Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
IJzertijd: verschil tussen versies
(IJzertijd (doorverwijzing).) |
(Lemma Ijzertijd verplaatst naar IJzertijd) Label: Doorverwijzing verwijderd |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Drieperiodensysteem}} | |||
De '''ijzertijd''' is de [[periode]] die volgde op de [[bronstijd]] en gekenmerkt werd door het gebruik van [[IJzer (element)|ijzer]]. Er is geen eenduidige wereldwijde ijzertijd vast te stellen omdat de exacte periode waarin [[mensen]] begonnen ijzer te gebruiken afhankelijk is van de [[cultuur]] en [[geografie|geografische]] ligging. | |||
In West-Europa wordt de ijzertijd gedateerd op de periode van circa '''[[800 v.Chr.]]''' tot de [[Romeins leger|Romeinen]] naar de Lage Landen kwamen (circa het begin van onze jaartelling). In zuidelijker streken (het Midden-Oosten het oostelijke [[Middellandse Zee]]-bekken) was de overgang wat eerder (vanaf circa '''[[1200 v.Chr.]]'''). De overgang van de bronstijd naar de ijzertijd is in die streken gepaard gegaan met grote politieke verschuivingen. (Zie de [[brandcatastrofe]].) | |||
De naam ijzertijd duidt op het veelvuldig gebruik van [[IJzer (element)|ijzer]] bij het maken van metalen voorwerpen. IJzer heeft diverse voordelen ten opzichte van [[brons]]: | |||
* het is harder, dus beter geschikt voor wapens en gereedschap | |||
* het is makkelijker te bewerken | |||
* het is makkelijker te repareren | |||
* de grondstof ervoor komt op veel meer plaatsen voor | |||
* het gaat langer mee | |||
Wat ijzer lange tijd tot een weinig gebruikt metaal maakte is dat het in tegenstelling tot [[koper (element)|koper]] weinig als vrij metaal in [[gedegen]] vorm voorkomt. Oorspronkelijk kende men daarom het alleen [[meteoriet|meteoritisch]] ijzer, een zeldzaamheid. Het duurde lang voordat men leerde het metaal uit zijn [[erts (mineraal)|erts]] vrij te maken. | |||
De voordelen zorgden ervoor dat bij voorkeur ijzer werd gebruikt voor allerlei wapens (vooral het [[zwaard (wapen)|zwaard]]) en gereedschap. Het nu minder belangrijke brons werd omgesmolten tot sieraden en siervoorwerpen (vooral armbanden en paardentuig). | |||
Typische elementen uit de ijzertijd die in mindere mate of helemaal niet voorkwamen in de [[bronstijd]] zijn: | |||
* broeken (van wol of linnen, vaak geruit) | |||
* ijzeren voorwerpen zoals bijlen, wapens, gereedschap, zagen | |||
* bronzen munten | |||
* bronzen situlae (zie hieronder) | |||
* slingerkogels | |||
* ijzerwinning uit de natuur (Klapperstenen uit de Veluwe, moerasijzererts in het noorden, [[ijzeroer]] uit Brabant en Oost-Nederland) | |||
* een soort [[upper class]] die bijzondere voorwerpen bezat zoals [[goud]] en [[Koraal (zoölogie)|koraal]] | |||
Via handel kwamen er nog andere voorwerpen naar Nederland. Opvallend zijn de zogenaamde bronzen ''situlae'' (emmers) die in Centraal-Europa werden gemaakt om wijn te mengen met water (een typisch Romeins/Grieks gebruik). Er zijn in Nederland negen exemplaren gevonden. | |||
Omdat ijzer veel sneller [[corrosie|corrodeert]] dan brons of koper, zijn veel ijzeren voorwerpen die niet toevallig onder zeer gunstige omstandigheden in de bodem lagen nagenoeg volledig vergaan. | |||
==Bijzondere archeologische vondsten== | |||
===Nederland=== | |||
Een [[Vorstengraf (Oss)|koningsgraf uit Oss]] (ongeveer [[500 v.Chr.]]) bevatte bijzondere [[grafgift]]en en is het grootste dat ooit in West-Europa is gevonden (52 meter doorsnede). | |||
==Zie ook== | |||
* [[Ijzer]] (doorverwijzing). | |||
=== Externe links === | |||
* [http://www.legia-forum.org/nederlands/ijzertijd_nl.html De ijzertijd in Vlaanderen - een beknopt overzicht] | |||
* [http://home.versatel.nl/postbus/index.html De brons- en ijzertijd in Nederland] | |||
