Synagoge (Winterswijk)

Bestand:Synagoge Winterswijk.jpg

Synagoge van Winterswijk

De Synagoge van Winterswijk is sinds 1889 een synagoge en rijksmonument gelegen aan de Spoorstraat in Winterswijk. In de synagoge vinden incidenteel diensten plaats.

Geschiedenis

In het jaar 1700 heeft Winterswijk een joodse inwoner. In de 18e eeuw neemt de joodse gemeenschap in aantal toe. Aan het einde van de 18e eeuw ontstaat er een joodse gemeente welke in 1800 een officiële status krijgt. In 1847 werd aan de Jodensteeg een synagoge ingewijd die tot 1889 dienst heeft gedaan. Halverwege de 19e eeuw groeit de joodse gemeente snel. In de zeventiger jaren van de 19e eeuw leidde een twist tot een tijdelijke scheuring binnen deze joodse gemeenschap. Uit die periode dateert de kleine begraafplaats bij de Venemansmolen.

In 1889 werd de synagoge gelegen aan de Spoorstraat ingewijd. Het vrijgekomen gebouw werd daarna als sjoel gebruikt. Naast de kerkenraad en het kerkbestuur, dat tevens dienst deed als armbestuur, was er ook een penningmeester voor het Heilige Land. Verscheidene genootschappen waren actief op godsdienstig, sociaal en cultureel gebied. Rond 1920 volgde een aantal Palestina-pioniers uit Deventer een opleiding in de streek.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de joden van Winterswijk getroffen door beperkende maatregelen. In september 1941 werd in Winterswijk nog een regionale joodse lagere school opgezet, die tot april 1943 bestaan heeft. Al in oktober 1941 werden in Winterswijk de eerste joden opgepakt. De deportaties naar Westerbork en de vernietigingskampen begonnen in november 1942 en duurden tot april 1943. De meeste joden werden omgebracht door de bezetters, enkelen joden wisten in leven te blijven door onder te duiken. Enkele joden zijn teruggekeerd uit de kampen. De synagoge werd geplunderd en meubilair vernield. Het gebouw werd als gymnastieklokaal gebruikt.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de oorlog werd het joodse leven in Winterswijk hervat. De synagoge werd gerestaureerd en ingericht met meubilair en rituele voorwerpen afkomstig uit andere gemeenten. In 1951 werd het gebouw opnieuw ingewijd. In 1982 werd begonnen met een restauratie die in 1984 voltooid werd. In april 2002 werd in Winterswijk, aan het Mevrouw Kuipers-Rietbergplein, tegenover het gemeentehuis, een monument ter nagedachtenis aan de omgekomen Winterswijkse joden onthuld.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• jhm.nl
• Hans Kooger: Synagogen in Winterswijk, in Mozaïek van Wintereswic, Winterswijk, 1980, p. 71-79