Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Haags: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Haags&oldid=54016821 14 jun 2019 Steinbach 21 jun 2005 NielsTriple)
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Haags&oldid=63976142 12 mrt 2023 2a02:a442:e6b4:1:ad08:e27:b597:fa60 6 mrt 2023 Cccar Jiaxuy)
Regel 1: Regel 1:
Het '''Haags''' is het [[stadsdialect]] dat voornamelijk door de autochtone "[[volksklasse]]" van [[Den Haag]] wordt gesproken. Het behoort tot de [[Zuid-Hollands]]e dialecten.
{{Infobox taal
| Naam in Nederlands = Haags
| gesproken = [[Den Haag (stad)|Den Haag]]
| taalfamilie = [[Indo-Europese talen|Indo-Europees]]
* [[Germaanse talen|Germaans]]
** [[West-Germaanse talen|West-Germaans]]
*** [[Nederfrankisch]]
**** [[Nederlands]]
*****[[Hollands (dialect) | Hollands]]
******[[Zuid-Hollands]]
******* '''Haags'''
| alfabet = [[Latijns alfabet|Latijns]]
| Naam in taal =
| varianten = [[plat-Haags]], [[hoog-Haags]]
}}Het '''Haags''' is een variant op de Nederlandse taal. Dit [[dialect]] wordt in [[Den Haag]] ('s-Gravenhage) en omstreken gesproken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.dbnl.org/tekst/_tij003193801_01/_tij003193801_01_0002.php |titel=Haagse volkstaal uit de achttiende eeuw, Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 57 |achternaam=DBNL |bezochtdatum=2023-03-07 |werk=DBNL |taal=nl}}</ref>


Als typisch randstedelijk dialect heeft het een grammatica en syntaxis die nauwelijks afwijken van het [[Standaardnederlands]]. Het verschilt echter aanzienlijk meer van deze taalvorm dan het [[Rotterdams]] of het [[Leids (dialect)|Leids]] door een paar specifieke klanken. De drie Nederlandse zuivere diftongen ''ei'', ''ui'' en ''au'' keren erin terug als {{IPA|ε:}} ("è"), {{IPA|œ:}} ("ùi") en {{IPA|ɑ:}} ("âh"): steeds met alleen de eerste klinker uit de Standaardnederlandse tegenhanger. Net als in heel Holland en Brabant zijn de ee, de oo en de eu duidelijke tweeklanken ({{IPA|eɪ̯}}, {{IPA|oʊ̯}} en {{IPA|øʏ̯}}, bij [[Haagse Harry]] ''ei'', ''au'' en ''ui'' geschreven). Ten slotte wordt, zoals in meer stadsdialecten het geval is, de ''[[r (letter)|r]]'' [[fonetiek|gebrouwd]].  
Het Haagse dialect kent twee subvarianten: [[Plat (taal)|plat]]-Haags en hoog-Haags. Zoals de namen van deze subvarianten suggereren, worden ze door twee verschillende sociale klassen gesproken.<ref>{{Citeer boek |titel=Honderd jaar stadstaal |achternaam=1955- |voornaam=Kruijsen, Joep (Theodoor Jozef Willem Marie), 1943- Sijs, Nicoline van der, |url=http://worldcat.org/oclc/782890035 |uitgever=Contact |datum=1999 |isbn=90-254-9553-2}}</ref> [[Scheveningen]] kent zijn eigen dialect: het [[Schevenings]].


==Haags in populaire cultuur==
Een Hagenaar of Hagenees spreekt meestal Haags. Echter wordt dit niet door iedereen gesproken, veelal in de buitenwijken. In het centrum en de binnenstad verdwijnt het dialect langzaam.
Sinds 1991 is er een strip in het Haags dialect, ''[[Haagse Harry]]'' door [[Marnix Rueb]], die erg populair geworden is. Hierin wordt door de spelling het Haags enigszins gechargeerd (de klanken ''eej'', ''oow'' en ''euw'' worden consequent als "ei", "au" en "ui" geschreven, hoewel ze zelden zo worden uitgesproken). Door een aantal Haags sprekende [[typetje]]s van [[Van Kooten en De Bie]] (met name ''[[Jacobse en Van Es]]''), [[cabaretier]] [[Harrie Jekkers]], zanger [[Harry Klorkestein]] (van de hit ''[[O, o, Den Haag]]'') en de genoemde strip heeft het Haags de laatste jaren een revival doorgemaakt: de typisch Haagse klanken, die aan het verdwijnen waren, worden hierdoor weer volop gebruikt. Critici noemen dit ''neo-plat'' en vechten de authenticiteit ervan aan.
== Haagse woorden ==
Typisch Haagse woorden zijn o.a.:
* asbak – prullenbak
* beschuitstuitah met sallûf – broodje bal met mayo
* blafhikken – hoesten
* dûnah – die zandheuvels bij Scheveningen
* groen pikkie – augurk
* ''Haags'' kwartiertje


