Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Provo: verschil tussen versies
(bron http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Provo&oldid=25947591) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Provo''' was een beweging die midden [[1960-1969|jaren 60]] in [[Nederland]] ontstond en | '''Provo''' was een anarchistische beweging die midden [[1960-1969|jaren 60]] in [[Nederland]] ontstond en na twee jaar opnieuw verdween. De beweging werd voorafgegaan door de [[nozem]]s en was een voorloper van de [[hippie]]s. | ||
== Naam == | == Naam == | ||
[[Wouter Buikhuisen|Buikhuisen]] promoveerde in 1965 met het proefschrift ''Achtergronden van nozemgedrag'' waarin hij het begrip | [[Wouter Buikhuisen|Buikhuisen]] promoveerde in 1965 met het proefschrift ''Achtergronden van nozemgedrag'' waarin hij het begrip ’provo’ introduceerde, dat is afgeleid van provoceren. Hij was verbaasd over het ontstaan van een grote stroming anti-autoritaire jongeren. | ||
==Doel == | In mei 1965 werd de Provo-beweging opgericht door onder meer [[Roel van Duijn]] ([[filosoof]]), [[Rob Stolk]] (drukker), [[Luud Schimmelpennink]] (uitvinder) en [[Robert Jasper Grootveld]] (kunstenaar). Zij gebruikten de benaming ’Provo’ als [[geuzennaam]]. | ||
De beweging was een ludieke revival van grotendeels geweldloos [[anarchisme]] en werd vooral zichtbaar door het provoceren van gevestigde autoriteiten. De beginselverklaring luidde o.a. : | |||
==Doel== | |||
De beweging was een ludieke revival van grotendeels geweldloos [[anarchisme]] en werd vooral zichtbaar door het provoceren van gevestigde autoriteiten. De beginselverklaring luidde o.a.: „Provo ziet zich voor de keus gesteld: desperaat verzet of lijdzame ondergang. Provo roept op tot verzet waar het kan. Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren, wil het zich niet laten ontgaan.” Met vaak simpele provocaties werden de autoriteiten uitgelokt tot gedrag dat veel weerstand opriep of waarmee zij hun eigen regels overtraden. | |||
Een bekend voorbeeld was het uitdelen van gratis krenten op straat door studente [[Koosje Koster]], waarop zij door de politie werd gearresteerd, opgesloten en mishandeld, wat tot veel protest leidde. Een ander voorbeeld was het demonstreren met spandoeken zonder tekst, nadat de burgemeester de leuzen „Vrijheid van Meningsuiting”, „Democratie” en „Recht op Demonstratie” verboden had. De demonstranten werden ook met onbeschreven lakens gearresteerd, wat aantoonde dat het recht op demonstratie door de autoriteiten niet werd gerespecteerd. | |||
Provo richtte zich voor aanhang vooral op jongeren. Het ’provotariaat’, een mengeling van straatjeugd ([[nozem]]s) en meer artistieke (kunstenaarachtige) jongeren, werd beschouwd als een revolutionaire kracht in een situatie waarin het oude proletariaat (arbeiders) door toenemend bezit alle opstandige potentie verloren had. | |||
Inhoudelijk was Provo vooral bezig door een veelheid van, toen nieuwe, maatschappelijke vraagstukken aan de orde te stellen en daar ongebruikelijke oplossingen bij te verzinnen. De Provo's waren bezig met [[vrije liefde]], [[ecologie]] en [[milieu]], de stad als oord van [[emancipatie]], vernieuwing van de kunst, afbraak van autoriteit, [[democratisering]]. Hun directe en duurzaam gebleken succes was de afbraak van ’autoriteit’ in Nederland, maar eigenlijk waren ze meer bezig met (deels [[utopie|utopische]]) oplossingen voor de door hen aangedragen vraagstukken. | |||
== Ludiek == | == Ludiek == | ||
Met hun combinatie van ludieke actie, anti-autoritair [[wereldbeeld]] en oplossinggericht denken legden zij het fundament voor de bewegingen die in de jaren zeventig tot bloei kwamen op terreinen als democratisering van de universiteiten, [[vrouwenemancipatie]], [[stadsvernieuwing]] | Met hun combinatie van ludieke actie, anti-autoritair [[wereldbeeld]] en oplossinggericht denken legden zij het fundament voor de bewegingen die in de jaren zeventig tot bloei kwamen op terreinen als democratisering van de universiteiten, [[vrouwenemancipatie]], [[stadsvernieuwing]] ’voor de buurt’, en interactief theater. Zij waren een belangrijke motor van de politieke en culturele vernieuwing die in de jaren 60 en 70 Nederland veranderde. | ||
Ook internationaal hadden zij invloed, o.a. het oproer in Parijs in 1968 ( | |||
Ook internationaal hadden zij invloed, o.a. het oproer in Parijs in 1968 („De verbeelding aan de Macht”) was mede door het Provo-optreden geïnspireerd. | |||
== Actiemiddel == | == Actiemiddel == | ||
