Jan Beukelszoon

Jan Beukelszoon (ook bekend als Jan van Leiden, Bockelson of Beuckelsz was een leider van de anabaptisten in Münster (Westfalen, Duitsland), en een leider in het kortstondige koninkrijk van anabaptisten in Münster.

Leven

Hij werd ca. 1509 geboren in Leiden. Hij werkte als kleermaker, later als koopman en dan als herbergier.

In november 1533 sloot hij zich aan bij de wederdopers (anabaptisten). Hij werd gedoopt door Jan Matthijsz uit Haarlem. In december 1533 werd hij door Jan Matthijsz uitgezonden om het evangelie te prediken. Hij bezocht eerst Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen, Den Briel en Rotterdam. Hij verschilde eerst niet veel van de andere wederdopers, die vreedzaam wachtten op de komst van Gods koninkrijk, maar onder invloed van Jan Matthijsz liet hij de vreedzame principes varen.

Op 13 januari 1534 kwam aan hij in Münster, waar hij in juli 1533 reeds een kort bezoek had gebracht. Hij had al snel veel aanhangers in Münster, naast de andere anabaptistenleiders zoals de plaatselijke predikant Bernhard Rothmann die de zienswijze over de volwassenendoop had geaccepteerd en vooral Jan Matthijsz, die in februari 1534 naar Münster kwam. Toen na Jan Matthijsz op Pasen 1534 overleed, kreeg Beukelszoon meer invloed en vóór juli 1534 regeerde hij met absolute macht.

Prins-bisschop Franz von Waldeck, die uit de stad was verdreven, probeerde de stad terug te veroveren. Jan Beukelszoon organiseerde de verdediging. Om de schaarste door de belegering tegen te gaan werden in februari 1534 alle goederen tot gemeenschappelijke eigendom verklaard. Drie kwart van de bevoking was vrouwelijk. In juli 1534 werd de polygamie (eig. polygyny) ingevoerd. Begin september werd Jan Beukelszoon uitgeroepen tot Koning van Zion (of Nieuw Jeruzalem). Jan van Leiden probeerde de verdedigingstroepen te versterken door dopers uit Nederland en elders uit te nodigen. Hierbij kwam hij met het argument dat de hele wereld zou sterven en alleen diegenen in de heilige stad Münster gered zouden worden. Met veel inspanning en een verrassende vaardigheid verdedigde hij de stad tegen het bisschoppelijke leger tot 25 juni 1535.

Beukelszoon had zich verborgen in een kelder, werd gevonden en gearresteerd. Enkele maanden lang werd hij als amusementsvertoning van het ene kasteel naar het andere gestuurd. Vervolgens werd hij op 6 januari te Wolbeck ter dood veroordeeld, en op 22 januari 1536 doodgefolterd. Met een gloeiende tang werd de tong van Jan van Leiden, Bernd Krechting en Bernd Knipperdolling uitgescheurd, en vervolgens werden zij vier uur lang praktisch aan flarden geslagen voor zij met een dolk werden doodgestoken. De lijken werden in de ijzeren korven die eigenlijk voor de gevangenentransport bedoeld waren, ter afschrikking aan de toren van de Sint-Lambertuskerk opgehangen.

De escalatie van gebeurtenissen in Münster zorgde voor harde tegenreacties van de bevolking en de overheden, die zich met afschuw tegen de anabaptisten keerden zonder onderscheid te maken tussen de de gewelddadige gebeurtenissen uit Münster en de vreedzame volgelingen van onder andere Obbe Philips en Menno Simons. Tot het eind van de eeuw zat de schrik erin dat een gelijkaardige opstand zich zou kunnen herhalen.

Weblinks

• Beukelszoon, Jan (ca. 1509-1536) in: Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online