Alice in Spiegelland

Lewis Carroll omstreeks 1855

Charles Lutwidge Dodgson, die onder de naam Lewis Carroll wereldberoemd zou worden, werd in 1832 te Daresbury geboren. Toen hij 19 jaar oud was, kwam hij als student in Oxford, waar hij tot zijn dood in 1898 verbleef. Hij studeerde in 1854 cum laude af in de wiskunde, waarna hij later als docent aan het Christ Church College werd verbonden.
Hij publiceerde - naast diverse verhandelingen over wiskundige onderwerpen - ook gedichten en enkele kinderverhalen, waarvan [[Alice's Adventures in Wonderland, Alice in Wonderland, dat in 1865 in druk verscheen met houtgravures van John Tenniel.
Na het onmiddellijke succes dat Lewis Carroll had met de publicatie van Alice's Adventures in Wonderland, verscheen in 1871 Through the looking-glass, and what Alice found there ( Alice in Spiegelland ) ,dat nieuwe avonturen van Alice bevatte en dat met hetzelfde enthousiasme werd ontvangen.

Synopsis

In Alice in Wonderland is Alice aan het eind van het verhaal druk in de weer met de Koningin en de Koning uit het kaartspel, en blijkt uiteindelijk alles een droom te zijn geweest.
Kort daarop beleeft Alice weer een avontuur en ziet ze kans om via een spiegel in het Spiegelhuis te komen. Ook daar gebeuren er wonderlijke dingen en komt ze vreemde figuren tegen.

De spiegelwereld is een omgekeerde wereld waarin soms absurde gebeurtenissen plaatsvinden, waardoor tijd en werkelijkheid verschuiven. Voor een groot deel zijn het de dialogen, die een wonderlijke, vervreemdende sfeer oproepen en die totaal anders verlopen dan verwacht.

Zo heeft ze op haar reis door Spiegelland een ontmoeting met Tiedeldom en Tiedeldie - twee vreemde snuiters - waar merkwaardige gesprekken mee ontstaan, en gaat ze een gesprek aan met Hompie Dompie, die een bijzondere uitleg geeft over een eigenaardig gedicht, met de titel: Wauwelwok.
En jawel hoor: ze komt de Witte en de Zwarte Koning en de Koningin uit het schaakspel tegen, die zich vreemd gedragen; minstens zo vreemd als de Koningin en de Koning uit het kaartspel in Wonderland.
Op het eind van het verhaal wordt Alice zelf koningin; een positie waar ze eigenlijk niet goed raad mee weet.
En ook hier ontwaakt Alice tenslotte weer uit deze avontuurlijke en spannende droom.

Spiegelland

Na wat spelen met haar katje, wordt Alice een beetje doezelig en droomt ze weg. Plotseling stond Alice voor een spiegel.

Laten we doen alsof we er op een of andere manier in kunnen komen.

Laten we doen alsof het glas helemaal zacht geworden is, als een dun gordijn,

dan kunnen we er door. Kijk,nu verandert het warempel in een soort nevel! Nu

is het makkelijk genoeg om binnen te komen.

Terwijl ze het zei, was ze al op de schoorsteenmantel, hoewel ze nauwelijks wist, hoe ze daar gekomen was. Nog een ogenblikje, en Alice was door het glas heen en kwam met een luchtig sprongetje in de Spiegelhuiskamer.
Vrijwel onmiddellijk daarna komt ze de Witte Koning uit het schaakspel tegen en gebeuren er vreemde dingen en volgen er eigenaardige gesprekken.
Vervolgens gaat Alice een ruimte binnen en vindt een boek op tafel. Ze bladert erin, of ze niet een stuk kon vinden, wat ze kan lezen.

Want het is allemaal in een taal, die ik niet ken, zei ze tot zich zelf.

Ze piekerde er een poosje over, maar op 't laatst kreeg ze een ingeving.

Maar natuurlijk, het is een spiegelboek! Als ik het voor een spiegel houd, staan alle woorden weer goed.