Hun sterkste actiemiddel was | Hun sterkste actiemiddel was ’autoriteiten in verwarring brengen’. Veel aandacht trokken bijvoorbeeld hun acties, in [[1966]], rond het huwelijk van prinses [[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]] met [[Claus von Amsberg]] (een Duitser en oud-[[Wehrmacht]]-soldaat). Provo blonk uit in het verspreiden van geruchten: er zouden [[hallucinogeen| hallucinogene]] stoffen in het drinkwater gedaan worden, de paarden van de vorstelijke rijtuigen zouden suikerklontjes met [[Lyserginezuurdiëthylamide|LSD]] krijgen, enzovoorts. | ||
Een wekelijks fenomeen waren de | De politie trad, naar Nederlandse maatstaven, zeer hard op en Provo maakte daar dankbaar gebruik van om de autoriteiten ’te kijk’ te zetten. | ||
Provo maakte ''wit'' tot symbool voor niet-commercieel en gratis. Er werden verscheidene witte voorwerpen in omloop gebracht, zoals witte fietsen die door iedereen gebruikt mochten worden en collectief eigendom waren. | |||
Een wekelijks fenomeen waren de ’happenings’ rond [[Het Lieverdje]], een beeldje op het Spui in Amsterdam. Volgens „anti-rookmagiër” [[Robert Jasper Grootveld]] was dit beeldje, dat aan de stad was geschonken door tabaksproducent Hunter, het symbool van de vercommercialiserende maatschappij en de „verslaafde consument van morgen”. Eén van de hoogtepunten van de Provo-happenings was, toen de politie onder veel gejoel een witte fiets verwijderde die door Provo tegen het beeldje was gezet. De politie nam de fiets in beslag wegens „het ontbreken van een slot”. | |||
Ook acties tegen de oorlog in Vietnam en tegen de Spaanse en Portugese dictaturen werden door Provo ondersteund. | |||
== Publicaties == | == Publicaties == | ||
In mei [[1965]] kondigde een stencil aan de pers het blad PROVO aan. In plaats van het aangekondigde blad | In mei [[1965]] kondigde een stencil aan de pers het blad ''PROVO'' aan. In plaats van het aangekondigde blad verschenen er echter voorlopig slechts pamfletten. Deze droegen de naam ''Provocatie'', gevolgd door een nummer. Op 12 juli 1965 verscheen ''PROVO 1''. Het gestencilde, in 500 exemplaren uitgegeven blad bevatte o.a. een ''Inleiding tot het provocerend denken'' van Roel van Duyn. | ||
De volgende jaren verscheen het blad ''PROVO'' maandelijks. Er waren in totaal 15 nummers en de oplage steeg tot 20.000 exemplaren. Daarnaast werden talloze [[pamflet]]ten en andere bladen uitgegeven, o.a. het cartoonblad [[God, Nederland en Oranje]] en het zondagsblad ''Image''. Veel Provopublicaties werden in beslag genomen. De makers hingen soms forse gevangenisstraffen boven het hoofd. | |||
PROVO 15, het laatste nummer, | ''PROVO 15'', het laatste nummer, verscheen op 30 maart [[1967]]. | ||
== Weerstand en acceptatie == | == Weerstand en acceptatie == | ||
Aanvankelijk wekte Provo weerstand vanuit alle geledingen van de maatschappij. Het linkse dagblad [[Het Vrije Volk]] bijvoorbeeld pleitte in maart 1966 in een redactioneel commentaar voor | Aanvankelijk wekte Provo weerstand vanuit alle geledingen van de maatschappij. Het linkse dagblad ''[[Het Vrije Volk]]'' bijvoorbeeld pleitte in maart 1966 in een redactioneel commentaar voor „bliksemsnelle berechting” en „onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen van enkele maanden” en ''[[De Telegraaf]]'' drong aan op kaalscheren en opsluiten in werkkampen. Maar de creatieve acties en het steeds opnieuw vinden en blootleggen van zwakke plekken bij bestuur en rechterlijke macht in combinatie met de stroom van oplossingen en nieuwe ideeën bezorgde Provo na enige tijd steeds meer sympathie. | ||
In juni 1966 behaalde Provo een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Binnen de beweging gingen stemmen op die vrezen dat Provo zou worden ingekapseld. Op [[10 maart]] 1967 („de dag van de anarchie”) werd een poot van een leeuw van het koloniale [[Joannes Benedictus van Heutsz|Van Heutz]]-monument opgeblazen. Hoewel Provo zich niet van de daders distantieerde, was het feit een aanleiding voor felle discussie binnen Provo over de grenzen van actievoeren en toepassing van geweld. | |||
Op 13 mei 1967 hief de beweging zichzelf op. Het doel was bereikt, de autoriteiten waren ontregeld, allerlei mensen waren aan het denken gezet. Grootveld ging een aantal maanden op [[Sicilië]] met dieren en planten praten en kwam toen terug om samen met Roel van Duijn en anderen de [[Kabouterbeweging]] op te richten. Deze beweging sloot meer aan bij de opkomst van de [[hippies]]. | |||
== Bekende | == Bekende provo’s== | ||
Een aantal | Een aantal provo’s verscheen vaak met foto’s of namen in de pers. Tot die bekende provo’s behoorden: | ||
* [[Roel van Duijn]] (filosoof) | * [[Roel van Duijn]] (filosoof) | ||
Versie van 6 apr 2016 23:14
Provo was een anarchistische beweging die midden jaren 60 in Nederland ontstond en na twee jaar opnieuw verdween. De beweging werd voorafgegaan door de nozems en was een voorloper van de hippies.
