Sluis (waterbouwkunde)

In de waterbouwkunde is een sluis oftewel sas een kunstwerk gelegen in de eerste plaats een waterkering. In de tweede plaats dient een sluis om water of schepen door te laten. Voor het doorlaten van schepen wordt soms sluisgeld (een soort belasting) geheven.

Het woord sluis is afkomstig van het Oud-Franse excluse (later écluse), dat weer uit het Middellatijn exclûse ontstaan is, en wil zeggen: 'wat buitengesloten is'.

Soorten

Men onderscheidt:

• de spui- of keersluis, ook wel zijl in Nederland, houdt met een (soms twee) stel sluisdeuren of een afsluiter water tegen en dient voor het spuien van water.
• de schutsluis, (ook wel: verlaat), met tenminste twee stel deuren een schutkolk vormend en geschikt voor het doorlaten (het schutten) van schepen. Moderne sluizen zijn vaak uitgerust met tweemaal een hefdeur.
• de inlaat- of duikersluis.
• de waaiersluis waarmee o.a. geïnundeerd kan worden.

Afgeleide betekenis

In een afgeleide betekenis wordt het woord sluis ook gebruikt voor een tussenruimte of overgang tussen twee gebieden, bestaande uit twee deuren die niet gelijktijdig geopend worden:

• astronauten begeven zich vanuit een ruimteschip naar de ruimte via een luchtsluis;
• duikers verlaten een duikboot via een sluis;
• verpleegkundigen komen in een steriele kamer via een aseptische sluis;
• een doka, waarin fotografisch materiaal wordt verwerkt, kan toegankelijk zijn via een sluis;
• een gevangenis of bank kan toegankelijk zijn via een sluis, zodat onbevoegden niet in een keer kunnen doorlopen, zie sluis (beveiliging).

Andere betekenissen

In de volgende gevallen is geen sprake van twee deuren en wordt het woord 'sluis' dus oneigenlijk gebruikt.

• een wildsluis of veerooster aan de rand van een natuurgebied laat wel mensen en voertuigen door, maar geen dieren.
• een kolk (schutkolk), de ruimte tussen twee stellen sluisdeuren. Hiervan afgeleidt ook : een tussenfase, overgangsruimte, overgangsperiode, tussenstation, verbinding, schakel.
• een gewelfde stenen brug in Amsterdam.
• een bussluis is te breed voor een personenauto maar niet voor een bus.

Plaatsnamen

Enkele plaatsnamen die zijn afgeleid van sluis, van Sas of van Verlaat:
Hellevoetsluis - Maassluis - Sluis - Sluiskil - Zwartsluis
Goese Sas - Sas van Gent - Strijensas
Verlaat - Woerdense Verlaat

Zie ook : Zijl (toponiem)

Externe link

Een zelf te bedienen simulatie van het schutten van een schip, in het Frans, Engels en Nederlands [1]

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met sluice in de zin van waterkering op Wikimedia Commons.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Canal locks voor scheepssluizen op Wikimedia Commons.