Incidenteel wordt met de term ''Haags'' verwezen naar de [[geaffecteerde spraak]], het [[sociolect]] van de adel en andere traditioneel hoge bevolkingsklassen.
== Trivia ==
* De typetjes [[Jacobse en Van Es]] van [[Kees van Kooten]] en [[Wim de Bie]] spraken Haags.


== Dialectgebied ==
{{Appendix|2=
<!--[[Bestand:Haags wijken.png|right|400px|thumb|De wijken van het Haagse dialectgebied]]-->
* [https://books.google.nl/books?id=bP1aAAAAcAAJ&hl=nl&pg=PA1#v=onepage&q&f=false Haagsch Nederduitsch woorden-boekje, z.j.]
# [[Leyenburg]]
* [https://pure.knaw.nl/ws/files/466318/Haags.pdf Michael Elias in samenwerking met Ton Goeman, Haags, SDU, 2002]
# [[Rustenburg/Oostbroek]]
* [https://www.dbnl.org/arch/sijs002hond01_01/pag/sijs002hond01_01.pdf Goeman, Ton (1999), "'s-Gravenhage. Het Haags en zijn standaarden.", in Kruijsen, Joep; van der Sijs, Nicoline (eds.), Honderd Jaar Stadstaal, Uitgeverij Contact, pp. 121–135]
# [[Morgenstond]]
{{References}}
# [[Bouwlust (Den Haag)|Bouwlust]]
# [[Vrederust (Den Haag)|Vrederust]]
# [[Zuiderpark (Den Haag)|Zuiderpark]]
# [[Moerwijk]]
# deels in [[Loosduinen]] (zie onder)
# [[Kraayenstein]]
# [[Houtwijk]]
# [[Waldeck (wijk)|Waldeck]]
# [[Laakkwartier]]
 
[[Rijswijk (Zuid-Holland)|Rijswijk]] en [[Voorburg (Zuid-Holland)|Voorburg]] zijn in hoge mate verhaagst.
Ook in [[Zoetermeer]] wordt door een gedeelte van de bevolking Haags gesproken.
 
[[Scheveningen]] heeft een eigen dialect, het [[Schevenings]], dat anders dan het Haags een traditioneel Hollands dialect is. Er wordt evenwel ook Haags gesproken, soms vermengd met taaleigen uit het Schevenings. Dit laatste dialect staat bekend als ''Nieuw-Schevenings''. Loosduinen heeft ook een eigen dialect ([[Loosduins]]), dat echter veel meer op het Haags lijkt. Voor Loosduinen worden onder meer de Nederlandse uitspraak van de ''ei/ij'' en de ''ou/au'' opgegeven (tegen de Haagse ''è'' en ''âh''; Goeman 1999). [[Koos Meinderts]] is een spreker van het Loosduins.
 
==Voorbeelden==
''Hieronder volgen de eerste twee alinea's van dit artikel in het Haags, in de Harry-spelling. Men doet er goed aan te beseffen dat het niet letterlijk zo uitgesproken wordt (zie boven).''
 
't Haags isset stasdiâhlek dat doâh de âhtogtaune "volleksklasse" van De Haag wogt gesprauke. Et behoâht tot de Zùid-Hollandse dialekte.
 
As typies randsteidelek dialek heb et een grammatikaah en syntaksis die nâhweleks afwèke van et Standaagdneidâhlands. Et veschilt echtâh anzienlek meâh van deize taalvorrem dan et Rottâhdams of et Lèds. De drie Neidâhlandse zùivere diftonge ''è'', ''ùi'' en ''âh'' kere erin trug als ''è'' ("è"), ''ùi'' ("ùi") en ''âh'' ("âh"): Steids met allein de eâhste klinkâh ùit de standâagdneidâhlandse teigehangâh. Net as in heil Holland en Brabant zèn de eej en de oow dùidelekke tweiklanke (''eej'' en ''oow''). Teslotte wogt, zauas in meâh Stasdialekte et geval is, de ''r'' gebrâhd. De manneleke Haagse jongere spreike een ahgau met veel voâh bùitestaandâhs onbegrèpeleke maudewoâhde.
 