Naam
Buikhuisen promoveerde in 1965 met het proefschrift Achtergronden van nozemgedrag waarin hij het begrip ’provo’ introduceerde, dat is afgeleid van provoceren. Hij was verbaasd over het ontstaan van een grote stroming anti-autoritaire jongeren.
In mei 1965 werd de Provo-beweging opgericht door onder meer Roel van Duijn (filosoof), Rob Stolk (drukker), Luud Schimmelpennink (uitvinder) en Robert Jasper Grootveld (kunstenaar). Zij gebruikten de benaming ’Provo’ als geuzennaam.
Doel
De beweging was een ludieke revival van grotendeels geweldloos anarchisme en werd vooral zichtbaar door het provoceren van gevestigde autoriteiten. De beginselverklaring luidde o.a.: „Provo ziet zich voor de keus gesteld: desperaat verzet of lijdzame ondergang. Provo roept op tot verzet waar het kan. Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren, wil het zich niet laten ontgaan.” Met vaak simpele provocaties werden de autoriteiten uitgelokt tot gedrag dat veel weerstand opriep of waarmee zij hun eigen regels overtraden.
Een bekend voorbeeld was het uitdelen van gratis krenten op straat door studente Koosje Koster, waarop zij door de politie werd gearresteerd, opgesloten en mishandeld, wat tot veel protest leidde. Een ander voorbeeld was het demonstreren met spandoeken zonder tekst, nadat de burgemeester de leuzen „Vrijheid van Meningsuiting”, „Democratie” en „Recht op Demonstratie” verboden had. De demonstranten werden ook met onbeschreven lakens gearresteerd, wat aantoonde dat het recht op demonstratie door de autoriteiten niet werd gerespecteerd.
Provo richtte zich voor aanhang vooral op jongeren. Het ’provotariaat’, een mengeling van straatjeugd (nozems) en meer artistieke (kunstenaarachtige) jongeren, werd beschouwd als een revolutionaire kracht in een situatie waarin het oude proletariaat (arbeiders) door toenemend bezit alle opstandige potentie verloren had.
Inhoudelijk was Provo vooral bezig door een veelheid van, toen nieuwe, maatschappelijke vraagstukken aan de orde te stellen en daar ongebruikelijke oplossingen bij te verzinnen. De Provo's waren bezig met vrije liefde, ecologie en milieu, de stad als oord van emancipatie, vernieuwing van de kunst, afbraak van autoriteit, democratisering. Hun directe en duurzaam gebleken succes was de afbraak van ’autoriteit’ in Nederland, maar eigenlijk waren ze meer bezig met (deels utopische) oplossingen voor de door hen aangedragen vraagstukken.
Ludiek
Met hun combinatie van ludieke actie, anti-autoritair wereldbeeld en oplossinggericht denken legden zij het fundament voor de bewegingen die in de jaren zeventig tot bloei kwamen op terreinen als democratisering van de universiteiten, vrouwenemancipatie, stadsvernieuwing ’voor de buurt’, en interactief theater. Zij waren een belangrijke motor van de politieke en culturele vernieuwing die in de jaren 60 en 70 Nederland veranderde.
Ook internationaal hadden zij invloed, o.a. het oproer in Parijs in 1968 („De verbeelding aan de Macht”) was mede door het Provo-optreden geïnspireerd.
Actiemiddel
Hun sterkste actiemiddel was ’autoriteiten in verwarring brengen’. Veel aandacht trokken bijvoorbeeld hun acties, in 1966, rond het huwelijk van prinses Beatrix met Claus von Amsberg (een Duitser en oud-Wehrmacht-soldaat). Provo blonk uit in het verspreiden van geruchten: er zouden hallucinogene stoffen in het drinkwater gedaan worden, de paarden van de vorstelijke rijtuigen zouden suikerklontjes met LSD krijgen, enzovoorts.
