Westerkerk (Enkhuizen)

De Wester- of Sint Gomaruskerk is een Nederlands Hervormde kerk in Enkhuizen, die als katholieke kerk stamt uit de 15e eeuw en in 1572 door de hervormden werd overgenomen. Vanaf dat moment heette de kerk de Westerkerk. De kerk staat in de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.

Het exterieur

Het kerkgebouw bestaat uit drie beuken, ieder 10 m breed, en de kerk is 70 m lang.

De portalen

De as van de kerk ligt op de heilige oost-westlijn. Het westportaal was de oorspronkelijke toegang tot de kerk. Nu bevindt zich aan iedere kant van de kerk een toegangsportaal, deze drie werden in de 16e en 17e eeuw aangebouwd.

Toren

In de eerste tekeningen komt een toren voor aan de westzijde, maar die werd nooit gebouwd. Het houten klokkenhuis is uit 1519 en is 20 m hoog. De binnenkant is gemaakt van afgekeurde scheepsmasten. Om de buitenkant is een witgeschilderde, houten betimmering gemaakt waardoor niet opvalt dat de toren scheef staat.

Het uurwerk is afkomstig van de Zuidertoren en dateert uit 1524. Op de wijzerplaat staat: 'Sic transit gloria mundi' (Zo gaat de grootheid van de wereld voorbij).

Onderzoek

In de 20e eeuw was men het niet eens wanneer de kerk was gebouwd. In 2000 heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de jaarringen van het gebruikte hout. Men heeft vastgesteld dat de bouw rond 1470 moet hebben plaatsgevonden.

Het interieur

De kerk is een driebeukige hallenkerk. De kerkbeuken worden gescheiden door 22 pilaren, die het dak en de muren ondersteunen. Binnen is de kerk 17 m hoog.

De vloer

De vloer bestaat uit grafzerken waaronder 1600 graven liggen. In de napoleontische tijd moesten de titels en wapens worden weggehakt, dus daar is maar weinig van over. De oudste steen is gedateerd uit 1460.

Het koorhek

In de 16e eeuw werd het houten koorhek gemaakt in de vroegrenaissancistische stijl. Zeven beeldwerkers hebben het ontwerp van de kunstenaar uitgevoerd. Het wapen van Keizer Karel V staat aan de oostkant. Op een van de panelen staat 1542, maar toen de kerk aan de hervormden werd overgedragen, in 1572, was het laatste paneel nog niet klaar. Tot 1673 had het koorhek koperen spijlen. In het begin van de 21e eeuw werd de houtworm in het koorhek en de preekstoel bestreden door middel van verhitting met hete lucht van 70 graden.

Het orgel

De orgelkas is uit 1547 en zal binnenkort worden gerestaureerd. Het orgel is in 1896 vernieuwd door Steenkuyl. Het mechanische systeem is toen vervangen door een pneumatisch systeem. Het is sinds de jaren negentig niet meer bespeeld. Na de restauratie van de orgelkas zal ook het orgel onder handen worden genomen.

De preekstoel

De preekstoel is uit 1567. Op de zijpanelen staan de vier evangelisten, in het midden Johannes de Doper. Op het achterpaneel staat Mozes, die de tafelen met de tien geboden vast houdt.

De librije

De librije is opgericht in 1627. De collectie bestond uit 500 boeken. De oudste waren uit de 15de eeuw, soms met de hand geschreven. De gehele collectie is in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag ondergebracht.

De kerkenraadskamer

Rond 1700 werd het goudleren behang van deze kamer gemaakt naar een patroon van Daniel Marot. Hetzelfde patroon is gebruikt in Huis ten Bosch. Bij de restauratie in de jaren vijftig is het op linnen geplakt. Achteraf was dit verkeerd, want het linnen en het leer rekken en trekken ongelijk en het begon te scheuren. In 2001 heeft de restauratie € 65.000 gekost. Er zijn ook 27 stoelen met leren bekleding, deze moeten nog worden gerestaureerd.

Cultureel centrum

De kerk wordt gebruikt als cultureel centrum. Er worden tentoonstellingen in de kerk gehouden, en ieder jaar is er een lentefair en een winterfair in en om de kerk in het eerste weekend van respectievelijk april en november.
De kerkenraadskamer wordt soms verhuurd voor kleine bijeenkomsten.

Externe link

• Officiële website

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Meertens: Verering van Gummarus
• Mijnwand: Scheepsmasten in de toren
• Beschrijving koorhek