|
|
| Regel 1: |
Regel 1: |
| | {{dpintro}} |
| | * [[Zee (oppervlaktewater)]], grote hoeveelheid zout water, oceaan, gedeelte van aarde bedekkend. |
| | ** Een afzonderlijk gedeelte van de bovengenoemde zee (bijvoorbeeld : [[Middellandse Zee]], [[Noordzee]]). |
| | ** Een zware / hoge [[oppervlaktegolf (vloeistofdynamica)|golf]]. |
| | * [[Overvloed]], grote [[menigte]]. |
| | |
| {{wikt|zee}} | | {{wikt|zee}} |
| [[Afbeelding:800px-Hav.jpg|300px|thumb|right|<center> Een [[zee]]. </center>]]
| | {{dp}} |
| Een '''zee''' is een grote hoeveelheid zout water, die in verbinding staat met een andere zee of met een [[oceaan]], die ook als zee kan worden aangeduid, zij het dat een oceaan een zelfstandig geheel vormt met een eigen circulatie ([[zeestroom]]). Een zee daarentegen, heeft een bodem die bij een [[continent]] behoort ([[Continentaal Plat]]). Als de verbinding tussen zeeën smal is en uit een of meer [[zeestraat|zeestraten]] bestaat, spreekt men van een [[binnenzee]].
| | [[Categorie:Wikisage:Doorverwijzing]] |
| | |
| Zeeën worden gevoed door [[rivier]]en en door regenwater.
| |
| | |
| == Zeestromingen ==
| |
| Het water op aarde staat niet stil, integendeel, het is continu in beweging. De [[getijde (astronomie)|getijdewerking]] verplaatst iedere dag grote hoeveelheden water over onze planeet en door drukverschillen (veroorzaakt door o.a. temperatuur en [[zeewater|zoutgraad]]) en het [[corioliseffect]] ontstaan [[zeestroom|zeestromingen]] die voor watertransport over onze planeet zorgen. Deze zeestromingen zijn één van de belangrijkste factoren in het klimaat op aarde, bijvoorbeeld de [[golfstroom]] voert warmte vanuit het [[Caribisch gebied]] naar [[Europa (continent)|Europa]], wat de oorzaak is dat Europa een milder klimaat heeft dan bijvoorbeeld [[Canada]] of [[Siberië]].
| |
| | |
| == Zeeleven ==
| |
| De zeeën op aarde hebben een cruciale rol gespeeld bij de [[evolutie (biologie)|ontwikkeling van het leven op aarde]]. Het leven speelde zich tot zo'n 400 miljoen jaar geleden alleen in het water af. Pas in het [[devoon]] trekken de eerste planten aan land en produceren op grote schaal zuurstof, waarna in hetzelfde tijdvak de [[amfibieën]] aan land kunnen gaan. Nog steeds krioelt het in de zeeën van leven, waarvan nog maar een deel is beschreven. Bekende diergroepen die in en rond zee leven zijn [[Vissen (dieren)|vissen]], [[zeezoogdieren]], [[zeeschildpadden]] en [[zeevogels]]. Maar van minstens zo groot belang zijn minder bekende groepen als de [[weekdieren]], [[stekelhuidigen]] (zoals [[zeesterren]] en [[zee-egels]]), [[kreeftachtigen]] en [[kwallen]]. De basis van de [[voedselpiramide]] in zee wordt gevormd door eencelligen zoals de [[Foraminifera|foraminiferen]], [[dinoflagellaten]], [[radiolaria]], [[Diatomee|diatomeeën]] en het [[fytoplankton]]. Enkele ecosystemen in zee zijn [[koraalrif]]fen en [[kelpwoud]]en.
| |
| | |
| == Zee en mens ==
| |
| Al vanaf de [[oudheid]] spelen de zeeën een belangrijke rol voor de mensheid. Ze zijn een belangrijke bron van voedsel voor ons en de [[scheepsbouw]]technieken uit de oudheid maakten het voor de mens voor het eerst mogelijk grote hoeveelheden massa over grote afstanden te vervoeren. Zeeën werden transportaders in de handel en kregen een militair belang. Het zachte klimaat dat de [[golfstroom]] Europa geeft is zonder twijfel een kritische factor geweest in het ontwikkelen van de Europese beschaving en dankzij de zee is de Europese beschaving sinds de [[renaissance]]
| |
| weer over de rest van de wereld uitgedijd. Later kregen de zeeën een functie in het wereldwijde personenvervoer en tegenwoordig hebben ze vooral een belang in het goederenvervoer. Ze vormen vandaag de dag een vitale levensader van onze welvaart.
