Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
John Napier: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''John Napier''' (ook gelatiniseerd: '''Neper'''), '''Laird of Merchiston''' (Merchiston Castle nabij Edinburgh, [[1 februari]] [[1550]] – Merchiston Castle, [[4 april]] [[1617]]) was een Schotse wiskundige, natuurwetenschapper en theoloog. | '''John Napier''' (ook gelatiniseerd: '''Neper'''),<ref>Zoals in die tijd gebruikelijk, schreef hij zijn voornaam als '''Jhone'''. Zijn familienaam werd op diverse manieren geschreven: Napeir, Nepair, Nepeir, Neper, Napare, Naper, Naipper zijn allemaal gedocumenteerd. Hijzelf zou naam gewoonlijk als '''Jhone Neper''' hebben geschreven. De enige vorm van de familienaam die in die periode niet gebruikt werd was de huidige schrijfwijze ’Napier’.</ref> '''Laird of Merchiston''' (Merchiston Castle nabij Edinburgh, [[1 februari]] [[1550]] – Merchiston Castle, [[4 april]] [[1617]]) was een Schotse wiskundige, natuurwetenschapper en theoloog. | ||
==Leven== | ==Leven== | ||
Er zijn geen gegevens over de vroege opleiding van Napier, maar men neemt aan dat hij in zijn vroege kinderjaren privéles zou hebben gekregen. Op 13-jarige leeftijd werd hij ingeschreven aan het St. Salvator’s College, St. Andrews. Tegen de tijd dat hij zich inschreef, was de kwaliteit van het universitair onderwijs slecht, door de onenigheden tussen de katholieken en het groeiende aantal protestanten als gevolg van de [[Reformatie]]. Er zijn geen gegevens waaruit blijkt dat John Napier zijn opleiding in St. Andrews heeft voltooid. Er wordt aangenomen dat hij Schotland verliet om zijn opleiding op het vasteland van Europa voort te zetten, nadat zijn oom Adam Bothwell een brief schreef aan John Napiers vader, met het verzoek om hem naar scholen in Frankrijk of Vlaanderen te sturen, want „thuis kan hij niets leren”. Het is niet bekend welke universiteit Napier in Europa bezocht, maar toen hij in 1571 terugkeerde naar Schotland sprak hij vloeiend [[Grieks]], een taal die destijds niet algemeen werd onderwezen op Europese universiteiten. Er zijn ook geen gegevens waaruit blijkt dat hij zich in deze periode aan de belangrijkste universiteiten van Parijs of Genève had ingeschreven. | Er zijn geen gegevens over de vroege opleiding van Napier, maar men neemt aan dat hij in zijn vroege kinderjaren privéles zou hebben gekregen. Op 13-jarige leeftijd werd hij ingeschreven aan het St. Salvator’s College, St. Andrews. Tegen de tijd dat hij zich inschreef, was de kwaliteit van het universitair onderwijs slecht, door de onenigheden tussen de katholieken en het groeiende aantal protestanten als gevolg van de [[Reformatie]]. Er zijn geen gegevens waaruit blijkt dat John Napier zijn opleiding in St. Andrews heeft voltooid. Er wordt aangenomen dat hij Schotland verliet om zijn opleiding op het vasteland van Europa voort te zetten, nadat zijn oom Adam Bothwell een brief schreef aan John Napiers vader, met het verzoek om hem naar scholen in Frankrijk of Vlaanderen te sturen, want „thuis kan hij niets leren”. Het is niet bekend welke universiteit Napier in Europa bezocht, maar toen hij in 1571 terugkeerde naar Schotland sprak hij vloeiend [[Grieks]], een taal die destijds niet algemeen werd onderwezen op Europese universiteiten. Er zijn ook geen gegevens waaruit blijkt dat hij zich in deze periode aan de belangrijkste universiteiten van Parijs of Genève had ingeschreven. | ||
Op de leeftijd van 21 jaar keerde Napier in 1571 terug naar Schotland en kocht in 1574 een kasteel in Gartness. Nadat zijn vader in 1608 was overleden, verhuisden Napier en zijn gezin naar Merchiston Castle in Edinburgh, waar hij de rest van zijn leven bleef zonen. Hij had ook een landgoed in de stad Edinburgh, aan Borthwick’s Close bij de Royal Mile. | Op de leeftijd van 21 jaar keerde Napier in 1571 terug naar Schotland en kocht in 1574 een kasteel in Gartness. Nadat zijn vader in 1608 was overleden, verhuisden Napier en zijn gezin naar Merchiston Castle in Edinburgh, waar hij de rest van zijn leven bleef zonen. Hij had ook een landgoed in de stad Edinburgh, aan Borthwick’s Close bij de Royal Mile. Hij nam de taak om zijn landgoederen te besturen erg serieus en experimenteerde met ’zouten’ om de velden te verbeteren en te bemesten en zo de opbrengst te vergroten. | ||
Na zijn studie theologie werkte hij ook als protestantse predikant. In het religieus verdeelde Schotland viel hij herhaaldelijk de [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke Kerk]] aan en zag hij de [[paus]] als de [[antichrist]]. Hij schreef ''The Plaine Discovery of the Whole Revelation of St. John'', dat in 1593 werd gepubliceerd. | ===Theoloog=== | ||
