett L (January 1999). "The value of grooming to female primates". Primates; Journal of Primatology. 40 (1): 47–59. doi:10.1007/BF02557701. PMID 23179531. S2CID 34106634.</ref>
Aangenomen wordt dat dit gedrag bij de meeste [[Sociaal dier|sociale dieren]] een vorm van verzoening is en een rol speelt bij het verminderen van spanningen en conflicten binnen de groep. De hieraan gerelateerde term “allogrooming” betekent 'elkaar verzorgen' en slaat doorgaans op verzorging van elkaar binnen hetzelfde ras of soort. Mutual grooming beschrijft de verzorging tussen twee individuelen, meestal onderdeel van het sociale groomen, ontwikkelen van onderlinge verhoudingen of parings-gedrag.<ref name="Know Your Dog 2007">Know Your Dog, Dr. David Sands (2007) EAN/ {{ISBN|9780600617075}}.</ref><ref>Aureli F, Van Schaik CP, Van Hooff JA (1989). "Functional aspects of reconciliation among captive long-tailed macaques (Macaca fascicularis)". American Journal of Primatology. 19 (1): 39–51. doi:10.1002/ajp.1350190105. PMID 31964021. S2CID 86673865.</ref>


Er bestaat verschil van mening of grooming belangrijkers is voor de praktische gezondheid en hygiënische aspecten, of dat de sociale aspecten een grotere rol spelen. Algemeen wordt aangenomen dat grooming oorspronkelijk louter een verzorgende hygiënische functie had, gesterkt door het feit dat het vaak lichaamsdelen betreft die middels autogrooming slecht bereikbaar zijn. Met name bij sociale diersoorten heeft grooming zich echter tevens als een zeer belangrijk sociaal aspect ontwikkeld, wat mogelijk belangrijker is dan de verzorgende factor[4].
==Grooming==
=== Lichamelijke tegenover geestelijke aspecten ===
Er bestaat verschil van mening of grooming belangrijkers is voor de praktische gezondheids- en hygiënische aspecten, of dat de sociale aspecten een grotere rol spelen. Algemeen wordt aangenomen dat grooming oorspronkelijk louter een verzorgende hygenische functie had, gesterkt door het feit dat het vaak lichaamsdelen betreft die middels autogrooming slecht bereikbaar zijn. Met name bij sociale diersoorten heeft grooming zich echter tevens als een zeer belangrijk sociaal aspect ontwikkeld, wat mogelijk belangrijker is geworden dan de verzorgende factor. Met betrekking hiertoe is het goed om te begrijpen dat bijvoorbeeld de [[Communicatie bij honden]] tot een veel hoger niveau ontwikkeld is, dan bij de meeste dieren, en er dus grote onderlinge verschillen in de grooming-functie per dier soort zijn. Tevens wordt het feitelijke socialisatie level per dier voor een groot deel bepaald tijdens de [[inprenting (leerproces)|inprenting]] periode (jong dier) door de moeder en eventueel andere roedel leden.


In het geval van huisdieren zoals een gedomesticeerde huishond ziet deze zijn gezin als zijn roedel waartoe alle levende huisgenoten behoren. Te meer omdat de roedelleider doorgaans een mens is zal de grooming behoefte in dat geval tussen dier en mens zijn. Dieren, in het bijzonder honden, likken hun baasje dientengevolge om drie reden:
=== Roedeldieren / honden ===
 
In het geval van huisdieren zoals een gedomesticeerde huishond ziet deze zijn gezin als zijn [[roedel]] waartoe alle levende huisgenoten behoren. Te meer omdat de roedelleider doorgaans een mens is zal de grooming behoefte in dat geval tussen dier en mens zijn. Huisdieren, vinden het daarom prettig geaaid te worden en nodigen daartoe uit. In het bijzonder honden, likken hun baasje met betrekking tot groomen om drie redenen:
 
* het algemene allogrooming ter bevordering van ontspanning, rust, gezelligheid en status/rangorde bevestiging. (wang)
* het algemene allogrooming ter bevordering van rust en gezelligheid.
* het schoonhouden van plaatsen waar men zelf met de tong niet bij kan, zoals bovenzijde hoofd, nek en oren.
* het schoonhouden van plaatsen waar men zelf niet bij kan, bovenzijde hoofd, nek en oren.
* het specifieke likken van de mondstreek, vaak bij het thuiskomen, is het verzoek om als thuisblijver in de buit mee te mogen delen. (Gebruikelijk is voor dieren dat er direct bij thuiskomst de prooi gegeten wordt)
* het specifieke likken van de mondstreek, vaak bij het thuiskomen, is het verzoek om als thuisblijver in de buit mee te mogen delen. (Gebruikelijk is voor dieren dat er direct bij thuiskomst de prooi gegeten wordt)


Een belangrijk concept van allogrooming met sociale achtergrond is onderwerping aan het [[Dominantie (dier)|dominante]] groepslid. Het aanbieden van de meest kwetsbare onderbuik en geslachtsdelen (op de rug draaien) aan een vertrouwd groepslid om te snuffelen en te verzorgen is hiervan onderdeel.
Een belangrijk concept van allogrooming met sociale achtergrond is onderwerping aan het [[Dominantie (dier)|dominante]] groepslid. Het aanbieden van de meest kwetsbare onderbuik en geslachtsdelen (op de rug draaien) aan een vertrouwd groepslid om te snuffelen en te verzorgen is hiervan onderdeel.