| |
| | |
| == Overzicht van Zeeën ==
| |
| [[Atlantische Oceaan]]
| |
| :*[[Caribische Zee]]
| |
| ::*[[Meer van Maracaibo]]
| |
| :*[[Golf van Biskaje]]
| |
| :*[[Golf van Mexico]]
| |
| :*[[Ierse Zee]]
| |
| :*[[Labradorzee]]
| |
| ::*[[Baffinbaai]]
| |
| ::*[[Hudsonbaai]]
| |
| ::*[[Jamesbaai]]
| |
| :*[[Middellandse Zee]]
| |
| ::*[[Adriatische Zee]]
| |
| ::*[[Egeïsche Zee]]
| |
| ::*[[Ionische Zee]]
| |
| ::*[[Ligurische Zee]]
| |
| ::*[[Tyrreense Zee]]
| |
| ::*[[Zee van Marmara]]
| |
| :*[[Noordzee]]
| |
| ::*[[Het Kanaal]]
| |
| ::*[[Waddenzee]]
| |
| :*[[Noorse Zee]]
| |
| :*[[Oostzee]]
| |
| ::*[[Botnische Golf]]
| |
| ::*[[Finse Golf]]
| |
| ::*[[Golf van Riga]]
| |
| :*[[Sargassozee]]
| |
| :*[[Scotiazee]]
| |
| :*[[Zwarte Zee]]
| |
| ::*[[Zee van Azov]]
| |
| | |
| [[Grote Oceaan]]
| |
| :*[[Balizee]]
| |
| :*[[Bandazee]]
| |
| :*[[Beringzee]]
| |
| :*[[Celebeszee]]
| |
| :*[[Floreszee]]
| |
| :*[[Gele Zee]]
| |
| :*[[Golf van Thailand]]
| |
| :*[[Japanse Zee]]
| |
| :*[[Javazee]]
| |
| :*[[Koraalzee]]
| |
| :*[[Korozee]]
| |
| :*[[Oost-Chinese Zee]]
| |
| :*[[Suluzee]]
| |
| :*[[Tasmanzee]]
| |
| :*[[Zee van Ochotsk]]
| |
| :*[[Zuid-Chinese Zee]]
| |
| | |
| [[Indische Oceaan]]
| |
| :*[[Andamanse Zee]]
| |
| :*[[Arabische Zee]]
| |
| :*[[Arafurazee]]
| |
| :*[[Golf van Aden]]
| |
| :*[[Golf van Bengalen]]
| |
| :*[[Golf van Carpentaria]]
| |
| :*[[Golf van Oman]]
| |
| :*[[Perzische Golf]]
| |
| :*[[Rode Zee]]
| |
| :*[[Timorzee]]
| |
| | |
| [[Noordelijke IJszee]]
| |
| :*[[Barentszzee]]
| |
| ::*[[Witte Zee]]
| |
| :*[[Beaufortzee]]
| |
| :*[[Groenlandzee]]
| |
| :*[[Karazee]]
| |
| :*[[Laptevzee]]
| |
| :*[[Lincolnzee]]
| |
| :*[[Tsjoektsjenzee]]
| |
| | |
| [[Zuidelijke Oceaan]]
| |
| :*[[Amundsenzee]]
| |
| :*[[Daviszee]]
| |
| :*[[Rosszee]]
| |
| :*[[Scotiazee]]
| |
| :*[[Weddellzee]]
| |
| | |
| Volgens bovenstaande definitie zijn de volgende zeeën geen zee:
| |
| :*[[Dode Zee]]
| |
| :*[[Kaspische Zee]]
| |
| | |
| == Zeeën op de maan ==
| |
| De [[maan]] van de [[aarde (planeet)|aarde]] heeft ook zeeën, maar dan is het een benaming voor [[Vulkanische vlakte|vulkanische vlakten]] waarvan men ten tijde van de naamgeving dacht dat het om [[Lijst van zeeën op de maan|zeeën]] ging.
| |
| | |
| == Zie ook ==
| |
| * [[Zeven zeeën]]
| |
| {{Commons|Oceans}} | |
| | |
| [[Categorie:Oppervlaktewater]] | |
| [[Categorie:Zee| ]]
| |
| [[Categorie:Scheepvaart]]
| |
