Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Stratovulkaan: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stratovulkaan&oldid=51858976) |
(Niet-bestaande bestanden verwijderd) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''stratovulkaan''' is een hoge [[kegel (ruimtelijk figuur)|kegelvormige]] [[vulkaan]] die is opgebouwd uit lagen van gestolde [[lava]] en [[tefra]]. Stratovulkanen hebben relatief steile hellingen en worden gekenmerkt door regelmatig [[explosief vulkanisme|explosieve]] [[uitbarsting]]en. De samenstelling van lava's uit stratovulkanen is relatief [[felsisch]] (rijk aan SiO<sub>2</sub>) wat de lava [[viscositeit|viskeus]] maakt. [[Lavastroom|Lavastromen]] reiken dan ook niet tot op grote afstand van de vulkaan. [[Pyroclastische stroom|Pyroclastische stromen]] en [[as (vulkaan)|asregens]] daarentegen wel. [[Uitvloeiingsgesteente]]n die worden gevormd door stratovulkanen zijn [[andesiet]]en, [[daciet]]en en [[ryoliet]]en. Dit in tegenstelling tot de [[mafisch]]ere lava bij [[schildvulkaan|schildvulkanen]]. De meeste stratovulkanen bereiken hoogtes boven de 2500 meter en de meeste vulkanen op [[Aarde (planeet)|Aarde]] die niet onder water gevormd zijn, zijn stratovulkanen. | Een '''stratovulkaan''' is een hoge [[kegel (ruimtelijk figuur)|kegelvormige]] [[vulkaan]] die is opgebouwd uit lagen van gestolde [[lava]] en [[tefra]]. Stratovulkanen hebben relatief steile hellingen en worden gekenmerkt door regelmatig [[explosief vulkanisme|explosieve]] [[uitbarsting]]en. De samenstelling van lava's uit stratovulkanen is relatief [[felsisch]] (rijk aan SiO<sub>2</sub>) wat de lava [[viscositeit|viskeus]] maakt. [[Lavastroom|Lavastromen]] reiken dan ook niet tot op grote afstand van de vulkaan. [[Pyroclastische stroom|Pyroclastische stromen]] en [[as (vulkaan)|asregens]] daarentegen wel. [[Uitvloeiingsgesteente]]n die worden gevormd door stratovulkanen zijn [[andesiet]]en, [[daciet]]en en [[ryoliet]]en. Dit in tegenstelling tot de [[mafisch]]ere lava bij [[schildvulkaan|schildvulkanen]]. De meeste stratovulkanen bereiken hoogtes boven de 2500 meter en de meeste vulkanen op [[Aarde (planeet)|Aarde]] die niet onder water gevormd zijn, zijn stratovulkanen. | ||
Huidige versie van 18 aug 2018 om 14:45
Een stratovulkaan is een hoge kegelvormige vulkaan die is opgebouwd uit lagen van gestolde lava en tefra. Stratovulkanen hebben relatief steile hellingen en worden gekenmerkt door regelmatig explosieve uitbarstingen. De samenstelling van lava's uit stratovulkanen is relatief felsisch (rijk aan SiO2) wat de lava viskeus maakt. Lavastromen reiken dan ook niet tot op grote afstand van de vulkaan. Pyroclastische stromen en asregens daarentegen wel. Uitvloeiingsgesteenten die worden gevormd door stratovulkanen zijn andesieten, dacieten en ryolieten. Dit in tegenstelling tot de mafischere lava bij schildvulkanen. De meeste stratovulkanen bereiken hoogtes boven de 2500 meter en de meeste vulkanen op Aarde die niet onder water gevormd zijn, zijn stratovulkanen.
Naamgeving
De naam stratovulkaan is afgeleid van het Latijnse woord voor "laag"; stratum, meervoud strata. Binnen de aardwetenschappen wordt dit woord vaker gebruikt, onder andere zien we het terug in stratigrafie en stratosfeer. Soms worden stratovulkanen ook wel composite vulkanen genoemd, maar vulkanologen geven de voorkeur aan de term stratovulkaan.
Vorming
Stratovulkanen worden meestal gevormd boven subductiezones, als ketens of bogen langs de randen van tektonische platen waar oceanische korst onder continentale korst duikt. Deze vorm van een convergente plaatgrens is zichtbaar langs de Ring van Vuur die de Grote Oceaan omsluit. Ook waar de ene oceanische plaat onder de andere duikt, worden stratovulkanen gevormd. Deze zijn minder felsisch in samenstelling dan de stratovulkanen die op continentale platen gevormd worden doordat de oceanische platen uit gabbro en basalt bestaan, mafisch stollingsgesteente.
Het magma dat gevormd wordt onder stratovulkanen komt omhoog als het water dat zit opgeslagen in gehydrateerde mineralen en in het poreuze basaltische gesteente van de oceanische bovenkorst, uitzet en het smeltpunt van het omringende gesteente verlaagt. Hierdoor ontstaat partiële smelt en het gesmolten gesteente wil omhoog door de lagere dichtheid. Als het magma door de continentale korst komt, neemt het meer silica in zich op, waardoor het magma zuurder wordt. Het magma verzamelt zich in een magmakamer onder de vulkaan waar ook andere gassen en elementen in het magma terechtkomen, zoals CO2, zwavel en chloor. Als de druk dan door de gasvorming hoog genoeg is geworden, barst de vulkaan uit, net als bij het openen van een geschudde fles cola. Dit veroorzaakt explosieve uitbarstingen, vaak gepaard gaand met lahars, pyroclastische stromen en asregens.
Doordat de uitbarstingen een periode van drukopbouw nodig hebben, barsten stratovulkanen niet vaak, maar wel regelmatig uit. Zo kent de Nevado del Ruiz in Colombia een uitbarstingsfrequentie van één uitbarsting per ongeveer 400 jaar.