''Ook de typisch Haagse gewoonte om verwensingen door middel van ziektes te uiten mag niet onvermeld blijven. Daarbij zijn zelfs overtreffende trappen mogelijk, kan men bepaalde ziektes ook weer aan bepaalde organen toewensen en kan men zoals bij de borstvliesontsteking daar een extra ziekte aan toevoegen.''
 
Kanker: krèg de kankâh an je darme, de grafkankâh.
Tbc: krèg de tèring, de vinketèring, de valiegende vinketèring.
Borstvliesontsteking: krèg de paleuâhris, de pespaleuâhris.
Typhus: krèg de tifus, de tâhtifus.
Cholera: krèg de koelére.
Pokken: krèg de pokke, de pespokke, de gloeiende pespokke.
Pest: krèg de pes.
Hartkwaal: krèg een vethâgt.
 
''Het is ook een typische Haagse gewoonte woorden te vereenvoudigen en letters te combineren tot een gemakkelijkere uitspraak.''
 
Zo wordt Boekhorststraat ‘Boekkorststraat’, Lorentzplein ‘Lorensplein’ en Randstad ‘Ranstad’. Bij andere woorden wordt echter weer een hele lettergreep in de uitspraak toegevoegd. Zo wordt Delft ‘Delluft’, twaalf ‘twaluf’ en volk ‘volluk’.
 
== Literatuur ==
* {{Citeer encyclopedie
| achternaam = Goeman
| voornaam = Ton
| redacteur = Kruijsen, Joep; van der Sijs, Nicoline
| encyclopedie = Honderd Jaar Stadstaal
| titel = 's-Gravenhage. Het Haags en zijn standaarden
| url = http://dbnl.org/arch/sijs002hond01_01/pag/sijs002hond01_01.pdf
| datum = 1999
| uitgever = Uitgeverij Contact
| pagina's = 121–135
}}
}}


==Externe links==
[[Categorie:Taal]]
* [http://www.dehaag.com/ DeHaag.com], de site voor toeristen (DenHaag.com) is ook compleet in het Haags te lezen
[[Categorie:Streektaal of dialect]]
* [http://www.plathaags.nl Plathaags], site gewijd aan het "vertalen" van ABN naar Haags
* [http://haags.nu Haags.nu], site gewijd aan het "vertalen" van ABN naar Haags
* [http://www.iklulhaags.nl Ik Lul Haags]
{{authority control|TYPE=t|Wikidata=Q2539153 }}
[[Categorie:Hollands dialect]]
[[Categorie:Cultuur in Den Haag]]
[[Categorie: Nederlands stadsdialect]]

Versie van 21 mrt 2023 00:02

Haags
Gesproken in Den Haag
Taalfamilie

Indo-Europees

Varianten

plat-Haags, hoog-Haags

Alfabet Latijns
rel=nofollow

Het Haags is een variant op de Nederlandse taal. Dit dialect wordt in Den Haag ('s-Gravenhage) en omstreken gesproken.[1]

Het Haagse dialect kent twee subvarianten: plat-Haags en hoog-Haags. Zoals de namen van deze subvarianten suggereren, worden ze door twee verschillende sociale klassen gesproken.[2] Scheveningen kent zijn eigen dialect: het Schevenings.

Een Hagenaar of Hagenees spreekt meestal Haags. Echter wordt dit niet door iedereen gesproken, veelal in de buitenwijken. In het centrum en de binnenstad verdwijnt het dialect langzaam.

Haagse woorden

Typisch Haagse woorden zijn o.a.:

  • asbak – prullenbak
  • beschuitstuitah met sallûf – broodje bal met mayo
  • blafhikken – hoesten
  • dûnah – die zandheuvels bij Scheveningen
  • groen pikkie – augurk
  • Haags kwartiertje

Trivia

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º (nl) DBNL. Haagse volkstaal uit de achttiende eeuw, Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 57. DBNL Geraadpleegd op 2023-03-07
  2. º 1955-, Kruijsen, Joep (Theodoor Jozef Willem Marie), 1943- Sijs, Nicoline van der,, Honderd jaar stadstaal, Contact
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Haags&oldid=346010"