Vanaf zijn studententijd aan St. Andrews was Napier een hevig protestant. Na zijn studie theologie werkte hij ook als protestantse predikant. In het religieus verdeelde Schotland viel hij herhaaldelijk de [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke Kerk]] aan en zag hij de [[paus]] als de [[antichrist]]. Hij schreef ''The Plaine Discovery of the Whole Revelation of St. John'', dat in 1593 werd gepubliceerd. Volges het voorwoord was een van de doelen ervan om diegenen die overwogen Schotland ’terug te brengen naar het rooms-katholicisme’ van hun plan af te brengen. Er waren wel degelijk redenen om te denken dat de religieuze situatie in Schotland zou kunnen veranderen, want er waren al enige tijd geruchten in omloop dat koning [[Filips II van Spanje|Filips van Spanje]] Schotland zou binnenvallen. | |||
Napier | Napier stelde in het boek dat het blazen op de zevende trompet van de [[Openbaring van Johannes|Openbaring]] had plaatsgevonden in 1541, en dat de wereld ten einde zou komen in 1688 of 1700.<ref name= Watkins >{{en}} {{Aut|Watkins, James}}, november 2009, [http://web.archive.org/web/20110605001854/http://www.jameswatkins.com/2012.htm “2012: Is it the end of the world as we know it?”], versie opgeslagen op 5 juni 2011 op archive.org.<br>[http://web.archive.org/web/20141103190020/http://www.jameswatkins.com/2012.htm 2012: The Mayans … and everyone else … were wrong!] versie opgeslagen op 3 oktober 2014 op archive.org</ref> Het boek bezorgde hem een behoorlijke reputatie in Schotland, maar ook op het vasteland, nadat het werk in het Nederlands, Frans en Duits was vertaald. | ||
===Wiskundige=== | |||
In zijn vrije tijd studeerde Napier wiskunde. Hij beschrijft in zijn wiskundige werken dat het vaak moeilijk was om hiervoor tussendoor de tijd te vinden. Hij is vooral bekend vanwege zijn uitvinding van [[logaritme]]n. Hij en de Zwitser Jost Bürgi ontwikkelden deze ongeveer gelijktijdig (1614, 1620) maar onafhankelijk van elkaar. Logaritmen bleven als rekenhulpmiddel dat eeuwenlang in gebruik. In tegenstelling tot de weinig opgemerkte logaritmen van Bürgi, werd de uitvinding van Napier gretig bestudeerd door geleerden en vooral snel verder ontwikkeld door Henry Briggs (1556–1630). Napiers verdere wiskundige bijdragen omvatten een [[ezelsbruggetje]] voor formules die worden gebruikt bij het oplossen van [[Boldriehoeksmeting|boldriehoeken]], twee formules die bekend staan als ’Napiers analogieën’, die worden gebruikt bij het oplossen van boldriehoeken en een uitvinding genaamd ’Napier’s bones’ of ’botten’ voor het mechanisch vermenigvuldigen, delen en nemen van [[vierkantswortel]]s en derdemachtswortels. HIj vond ook exponentiële uitdrukkingen voor [[goniometrische functie|trigonometrische functies]] en introduceerde de decimale notatie voor breuken. | |||
== Werken == | == Werken == | ||
| Regel 30: | Regel 32: | ||
[[Categorie:Schots wetenschapper]] | [[Categorie:Schots wetenschapper]] | ||
[[Categorie:Neolatijns schrijver]] | [[Categorie:Neolatijns schrijver]] | ||
{{kiem}} | |||
Versie van 25 okt 2023 23:46
John Napier (ook gelatiniseerd: Neper),[1] Laird of Merchiston (Merchiston Castle nabij Edinburgh, 1 februari 1550 – Merchiston Castle, 4 april 1617) was een Schotse wiskundige, natuurwetenschapper en theoloog.
Leven
Er zijn geen gegevens over de vroege opleiding van Napier, maar men neemt aan dat hij in zijn vroege kinderjaren privéles zou hebben gekregen. Op 13-jarige leeftijd werd hij ingeschreven aan het St. Salvator’s College, St. Andrews. Tegen de tijd dat hij zich inschreef, was de kwaliteit van het universitair onderwijs slecht, door de onenigheden tussen de katholieken en het groeiende aantal protestanten als gevolg van de Reformatie. Er zijn geen gegevens waaruit blijkt dat John Napier zijn opleiding in St. Andrews heeft voltooid. Er wordt aangenomen dat hij Schotland verliet om zijn opleiding op het vasteland van Europa voort te zetten, nadat zijn oom Adam Bothwell een brief schreef aan John Napiers vader, met het verzoek om hem naar scholen in Frankrijk of Vlaanderen te sturen, want „thuis kan hij niets leren”. Het is niet bekend welke universiteit Napier in Europa bezocht, maar toen hij in 1571 terugkeerde naar Schotland sprak hij vloeiend Grieks, een taal die destijds niet algemeen werd onderwezen op Europese universiteiten. Er zijn ook geen gegevens waaruit blijkt dat hij zich in deze periode aan de belangrijkste universiteiten van Parijs of Genève had ingeschreven.
