Onderpand

Onderpand oftewel waarborg oftewel zekerheidsstelling oftewel borg is een zekerheid in de vorm van geld, goederen of rechten, waarop iemand zich kan verhalen als de tegenpartij (van een overeenkomst) niet aan zijn verplichtingen voldoet. Vaak is dat de verplichting om een bepaalde geldsom te betalen als tegenprestatie voor geleverde goederen of diensten.
Het overhandigen van een fysiek onderpand (vuistpand) is ook heel gebruikelijk als zekerheid dat geleende of gehuurde zaken (een auto, gereedschap, e.d.) bij de verhuurder worden teruggebracht. De verhuurder kan bovendien betaling afdwingen door uitoefening van een retentierecht. Men spreekt ook van garanderen of waarborgen (ook gebruikt zonder borg).

Het onderpand kan verschillende vormen aannemen:

• Hypothecair onderpand: de inschrijving van een hypotheek op registergoederen (onroerend goed, grote schepen, grote vliegtuigen)
• Vuistpand
• Stil pand
• Cessie van vorderingen op naam
• Levering onder eigendomsvoorbehoud
• Goederen waarop het retentierecht wordt uitgeoefend: een fietsenmaker hoeft de fiets pas af te geven na betaling van de reparatiekosten,
• Vooruitbetaling van een aannemer e.d.
• Betaling van een borgsom.

Een paar specifieke gevallen:

• Het hotel dat een paspoort in bewaring neemt als zekerheid dat de overnachting wordt betaald.
• Een verhuurder van gereedschap die een paspoort, een rijbewijs of iets dergelijks als onderpand vraagt.
• De portier die een bezoeker om overdracht van een identiteitsbewijs vraagt, voordat men een gebouw of terrein mag betreden.
• Een identiteitsbewijs dat aan de balie van een bibliotheek wordt gevraagd als een kostbaar boek ter inzage wordt gegeven.
• enz.

De ene keer is het de bedoeling dat een waardevol object wordt overhandigd, dat bij verkoop voldoende geld oplevert. Een andere keer volstaat een object zoals paspoort of rijbewijs, dat voor de eigenaar onmisbaar is maar voor anderen weinig waarde heeft. Een identiteitsbewijs heeft tevens als voordeel dat de identiteit van de wanpresterende tegenpartij gemakkelijk kan worden vastgesteld.

Bij een woning of ander onroerend goed spreken we van hypothecair onderpand. Op deze manier heeft de geldverschaffer een garantie dat hij zijn geld terug krijgt en kan hij, in het geval van een hypotheek bijvoorbeeld, een lager rentetarief rekenen, omdat hij minder risico loopt.

Een pandjesbaas of lommerd heeft van het verstrekken van geld in ruil voor een fysiek onderpand zelfs een complete zaak gemaakt: men kan hier, bij inlevering van waardevolle voorwerpen zoals sieraden en vaak tegen een hoge rente, snel geld lenen zonder dat daar veel vragen gesteld worden. Dit is handig om even een acuut financieel probleem op te lossen.

In geval van wanbetaling kan bij een gevestigd pandrecht of hypotheekrecht het onderpand in het openbaar worden verkocht ofwel geveild. De openbare veiling wordt gehouden, zodat iedereen kan meebieden, inclusief de wanbetalende eigenaar.

Zie ook

• Statiegeld