Damwoude

Damwâld
Kruising tussen de Haadwei, Foarwei en Doniawei. Op de achtergrond is het hoofdkantoor van Rabobank Noordoost-Friesland zichtbaar.
Land:	Nederland
Provincie:	Fryslân
Gemeente:	Dantumadiel
Coördinaten:	53° 17′ NB, 5° 60′ OL
Inwoners:	5610 (2018)
Verkeersaders:	N356 (Sintrale As),
Netnummer:	0511
Postcode:	9104

Damwâld is de hoofdplaats van de gemeente Dantumadiel en ligt in het noordoosten van de Nederlandse provincie Fryslân. Het dorp ligt zo'n vier kilometer ten zuiden van de stad Dokkum. Damwâld heeft 5610 inwoners.

Geschiedenis

Damwâld is in 1971 ontstaan door de samenvoeging van de dorpen Dantumawoude (Dantumawâld), Akkerwoude (Ikkerwâld) en Murmerwoude (Moarrewâld). De naam DAMwâld verwijst naar de beginletters van de Nederlandse naam van de drie voormalige dorpen. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat de naam Damwâld ook al werd gebruikt voor Dantumawoude. Dit ziet men ook terug in straatnamen als Damwâldsterreedsje en Dammeloane.

De fusie van deze drie dorpen, een overigens zeldzame gebeurtenis in Nederland, heeft een politieke achtergrond. Tot 1881 stond het gemeentehuis van Dantumadiel in Rinsumageast. Vanaf 1881 zetelden de "grietmannen" in Murmerwoude. Hiermee waren de inwoners van De Westereen het oneens. Omdat De Westereen destijds de grootste plaats van de gemeente was, meenden zij recht te hebben op het gemeentehuis. Daarom werd uiteindelijk in 1971 besloten om de genoemde drie dorpen samen te voegen. Omdat de inwoners van Damwâld moesten wennen aan de nieuwe naam, werd er gepleit om ook de plaatsnaamborden van de voormalige dorpen te laten staan. Dit verzoek is destijds gehonoreerd. Tegenwoordig staan deze borden er niet meer.

Voorzieningen

Damwâld kent een winkelcentrum, met daarin een tweetal supermarkten en andere winkels/eetgelegenheden. Naast dit winkelcentrum ligt bedrijventerrein De Moarren, waar een aantal bedrijven zijn gevestigd. Daarnaast zijn er verspreid over het dorp nog meer winkels en bedrijven te vinden. Café/Restaurant De Kruisweg is het dorpshuis van Damwâld. Verder beschikt het dorp nog over een park, een sporthal en twee voetbalclubs.

Bezienswaardigheden

Monumenten

• Bonifatiustsjerke (Foarwei 2)
• Benediktustsjerke (Doniawei 76)
• Voormalig gemeentehuis van Dantumadiel (Haadwei 46)
• De Kruisweg/De Krúswei (Haadwei 42)
• Orgel van De Ikker (Hearewei 1)

De Sûkerei

De Sûkerei is een museum waar het leven in de Fryske Wâlden rond 1900 centraal staat. De voormalige cichoreidrogerij, waaraan het museum tevens haar naam dankt, fungeert als bezoekerscentrum. In deze oude drogerij is het productieproces van cichoreikoffie te aanschouwen, een product wat vroeger in de gemeente Dantumadiel veelvuldig werd geproduceerd. Verder zijn in dit museum een aantal wâldhûskes te bewonderen, welke elders in de gemeente zijn afgebroken en hier opnieuw zijn opgebouwd. In 2016 is hieraan de poldermolen De Mearmin uit Rinsumageast toegevoegd. Deze molen is afgebroken en en opnieuw opgebouwd op het terrein van De Sûkerei in Damwâld.

Onderwijs

Damwâld kent drie basisscholen, een school voor voortgezet onderwijs en een instelling voor moeilijk lerende en/of beperkte kinderen.

Basisscholen

• CBS De Bron (Christelijk)
• CBS De Fontein (Christelijk)
• Dr. J. Botkeskoalle (Openbaar)

In de toekomst zullen deze drie basisscholen opgaan in één brede school, nu nog bekend onder de projectnaam Campus Damwâld. Deze nieuwe school zal zich gaan bevinden bij sporthal De Boppeslach, welke ook onder handen zal worden genomen.

Voortgezet onderwijs

Sinds 1919 kent Damwâld een vereniging voor voortgezet onderwijs, de vereniging voor Christelijk MULO in de gemeente Dantumadiel. Op 1 augustus 1921 werd de (M)ULO geopend, gevestigd in een pand aan de Haadwei. Tegenwoordig is in dat pand een meubelzaak gevestigd. De school bevindt zich vandaag de dag aan de Nijewei, onder de naam Christelijke Mavo De Saad. Het woord saad komt uit het Fries, en betekent bron of wel.

Speciaal onderwijs

In Damwâld bevindt zich ook een instelling voor moeilijk lerende en/of beperkte kinderen: De Wingerd. De Wingerd is een Christelijke school voor leerlingen met een ontwikkelingsachterstand. Er kan zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs gevolgd worden.