== Hormonen ==
=== Hormonen ===
social grooming zoals het likken en aaien van bijvoorbeeld een hond heeft ook een chemische reden. Het verzorgingsgedrag heeft een rustgevend effect en stimuleert de afgifte van [[hormonen]] in de hersenen. Er zijn drie belangrijke hormonen die worden geactiveerd:
Social grooming zoals het likken en aaien van bijvoorbeeld een hond heeft ook een chemische reden. Het verzorgingsgedrag heeft een rustgevend effect en stimuleert de afgifte van [[hormonen]] in de hersenen. Er zijn drie belangrijke hormonen die worden geactiveerd:


* [[endorfine]] - blokkeert stress, pijn en irritaties
* [[endorfine]] - blokkeert stress, pijn en irritaties
Regel 19: Regel 22:
* [[serotonine]] - vrijkomt als een specifieke beloning die een feel-good factor geeft
* [[serotonine]] - vrijkomt als een specifieke beloning die een feel-good factor geeft


Al deze hormonen zijn gekoppeld aan de [[hersenstam]] en [[hypothalamus]][1][4].
Al deze hormonen zijn gekoppeld aan de [[hersenstam]] en [[hypothalamus]].<ref name="Know Your Dog 2007"/>
<ref>Spruijt BM, van Hooff JA, Gispen WH (July 1992). "Ethology and neurobiology of grooming behavior". Physiological Reviews. 72 (3): 825–52. doi:10.1152/physrev.1992.72.3.825. hdl:1874/3750. PMID 1320764</ref>


== References ==
== Fotogalerij ==
<ref>1 Know Your Dog, Dr. David Sands (2007) EAN; 9780600617075. </ref>
<gallery heights="150px" widths="200px">
<ref>2 Aureli F, Van Schaik CP, Van Hooff JA (1989). "Functional aspects of reconciliation among captive long-tailed macaques (Macaca fascicularis)". American Journal of Primatology. 19 (1): 39–51. doi:10.1002/ajp.1350190105. PMID 31964021. S2CID 86673865. </ref>
Bestand:Real love!! (4294586131) (2).jpg|Wolven - Sociale status<ref name="MechBoitani2010">{{Citeer boek|author1=L. David Mech|author2=Luigi Boitani|title=Wolves: Behavior, Ecology, and Conservation|url=https://books.google.com/books?id=_mXHuSSbiGgC|date=1 October 2010|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-51698-1}}</ref>
<ref>3 Henazi SP, Barrett L (January 1999). "The value of grooming to female primates". Primates; Journal of Primatology. 40 (1): 47–59. doi:10.1007/BF02557701. PMID 23179531. S2CID 34106634. </ref>
Bestand:Couple of Papio hamadryas females.JPG|thumb|Voorbeeld lichamelijk '''allogrooming''' - Een aap vlooien
<ref>4 Spruijt BM, van Hooff JA, Gispen WH (July 1992). "Ethology and neurobiology of grooming behavior". Physiological Reviews. 72 (3): 825–52. doi:10.1152/physrev.1992.72.3.825. hdl:1874/3750. PMID 1320764 </ref>
Bestand:Mutually grooming ponies new forest.jpg|thumb|'''Mutualy Grooming''' ponies
Bestand:NASA astronaut Leland D. Melvin with his dogs Jake and Scout.jpg|thumb|NASA astronaut [[Leland Melvin]] met Jake and Scout
Bestand:Macaca fuscata Iwatayama.jpg|thumb|Totale overgave aap wordt gevlooid
Bestand:ProjectROVER Assistance Dog (12123317646).jpg|thumb|Thuiskomen mond likken
</gallery>


== Referenties en bronnen ==
{{References}}


{{nocat}}
[[Categorie:Dier in groep]]
[[Categorie:Communicatie]]
[[Categorie:Sociale wetenschap]]
[[Categorie:Ethologie]]

Versie van 26 dec 2020 23:00

Bestand:Cat and Kitten.jpg
Voorbeeld van mutual grooming; een moederkat likt het hoofd van haar kitten.