Op de leeftijd van 21 jaar keerde Napier in 1571 terug naar Schotland en kocht in 1574 een kasteel in Gartness. Nadat zijn vader in 1608 was overleden, verhuisden Napier en zijn gezin naar Merchiston Castle in Edinburgh, waar hij de rest van zijn leven bleef zonen. Hij had ook een landgoed in de stad Edinburgh, aan Borthwick’s Close bij de Royal Mile. Hij nam de taak om zijn landgoederen te besturen erg serieus en experimenteerde met ’zouten’ om de velden te verbeteren en te bemesten en zo de opbrengst te vergroten.
Theoloog
Vanaf zijn studententijd aan St. Andrews was Napier een hevig protestant. Na zijn studie theologie werkte hij ook als protestantse predikant. In het religieus verdeelde Schotland viel hij herhaaldelijk de Katholieke Kerk aan en zag hij de paus als de antichrist. Hij schreef The Plaine Discovery of the Whole Revelation of St. John, dat in 1593 werd gepubliceerd. Volges het voorwoord was een van de doelen ervan om diegenen die overwogen Schotland ’terug te brengen naar het rooms-katholicisme’ van hun plan af te brengen. Er waren wel degelijk redenen om te denken dat de religieuze situatie in Schotland zou kunnen veranderen, want er waren al enige tijd geruchten in omloop dat koning Filips van Spanje Schotland zou binnenvallen.
Napier stelde in het boek dat het blazen op de zevende trompet van de Openbaring had plaatsgevonden in 1541, en dat de wereld ten einde zou komen in 1688 of 1700.[2] Het boek bezorgde hem een behoorlijke reputatie in Schotland, maar ook op het vasteland, nadat het werk in het Nederlands, Frans en Duits was vertaald.
Wiskundige
In zijn vrije tijd studeerde Napier wiskunde. Hij beschrijft in zijn wiskundige werken dat het vaak moeilijk was om hiervoor tussendoor de tijd te vinden. Hij is vooral bekend vanwege zijn uitvinding van logaritmen. Hij en de Zwitser Jost Bürgi ontwikkelden deze ongeveer gelijktijdig (1614, 1620) maar onafhankelijk van elkaar. Logaritmen bleven als rekenhulpmiddel dat eeuwenlang in gebruik. In tegenstelling tot de weinig opgemerkte logaritmen van Bürgi, werd de uitvinding van Napier gretig bestudeerd door geleerden en vooral snel verder ontwikkeld door Henry Briggs (1556–1630). Napiers verdere wiskundige bijdragen omvatten een ezelsbruggetje voor formules die worden gebruikt bij het oplossen van boldriehoeken, twee formules die bekend staan als ’Napiers analogieën’, die worden gebruikt bij het oplossen van boldriehoeken en een uitvinding genaamd ’Napier’s bones’ of ’botten’ voor het mechanisch vermenigvuldigen, delen en nemen van vierkantswortels en derdemachtswortels. HIj vond ook exponentiële uitdrukkingen voor trigonometrische functies en introduceerde de decimale notatie voor breuken.
Werken
- A Plaine Discovery of the Whole Revelation of St. John. Edinburgh 1593.
- Mirifici logarithmorum canonis descriptio ejusque usus in utraque trigonometria etc. Edinburgh 1614.
- Rabdologiae seu numerationis per virgulas libri duo. Edinburgh 1617 (Duitse bewerking door D. Bayr en Franz Kessler: Künstliche Rechenstäblein zu vortheilhafftiger und leichter mannifaltigung, Straßburg 1618, digitqql).
- Logarithmorum canonis descriptio; Tabula canonis logarithmorum; Mirifici logarithmorum canonis constructio. Bartholome’e Vincent, Lyon 1620. (Geschreven vóór de Descriptio, maar postuum uitgegeven door zijn zoon Robert.)
Verwijzingen
- º Zoals in die tijd gebruikelijk, schreef hij zijn voornaam als Jhone. Zijn familienaam werd op diverse manieren geschreven: Napeir, Nepair, Nepeir, Neper, Napare, Naper, Naipper zijn allemaal gedocumenteerd. Hijzelf zou naam gewoonlijk als Jhone Neper hebben geschreven. De enige vorm van de familienaam die in die periode niet gebruikt werd was de huidige schrijfwijze ’Napier’.
- º (en) Watkins, James, november 2009, “2012: Is it the end of the world as we know it?”, versie opgeslagen op 5 juni 2011 op archive.org.
2012: The Mayans … and everyone else … were wrong! versie opgeslagen op 3 oktober 2014 op archive.org
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met John Napier op Wikimedia Commons.
Q159592 (reasonator)