Dit was het gedicht dat Alice las: Wauwelwok 't Wier bradig, en de spiramants, Bedroorden slendig in het zwiets: Hoe klarm waren de ooiefants, Bij 't bluifen der beriets. Pas op de Wauwelwok, mijn kind! Zo scherp getand, van klauw zo wreed! Zorg dat Tsjoep-Tsjoep je nimmer vindt Vermijd de Barbeleet. Hij nam zijn gnijpend zwaard ter hand: Lang zocht hij naar den aarts-schavoest Maar nam toen rust in lommers lust Op een tumtumboomknoest. En toen hij zat in diep gedenk, Kwam Wauwelwok met vlammend oog, Dwars door het bos met zwalpse zwenk, Sluw borbelend wijl hij vloog. Eén, twee! Hup twee. En door en door Ging kier de kling toen krissekruis. Hij sloeg hem dood en blodd' rig rood Bracht hij het tronie thuis. Hebt gij versnaggeld Wauwelwok? Kom aan mijn hart, o jokkejeugd! O, heerlijkheid, fantabeltijd! Hij knorkelde van vreugd. 't Wier bradig en de spiramants, Bedroorden slendig in het zwiets: Hoe klarm waren de ooiefants, Bij 't bluifen der beriets.

Het lijkt erg aardig, zei ze, toen ze het uit had, maar het is erg moeilijk om te begrijpen!

Ik krijg er wel allerlei ideeën door,

alleen weet ik niet precies wat ze betekenen! In :ieder geval,

iemand maakte iets dood dat is alvast duidelijk.

Humpie Dumpie

Als Alice weer wat verder wandelt, komt ze een eigenaardig figuur tegen die op een muur zit en meer van ei heeft dan van een mens. Hompie Dompie is de naam van dit aparte wezen.

U bent geloof ik erg knap in het verklaren van woorden, mijnheer, zei Alice,

zou u mij misschien kunnen uitleggen wat het gedicht Wauwelwok betekent?

Laat maar eens horen, zei Hompie Dompie, ik kan alle gedichten verklaren

die ooit bedacht zijn, en een heleboel die nog niet bedacht zijn.

Dit klonk erg hoopgevend, daarom zei Alice het eerste couplet op:

't Wier bradig en de spiramants

Bedroorden slendig in bet zwiets:

Hoe klarm waren de ooiefants

Bij 't bluifen der beriets.

Dat is voorlopig genoeg, onderbrak Hompie Dompie,er komen volop moeilijke

woorden in voor.

Bradig betekent vier uur 's middags, de tijd wanneer

je het vlees voor het avondeten gaat braden.

Prachtig, dat komt goed uit, en Slendig?

O, Slendig betekent slijmerig en behendig. En behendig is een deftig woord

voor handig. Net een soort koffer dus, je kan twee betekenissen in één woord stoppen.

Nu begin ik het te begrijpen, zei Alice bedachtzaam, en wat zijn Spiramants?

Wel, Spiramants zijn zoiets als salamanders en zoiets als kurketrekkers.

Die zullen er dan wel erg vreemd uitzien, zei Alice.

Inderdaad,’ zei Hompie Dompie. Verder maken ze hun nest onder zonnewijzers

en ze leven van kaas.

En wat betekent Bedroren?

Bedroren betekent al maar in het rond draven en tegelijk gaten maken als een drilboor.

En het Zwiets is zeker het stuk gras om een zonnewijzer? :zei Alice, verbaasd over haar eigen vindingrijkheid.

Natuurlijk, en het heet Zwiets, omdat je, als je er in gaat graven,

zo zwart wordt, als iets, vulde Alice aan.

Precies. Verder betekent Klarm vreselijk arm en klein.

En een Ooiefant is een haveloos dier, dat lijkt op een ooievaar

en op een olifant en tegelijk een beetje op een fazant. En het heeft ook iets

bezemsteel-achtigs.

En wat betekent Beriets? zei Alice. Het spijt me erg dat ik u zo

moet lastig vallen.

Ja, dat is heel ingewikkeld. Je weet misschien, dat berispen hetzelfde is

als beknorren. Beriets zijn dus groen-achtige knorzwijnen, verwant aan de

langorige rhinoceros uit de omgeving van het Tsaadmeer.

