Poeloe Raja

Poeloe Raja of Pulau Raya

Eiland in Indonesië
Situering
Eiland	Sumatra
Provincie	Atjeh
Tijdzone	+7
Coördinaten	4°052′N 95°021′E
Detailkaart
Locatie in Sumatra
Portaal    Indonesië

Poeloe Raja (of Poeloraja, Poelau Raja, Pulo Raya of Pulau Raya), is een klein en praktisch onbewoond eilandje op circa 800 meter van de westkust van Atjeh op Sumatra. Gedurende de Atjehoorlog diende het als een veilige uitvalsbasis voor Nederlandse patrouilles langs de westkust van Atjeh. Tijdens de tsunami van 2004 werd Pulau Raya, zoals het tegenwoordig heet, zeer zwaar getroffen.

Troepencommando van de onderafdeling Poeloe Raja, 1892

Eind 1892 werd het eilandje Poeloe Raja aan de westkust van Atjeh door Nederland bezet en werd er het troepencommando over de onderafdeling Poeloe Raja gevestigd. Zoals gebruikelijk werd er een militair kampement gebouwd met een aanlegsteiger voor de bevoorrading over zee. Dit punt was uitgekozen voor de controle van de in- en uitvoer en bovendien de militaire bezetting hier beter tegen aanslagen beveiligd was. Voor de patrouillegang op het vasteland bracht het eiland echter grote bezwaren, daarom werd ook aan de vaste wal een steunpunt gebouwd. Verder werden er uiteindelijk op het vasteland vele tijdelijke en permanente bivaks betrokken voor de patrouilles langs de westkust. Deze bivaks werden meestal nog wel vanuit Poeloe Raja ondersteund. Zo werd onder meer in februari 1898 een semi-permanent bivak opgericht te Lam Noh in de Dajalandschappen, ten noorden van Tjalang. De vaste militaire bezetting van Poeloe Raja werd geleverd door het 1e Garnizoens Bataljon van Atjeh. Medio december 1901 werd deze vaste bezetting van 120 man tot 75 man teruggebracht in verband met de vraag naar troepen elders in Atjeh. Op 2 juli 1902 werd het detachement opgeschrikt door de zelfmoord van de eerste luitenant der Infanterie F.C.R. de Groot, iets wat zeer ongebruikelijk was onder officieren. Hij was onderdeel van het 1e Garnizoens Bataljon van Atjeh. Op 18 januari 1901 was hij à la suite overgeplaatst bij het Korps Marechaussee en op 23 maart 1902 om onduidelijke redenen teruggeplaatst bij het 1e Garnizoens Bataljon te Poeloe Raja.

Uitvalsbasis van de 5e Divisie Korps Marechaussee

Van 1900-1907 was op Poeloe Raja een detachement van de 5e Divisie van het Korps Marechaussee gevestigd. In deze periode vertrokken veel brigades van het Korps Marechaussee, soms met aanvullingen van het vaste detachement, vanaf het eilandje voor langdurige patrouilles op het vasteland. Veelvuldig werd vanaf Poeloe Raja ook assistentie verleend aan andere detachementen van het Korps Marechaussee langs de westkust.

Enkele andere voorbeelden zijn:

Atjehse belegering van het Marechaussee bivak te Lhong, 1900

In april 1900 werd een aanval op het marechaussee bivak te Lhong afgeslagen. Hiervoor rukte op 7 april 1900 een militaire colonne afkomstig van Poeloe Raja uit onder leiding van de kapitein der Infanterie Gustaaf Maurits Bleckman, waarbij onder meer ingedeeld vier brigades Korps Marechaussee onder de eerste luitenant J. van Hecht Muntingh Napjes. De inval te Lhong was op touw gezet door Tjoet Nja Dinh en uitgevoerd onder Teukoe Ali Baet als het voornaamste hoofd en schoonzoon van Teukoe Oemar.

Jacht op Teukoe Imeum Ripin en Teukoe Ali Baet, 1901

P.A.H. Heldens, later gepensioneerd als Luitenant-Kolone. COLLECTIE TROPENMUSEUM

In 1901 was Teukoe Imeum Ripin weer uit Pidië (noordkust Atjeh) naar de westkust teruggekeerd. Een colonne Korps Marechaussee van Poeloe Raja, behorende tot de 5e Divisie Korps Marechaussee onder commando van kapitein P.A.H. Heldens, werd uitgezonden om met dit verzetshoofd en met Teukoe Ali Baet slag te leveren. Nadat zij erin geslaagd waren Teukoe Imeun Ripin te verdrijven werd medio juli 1901 het bericht ontvangen dat dit hoofd nabij Oedjoeng Peulintah een benteng had gebouwd. Met vier brigades Korps Marechaussee en een groep infanterie rukte kapitein Heldens vervolgens tegen deze versterking op en overmeesterde haar. De tegenpartij leed gevoelige verliezen. Teukoe Imeum Ripin zou uiteindelijk pas op 6 april 1904 te Geumpang worden gedood door een vliegende colonne onder leiding van F. Darlang.

Steunverlening door luitenant C.M. Donck, 1901

Op 22 december 1901 vertrok luitenant C.M. Donck met 50 bajonetten vanaf Poeloe Raja per GM Zeeduif van de Gouvernements Marine naar Ketaoan Pasir om het bivak daar te bewaken, aangezien de daar gelegerde troepen van het Korps Marechaussee onder bevel van luitenant Geertsema-Beckeringh op patrouille gingen. De betrokken post lag ongeveer 40 km zuidelijker aan de kust tussen de kustplaatsjes Tjalang en Kroeng Sabé, beide ooit eens militaire posten.

Luitenant A.E.H. Constant gedood, 1902

Eind april 1902 werd een van de bendes van T. Radja Poeteh door de eerste luitenant A.E.H. Constant overvallen waarbij vier man werden gedood. Hierbij sneuvelde ook de patrouillecommandant. Deze officier lag met een detachement van de bezetting van het eiland Poeloe Raja in het landschap Kroeng Sabé en bezocht vanuit zijn bivak de aan de rivier van die naam gelegen Ladang Lingkang. Bij een huisonderzoek of passencontrole wist een Atjeher een of meer van de troepen te doden, waaronder ook de eerste luitenant A.E.H. Constant.

Commandanten van de "Zeepost" te Poeloe Raja

Het 1e Garnizoens Bataljon van Atjeh leverde de vaste bezetting en de postcommandant van Poeloe Raja. De post commandant was vaak een officier van het Korps Marechaussee die dan voor deze functie werd overgeplaatst naar het 1e Garnizoens Bataljon. Postcommandanten te Poeloe Raja waren onder meer:

• H. Colijn, 1896
• 1e luitenant J.H. Rutten, 1897.
• Kapitein P.A.H. Heldens, 1901.
• W. van der Vlerk, tussen 1901-1902.
• H.N.A. Swart, tussen 1902-1904.
• J.H.C. Vastenou, tussen 1904-1905.
• J.J. Boreel, tussen 1905-1908.
• G.F.B. Watrin, tussen 1908-februari 1909.

Colijn zou Poeloe Raja omschrijven als de meest veilige plaats van Atjeh.

Zie ook Poeloe Bras voor dergelijke "zeepost" te Atjeh.

Portaal KNIL

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Deli Courant, 26 mei 1900 (brief 4 mei 1900). Deli Courant, 12 Oktober 1901. Deli Courant, 26 Mei 1902. Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, uitgave 11-07-1905. Mars en Historia, Dagboek Donck deel XXIV, blz. 81-85. Heshusius.