* [http://www.ru.nl/ahc/vg/html/vg000094.htm De brons- en ijzertijd in België] | |||
{{Commonscat|Iron Age}} | |||
[[Categorie:Tijdperk]] | |||
[[Categorie:IJzertijd| ]] | |||
Huidige versie van 11 nov 2019 om 10:16
| Holo- ceen |
Historische Tijd | ||||||
| La Tène-periode | Proto- historie | ||||||
| Hallstatt-periode | |||||||
| IJzertijd | |||||||
| Laat | |||||||
| Midden | |||||||
| Vroeg | |||||||
| Bronstijd | |||||||
| Neolithicum | Kopertijd | ||||||
| Laat | Pre- historie | ||||||
| Midden | |||||||
| Vroeg | |||||||
| Mesoli- thicum of Epipaleo- lithicum |
Laat | ||||||
| Midden | |||||||
| Vroeg | |||||||
| Pleisto- ceen |
Paleo- lithicum | Laat | |||||
| Midden | |||||||
| Vroeg | |||||||
| Steentijd | |||||||
De ijzertijd is de periode die volgde op de bronstijd en gekenmerkt werd door het gebruik van ijzer. Er is geen eenduidige wereldwijde ijzertijd vast te stellen omdat de exacte periode waarin mensen begonnen ijzer te gebruiken afhankelijk is van de cultuur en geografische ligging.
In West-Europa wordt de ijzertijd gedateerd op de periode van circa 800 v.Chr. tot de Romeinen naar de Lage Landen kwamen (circa het begin van onze jaartelling). In zuidelijker streken (het Midden-Oosten het oostelijke Middellandse Zee-bekken) was de overgang wat eerder (vanaf circa 1200 v.Chr.). De overgang van de bronstijd naar de ijzertijd is in die streken gepaard gegaan met grote politieke verschuivingen. (Zie de brandcatastrofe.)
De naam ijzertijd duidt op het veelvuldig gebruik van ijzer bij het maken van metalen voorwerpen. IJzer heeft diverse voordelen ten opzichte van brons:
- het is harder, dus beter geschikt voor wapens en gereedschap
- het is makkelijker te bewerken
- het is makkelijker te repareren
- de grondstof ervoor komt op veel meer plaatsen voor
- het gaat langer mee
Wat ijzer lange tijd tot een weinig gebruikt metaal maakte is dat het in tegenstelling tot koper weinig als vrij metaal in gedegen vorm voorkomt. Oorspronkelijk kende men daarom het alleen meteoritisch ijzer, een zeldzaamheid. Het duurde lang voordat men leerde het metaal uit zijn erts vrij te maken.
De voordelen zorgden ervoor dat bij voorkeur ijzer werd gebruikt voor allerlei wapens (vooral het zwaard) en gereedschap. Het nu minder belangrijke brons werd omgesmolten tot sieraden en siervoorwerpen (vooral armbanden en paardentuig).
Typische elementen uit de ijzertijd die in mindere mate of helemaal niet voorkwamen in de bronstijd zijn:
- broeken (van wol of linnen, vaak geruit)
- ijzeren voorwerpen zoals bijlen, wapens, gereedschap, zagen
- bronzen munten
- bronzen situlae (zie hieronder)
- slingerkogels
- ijzerwinning uit de natuur (Klapperstenen uit de Veluwe, moerasijzererts in het noorden, ijzeroer uit Brabant en Oost-Nederland)
- een soort upper class die bijzondere voorwerpen bezat zoals goud en koraal
Via handel kwamen er nog andere voorwerpen naar Nederland. Opvallend zijn de zogenaamde bronzen situlae (emmers) die in Centraal-Europa werden gemaakt om wijn te mengen met water (een typisch Romeins/Grieks gebruik). Er zijn in Nederland negen exemplaren gevonden.
Omdat ijzer veel sneller corrodeert dan brons of koper, zijn veel ijzeren voorwerpen die niet toevallig onder zeer gunstige omstandigheden in de bodem lagen nagenoeg volledig vergaan.
Bijzondere archeologische vondsten
Nederland
Een koningsgraf uit Oss (ongeveer 500 v.Chr.) bevatte bijzondere grafgiften en is het grootste dat ooit in West-Europa is gevonden (52 meter doorsnede).
Zie ook
- Ijzer (doorverwijzing).
Externe links
- De ijzertijd in Vlaanderen - een beknopt overzicht
- De brons- en ijzertijd in Nederland
- De brons- en ijzertijd in België
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Iron Age op Wikimedia Commons.