Altruïsme

Altruïsme oftewel onbaatzuchtigheid is een handeling, een gewoonte of een ethische doctrine. Het woord is voor het eerst gevormd in 1851 door de filosoof Auguste Comte (1798 - 1857), afgeleid van het Latijnse woord "alter" (een ander). Het is het tegengestelde van het veel oudere woord egoïsme (baatzucht, zelfzucht). Een persoon welke, anders gezegd, eerst aan het belang van anderen denkt, noemt men altruïst(e).

Vormen

• Anderen behulpzaam zijn met geen of nauwelijks eigenbelang (de informele definitie). Dit is verschillend van elkaar behulpzaam zijn, aangezien dat vaak gepaard gaat met eigenbelang.

• Het zonder eigenbelang werken aan een project, begrijpende dat het einde van het leven eindigt met de dood, wat gewoon dood is, en wat vervolgens dient om (ook) gebruik van te maken als de betrokkene zelf daadwerkelijk dood is. De altruïst(e) verlegt dan zelfs zijn inspanningen tot de periode na zijn dood.

• Acties die anderen op een netto basis helpen met een negatief of neutraal effect op degene die de actie onderneemt ongeacht iemands persoonlijke filosofie, motivatie of de oorzaak van zijn acties. Dit type altruïstisch gedrag wordt in de ecologie vaak aangeduid als "commensalisme".

• Een ethische doctrine die vindt dat individuen een morele plicht hebben elkaar te helpen, indien noodzakelijk tot de uitsluiting van diens eigen interesses of voordelen.

Dit concept heeft een lange geschiedenis in het filosofische en ethische gedachtegoed en is sinds de jaren 70 een thema geworden voor psychologen, sociologen, evolutionair biologen, experimentele economen, speltheoretici en ethologen. Terwijl ideeën over altruïsme van een vakgebied invloed kunnen hebben op de andere vakgebieden, hebben de verschillende methoden en doelen van deze vakgebieden geleid tot verschillende zienswijzen m.b.t. altruïsme.

Altruïsme binnen het dierenrijk

Altruïsme is niet een puur menselijke eigenschap, maar wordt ook vaak aangetroffen bij dieren en met name dieren die in sociale groepen leven. Wanneer dieren echter altruïstisch gedrag vertonen zal het altijd indirect ook voordeel opleveren voor zichzelf, hetzij door later iets terug te krijgen van degene waartegen hij altruïstisch gedrag heeft vertoond (reciproque altruïsme), hetzij door een voordeel te creëren voor naaste familieleden die genetisch verwant zijn. Een voorbeeld van deze tweede vorm is bijvoorbeeld te vinden bij bijen waarbij de werksters al hun energie geven voor hun naaste familieleden zonder zelf nakomelingen te kunnen krijgen.

Eigenschappen van dieren die leiden tot handelingen die enkel nadelig zijn voor dat dier zullen uiteindelijk uitgeselecteerd worden en komen dus ook niet voor in het dierenrijk. Uitzondering hierop is de mens waarbij individuen altruïstisch gedrag kunnen vertonen voor een hoger doel. Oorzaak hiervan is dat de oorzaak van dit altruïstische gedrag niet genetisch is (zoals dat bij dieren het geval is, waarbij nadelig gedrag uitgeselecteerd wordt), maar sociaal.

Altruïsme binnen het realisme

Als men van de realiteit van het leven en bestaan uit gaat oftewel alleen uit gaat van wat in het heden te waarnemen en vervolgens te begrijpen is als zijnde aanwezig danwel dat met hulpmiddellen tot realiteit aan te tonen, valt te begrijpen dat de aantoonbaarheden binnen de ons omvattende natuur, inbegrepen biologie, naturalisme enz., blijk geven van de realiteit middels tal van overeenkomsten van mensen en dieren. Hieruit begrijpt men vervolgens ook dat mensen realistisch gezien zoogdieren zijn met een nogal ontwikkeld brein. Vanwege het wegebben van de vijf componenten van het brein bij het overlijden, kan men tot de realiteit komen dat er generwijze een voortgang of -zetting is na het overlijden. Dát besef maakt het dat het leven en met name de bijdrage dat een ieder er aan kan geven, hetgeen is waar alles om draait ("This is it"), en begrijpenderwijze dus niet iets dat er na het leven zou zijn. Het gegeven dat mensen over het algemeen (merendeels) egocentrisch van aard zijn, is op zich een natuurlijke eigenschap, gezien de meeste dieren ook zo zijn, maar wat onder meer altruïsme doet verminderen of niet doet ontstaan. Het te verkrijgen besef hierbij is dat niet ieder zelf de bijdrage aan het leven / bestaan is, maar dat dus ieder zelf z'n positieve bijdrage levert aan het bestaan van alle mensen. Het is de periode dat elk mens (spreekwoordelijk) instapt, in het reeds langer bestaan van al het leven dat zich zodanig ook voortzet in de tijd, en aan het einde van die periode weer uitstapt. De beschikbare tijd is dus een feit en altruïsme een keuze. Als de deelname aan het betaan is voldaan, resten slechts de sporen eraan. Voortleven doet men (slechts) in de gedachten van anderen, wat meestal betrekkelijk is qua tijd.

Zie ook

• Empathie, het inlevingsvermogen aangaande anderen.
• Goedaardigheid
• Medemens