En wat betekent Bluifen?

Bluifen houdt het midden tussen blaffen en fluiten met halverwege een

soort genies. Wie heeft je toch al die zware kost voorgedragen?

Ik heb het in een boek gelezen, zei Alice.

Tiedeldom en Tiedeldie/De Witte Koningin

Verder lopend in het bos komt Alice twee dikke, identieke mannetjes tegen. Onmiddellijk ontstaan er misverstanden en langs-elkaar-heen-gepraat. Als Alice probeert de weg door het bos te vragen, wordt ze overladen met ellenlange gedichten.
Als alle gepraat van de broers uiteindelijk tot duelleren tussen hen leidt, ziet ze kans weg te glippen. Direct daarna komt ze de Witte Koningin tegen, waarbij onmiddellijk een verwarrend gesprek ontstaat, doordat De Witte Koningin vreemde uitspraken doet, als:

Hoezo verward? Dat komt door het achteruit leven, zei de Koningin vriendelijk, dat maakt je in het begin altijd een beetje duizelig.

Achteruit leven? vroeg Alice zeer verwonderd, daar heb ik nog nooit van gehoord

Maar zei de Koningin, het heeft één groot voordeel: je geheugen werkt vooruit en achteruit!

Mijn geheugen werkt altijd maar één kant op, zei Alice.Ik kan me de dingen niet herinneren voordat ze gebeuren.

Een geheugen dat alleen achteruit werkt is maar een zielig iets, vond de Koningin.

De Leeuw en de Eenhoorn

Alice had niet genoeg adem om nog meer te praten, dus ging ze maar zwijgend verder, totdat ze in de verte een grote menigte zag, temidden waarvan De Leeuw en De Eenhoorn aan het vechten waren. Waren ze aan het vechten om de kroon? Er hing zo'n dichte stofwolk om hen heen, dat Alice eerst niet goed kon zien wie wie was, maar al spoedig kon ze de Eenhoorn herkennen aan zijn ene hoorn.
Alice's lippen krulden zich onwillekeurig tot een glimlach en ze begon:

Weet u dat ik altijd dacht dat Eenhoorns sprookjesmonsters waren. Ik heb tot nu toe

nog nooit een levende gezien.

Wel, dan hebben we elkaar nu gezien, zei de Eenhoorn, als je in mij gelooft zal

ik in jou geloven. Afgesproken?

Goed, zoals u wilt, zei Alice.

Ondertussen was de Leeuw er bij gekomen.

Wat is dat? zei hij en gluurde lodderig naar Alice. Hij sprak op een diepe, holle toon en het klonk als het luiden van een grote klok.

Ja, wat zou dat nu zijn? riep de Eenhoorn dadelijk. Je raadt het nooit. Ik kon

het tenminste niet.

De Leeuw keek Alice verveeld aan.

Ben je een dier, of een plant of een gesteente? vroeg hij en hij geeuwde bij ieder woord.

Het is een sprookjesmonster! riep de Eenhoorn voor Alice kon antwoorden.

Ga dan maar eens rond met de pruimentaart, Monster,

zei de Leeuw, en ging liggen met zijn kin op zijn voorpoten.

Koningin Alice

Maar wat is dat toch op mijn hoofd? riep Alice verschrikt en voelde met haar handen

aan iets heel zwaars dat precies om haar hoofd paste.

Maar hoe komt dat daar zonder dat ik het weet? zei ze, en tilde het van haar

hoofd en zette het op haar schoot om te zien wat dat nu wel kon zijn.

Het was een gouden kroon.

Nee maar, dat is geweldig! zei Alice.

Ik had nooit gedacht dat ik zo gauw Koningin zou zijn.

Al snel beleeft ze weer vreemde avonturen, zoals een woordenstrijd met de Koninginnen en een rare dialoog met een Kikvors die de toegangspoort bewaakt.
Ze stond voor een boogvormige deuropening, waarboven in grote letters te lezen stond:

KONINGIN ALICE

Aan beide zijden van de deur was er een trekbel. Op de ene stond:

Bel voor Bezoekers

en op de andere deur:

Bel voor Bedienden

Aan welke bel moet ik trekken? zei Alice, want die opschriften vond ze erg misleidend.