Grooming in sociale zin (Engels: social grooming) is een vorm van sociale verzorging bij dieren onderling die deel uitmaakt van ontspannen en het bevorderen van het gevoel van gezelligheid en vertrouwen[1] Aangenomen wordt dat dit gedrag bij de meeste sociale dieren een vorm van verzoening is en een rol speelt bij het verminderen van spanningen en conflicten binnen de groep. De hieraan gerelateerde term “allogrooming” betekent 'elkaar verzorgen' en slaat doorgaans op verzorging van elkaar binnen hetzelfde ras of soort. Mutual grooming beschrijft de verzorging tussen twee individuelen, meestal onderdeel van het sociale groomen, ontwikkelen van onderlinge verhoudingen of parings-gedrag.[2][3]

Grooming

Lichamelijke tegenover geestelijke aspecten

Er bestaat verschil van mening of grooming belangrijkers is voor de praktische gezondheids- en hygiënische aspecten, of dat de sociale aspecten een grotere rol spelen. Algemeen wordt aangenomen dat grooming oorspronkelijk louter een verzorgende hygenische functie had, gesterkt door het feit dat het vaak lichaamsdelen betreft die middels autogrooming slecht bereikbaar zijn. Met name bij sociale diersoorten heeft grooming zich echter tevens als een zeer belangrijk sociaal aspect ontwikkeld, wat mogelijk belangrijker is geworden dan de verzorgende factor. Met betrekking hiertoe is het goed om te begrijpen dat bijvoorbeeld de Communicatie bij honden tot een veel hoger niveau ontwikkeld is, dan bij de meeste dieren, en er dus grote onderlinge verschillen in de grooming-functie per dier soort zijn. Tevens wordt het feitelijke socialisatie level per dier voor een groot deel bepaald tijdens de inprenting periode (jong dier) door de moeder en eventueel andere roedel leden.

Roedeldieren / honden

In het geval van huisdieren zoals een gedomesticeerde huishond ziet deze zijn gezin als zijn roedel waartoe alle levende huisgenoten behoren. Te meer omdat de roedelleider doorgaans een mens is zal de grooming behoefte in dat geval tussen dier en mens zijn. Huisdieren, vinden het daarom prettig geaaid te worden en nodigen daartoe uit. In het bijzonder honden, likken hun baasje met betrekking tot groomen om drie redenen:

  • het algemene allogrooming ter bevordering van ontspanning, rust, gezelligheid en status/rangorde bevestiging. (wang)
  • het schoonhouden van plaatsen waar men zelf met de tong niet bij kan, zoals bovenzijde hoofd, nek en oren.
  • het specifieke likken van de mondstreek, vaak bij het thuiskomen, is het verzoek om als thuisblijver in de buit mee te mogen delen. (Gebruikelijk is voor dieren dat er direct bij thuiskomst de prooi gegeten wordt)

Een belangrijk concept van allogrooming met sociale achtergrond is onderwerping aan het dominante groepslid. Het aanbieden van de meest kwetsbare onderbuik en geslachtsdelen (op de rug draaien) aan een vertrouwd groepslid om te snuffelen en te verzorgen is hiervan onderdeel.

Hormonen

Social grooming zoals het likken en aaien van bijvoorbeeld een hond heeft ook een chemische reden. Het verzorgingsgedrag heeft een rustgevend effect en stimuleert de afgifte van hormonen in de hersenen. Er zijn drie belangrijke hormonen die worden geactiveerd:

  • endorfine - blokkeert stress, pijn en irritaties
  • dopamine - vrijkomt door het gevoel van anticipatie veroorzaakt door plezier en rustgevend contact
  • serotonine - vrijkomt als een specifieke beloning die een feel-good factor geeft

Al deze hormonen zijn gekoppeld aan de hersenstam en hypothalamus.[2] [4]

Fotogalerij

Referenties en bronnen

  1. º Henazi SP, Barrett L (January 1999). "The value of grooming to female primates". Primates; Journal of Primatology. 40 (1): 47–59. doi:10.1007/BF02557701. PMID 23179531. S2CID 34106634.
  2. ↑ 2,0 2,1 Know Your Dog, Dr. David Sands (2007) EAN/ ISBN 9780600617075.
  3. º Aureli F, Van Schaik CP, Van Hooff JA (1989). "Functional aspects of reconciliation among captive long-tailed macaques (Macaca fascicularis)". American Journal of Primatology. 19 (1): 39–51. doi:10.1002/ajp.1350190105. PMID 31964021. S2CID 86673865.
  4. º Spruijt BM, van Hooff JA, Gispen WH (July 1992). "Ethology and neurobiology of grooming behavior". Physiological Reviews. 72 (3): 825–52. doi:10.1152/physrev.1992.72.3.825. hdl:1874/3750. PMID 1320764
  5. º Wolves: Behavior, Ecology, and Conservation, University of Chicago Press
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Grooming_(sociaal)&oldid=320070"