De politie trad, naar Nederlandse maatstaven, zeer hard op en Provo maakte daar dankbaar gebruik van om de autoriteiten ’te kijk’ te zetten.
Provo maakte wit tot symbool voor niet-commercieel en gratis. Er werden verscheidene witte voorwerpen in omloop gebracht, zoals witte fietsen die door iedereen gebruikt mochten worden en collectief eigendom waren.
Een wekelijks fenomeen waren de ’happenings’ rond Het Lieverdje, een beeldje op het Spui in Amsterdam. Volgens „anti-rookmagiër” Robert Jasper Grootveld was dit beeldje, dat aan de stad was geschonken door tabaksproducent Hunter, het symbool van de vercommercialiserende maatschappij en de „verslaafde consument van morgen”. Eén van de hoogtepunten van de Provo-happenings was, toen de politie onder veel gejoel een witte fiets verwijderde die door Provo tegen het beeldje was gezet. De politie nam de fiets in beslag wegens „het ontbreken van een slot”.
Ook acties tegen de oorlog in Vietnam en tegen de Spaanse en Portugese dictaturen werden door Provo ondersteund.
Publicaties
In mei 1965 kondigde een stencil aan de pers het blad PROVO aan. In plaats van het aangekondigde blad verschenen er echter voorlopig slechts pamfletten. Deze droegen de naam Provocatie, gevolgd door een nummer. Op 12 juli 1965 verscheen PROVO 1. Het gestencilde, in 500 exemplaren uitgegeven blad bevatte o.a. een Inleiding tot het provocerend denken van Roel van Duyn.
De volgende jaren verscheen het blad PROVO maandelijks. Er waren in totaal 15 nummers en de oplage steeg tot 20.000 exemplaren. Daarnaast werden talloze pamfletten en andere bladen uitgegeven, o.a. het cartoonblad God, Nederland en Oranje en het zondagsblad Image. Veel Provopublicaties werden in beslag genomen. De makers hingen soms forse gevangenisstraffen boven het hoofd.
PROVO 15, het laatste nummer, verscheen op 30 maart 1967.
Weerstand en acceptatie
Aanvankelijk wekte Provo weerstand vanuit alle geledingen van de maatschappij. Het linkse dagblad Het Vrije Volk bijvoorbeeld pleitte in maart 1966 in een redactioneel commentaar voor „bliksemsnelle berechting” en „onvoorwaardelijke vrijheidsstraffen van enkele maanden” en De Telegraaf drong aan op kaalscheren en opsluiten in werkkampen. Maar de creatieve acties en het steeds opnieuw vinden en blootleggen van zwakke plekken bij bestuur en rechterlijke macht in combinatie met de stroom van oplossingen en nieuwe ideeën bezorgde Provo na enige tijd steeds meer sympathie.
In juni 1966 behaalde Provo een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Binnen de beweging gingen stemmen op die vrezen dat Provo zou worden ingekapseld. Op 10 maart 1967 („de dag van de anarchie”) werd een poot van een leeuw van het koloniale Van Heutz-monument opgeblazen. Hoewel Provo zich niet van de daders distantieerde, was het feit een aanleiding voor felle discussie binnen Provo over de grenzen van actievoeren en toepassing van geweld.
Op 13 mei 1967 hief de beweging zichzelf op. Het doel was bereikt, de autoriteiten waren ontregeld, allerlei mensen waren aan het denken gezet. Grootveld ging een aantal maanden op Sicilië met dieren en planten praten en kwam toen terug om samen met Roel van Duijn en anderen de Kabouterbeweging op te richten. Deze beweging sloot meer aan bij de opkomst van de hippies.
Bekende provo’s
Een aantal provo’s verscheen vaak met foto’s of namen in de pers. Tot die bekende provo’s behoorden:
- Roel van Duijn (filosoof)
- Robert Jasper Grootveld (anti-rookmagiër)
- Peter Bronkhorst
- Rob Stolk (drukker, actievoerder)
- Herman J. Claeys (auteur, dichter, andersglobalist, vredesactivist)
- Irene van de Wetering, raadslid
- Bernard de Vries, raadslid.
- Hans Tuynman
- Luud Schimmelpennink (uitvinder)
- Bart Huges
- Hans Metz
- Koosje Koster
- Olaf Stoop (uitgever)
- Martijn Ananar
- Hans Korteweg
- Jan-Huib Blans
- Frank Nieuwenhuis
- Lou van Nimwegen (penningmeester)
- Saartje Stolk, de vrouw van Rob Stolk
- Frans Croes (kunstenaar)
Externe links
- Provoarchief
- Een dozijn herinneringen aan Provo
- Een chronologie van de Provobeweging
- Roel van Duyn (1985), Provo. De geschiedenis van de provotarische beweging 1965-1967, Meulenhoff, Amsterdam