Ik ben geen bezoeker en ik ben geen bediende. Er moest toch eigenlijk een

bel zijn met Koningin er op, vind ik.

Alice belde en klopte lange tijd tevergeefs. Tenslotte stond een heel oude Kikvors op, die onder een boom zat, en kwam langzaam naar haar toe strompelen.

Waar is de bediende die op de bel moet letten? begon ze boos.

Welke bel?

Deze bel natuurlijk!

De Kikvors wreef over de bel met zijn duim, alsof hij wilde zien of die goed gepoetst was.
Toen keek hij naar Alice.

Op de bel letten? zei hij.

Die bel doet toch geen kwaad?

Ik begrijp niet wat je bedoelt, zei ze.

Na nog een uitermate warrig diner met de beide Koninginnen, gebeurde er van alles tegelijk. De kaarsen groeiden tot aan de zolder, en alles liep door elkaar en veranderde.
Als ze tenslotte uit deze droom wakker wordt, eindigt het verhaal van Alice in Spiegelland, en is ze weer gewoon thuis bij haar katje.

Epiloog

Hoewel Alice in Spiegelland geschreven was voor de jeugd, is de tekst niet altijd even toegankelijk voor kinderen. Er zijn in feite een paar lagen aanwezig: het verhaal met de avonturen van Alice, en de dialogen die soms vrij diep gaan.
Het is enigszins te vergelijken met de pianosuite Children's Corner, die Claude Debussy in 1908 schreef voor zijn dochtertje Claude-Emma, met als troetelnaampje Chouchou. Debussy kon niet nalaten boven de compositie enkele verontschuldigende woorden te noteren, en wel: Voor mijn lieve, kleine Chouchou.... met nederige excuses van haar vader voor wat gaat volgen. Deze opmerking was niet geheel overbodig, aangezien de compositie voor een kind niet te spelen is. Het was ook niet de bedoeling, dat Chouchou dit zou gaan doen, maar het was meer een verhaaltje vertellen bij het slapen gaan.
Met Alice in Spiegelland is het niet zo extreem gesteld, maar de tekst levert hier en daar zelfs voor volwassenen nogal wat hoofdbrekens op.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• De bekendste vertaling in het Nederlands is die van Alfred Kossmann uit 1947. Onder de titel Alice in Wonderland verschenen zowel het eerste boek als ook het vervolg: Alice in Spiegelland.
• ¹⁾Jabberwocky is de oorspronkelijke titel van het beroemde nonsensgedicht van Lewis Carrol, en is een parodie op de oude Duitse ballade: De herder van het Reuzengebergte, waarin een herder een griffioen doodt die zijn schapen aanvalt.

Jabberwocky is in de Nederlandse vertaling Wauwelwok geworden.

• Een vader waarschuwt zijn zoon voor drie dieren de Wauwelwok, de Tsjoep-Tsjoep en de Barbeleet die de omgeving onveilig maken. Vooral de Jabberwock is gevaarlijk. De jongen gaat er met een zwaard op uit en slaagt erin de Jabberwock te doden. Thuis wordt hij met vreugde ontvangen.
• Een vertaling van het origineel maken in traditionele zin is al vrij moeilijk, aangezien het niet gaat om het letterlijk vertalen maar om de sfeer die in het origineel wordt opgeroepen. Toch lukt dit als regel goed, aangezien voor ieder woord of uitdrukking in de oorspronkelijke taal wel een corresponderend woord of uitdrukking kan worden gevonden. In het gedicht Wauwelwok, daarentegen hebben veel woorden geen gewone betekenis, maar is hun enige functie het oproepen van een nabijgelegen symbool. Maar wat in de ene taal dicht in de buurt ligt, kan in een andere taal vergezocht zijn.
• In het Nederlands zijn er drie vertalingen gemaakt, waarvan de bekendste De Wauwelwok is, geschreven door door Alfred Kossmann en C. Reedijk.