Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Geheugen (mens): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(+1 cat; was overgenomen van: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Geheugen_(mens)&oldid=17085245)
(reparatie, copyedit, details uit dit hoofdartikel verwijderd, recat)
Regel 1: Regel 1:
Het '''geheugen''' is het vermogen van een mens of dier om [[informatie]] te onthouden. Het geheugen is gelokaliseerd in de [[hersenen]]. Het omvat drie belangrijke aspecten, namelijk de opslag, het vasthouden (of: bewaren) en het terugzoeken van informatie. [[Leren]] is het proces waardoor nieuwe [[kennis (wetenschap)|kennis]] en vaardigheden in de hersenen wordt opgeslagen.
Het menselijk '''geheugen''' is het vermogen van een [[mens]] om [[informatie]] te onthouden. Het geheugen is gelokaliseerd in de [[hersenen]]. Het kent drie belangrijke functies, namelijk het opslaan, het vasthouden en het terugzoeken van informatie.


=== Algemeen ===
==Algemeen==
Er worden doorgaans drie soorten geheugens onderscheiden:
Er worden doorgaans drie soorten geheugen onderscheiden:
*het zintuiglijk geheugen (ook wel [[sensorisch geheugen]] genoemd)
*het zintuiglijk of [[sensorisch geheugen]];
*het [[korte termijngeheugen]]
*het [[kortetermijngeheugen]];
*het [[lange termijngeheugen]]
*het [[langetermijngeheugen]].


Zowel het korte- als langetermijngeheugen corresponderen met bepaalde gebieden en processen in de hersenen (zie verder ook lange termijngeheugen)
Zij corresponderen met afzonderlijke gebieden en processen in de hersenen.
Een mens kan allerlei soorten zaken onthouden, niet alleen teksten, maar ook beelden, kleuren, geluiden en zelfs geuren en gevoelens. Om iets beter te kunnen onthouden wordt soms een [[ezelsbrug]] gebruikt. Om niet te vergeten dat er nog iets gedaan moet worden, wordt er soms een knoop in de zakdoek gelegd.


== Vormen van geheugen ==
Een mens kan allerlei soorten zaken onthouden, niet alleen teksten, maar bijvoorbeeld ook beelden, geluiden, geuren en gevoelens.
=== Zintuiglijk geheugen ===
Het zintuigelijke geheugen (zie ook: [[sensorisch geheugen]]) is als het ware een verlenging van de zintuigen. Het is qua duur zeer beperkt en duurt maar enkele seconden. Er wordt zowel van het [[bewustzijn]], als het [[onderbewustzijn]] gebruik gemaakt van dit kortstondige geheugen. Zo hebben mensen in meer of mindere mate ook een bepaalde [[alertheid]], die eveneens bewust en onbewust geschied. De klanken van de woorden in een gesprek bijvoorbeeld kunnen worden samengevoegd tot klankenreeksen, maar nog niet tot woorden. De auditieve variant heet [[echoïsch geheugen]] (klankspoor), de visuele variant [[iconisch geheugen]] (beeldspoor).


=== Kortetermijngeheugen ===
==Vormen van geheugen==
De informatie die binnenkomt wordt voor korte tijd (bijvoorbeeld een half uur) bewaard. Een goed voorbeeld is het onthouden van een (niet al te groot) boodschappenlijstje. Soms gebruikt men hiervoor ook de term [[werkgeheugen (mens)|werkgeheugen]]. Het werkgeheugen is echter dynamischer en omvat o.a. ook het vermogen bepaalde bewerkingen toe te passen op de opgeslagen informatie. Het is mogelijk om ongeveer 7 items te onthouden in het werkgeheugen (kortetermijngeheugen). Echter, deze 7 items zijn wel uit te breiden, dit wordt [[chunking]] genoemd. Zo is het mogelijk dat twee items een zin vormen of men kan een ezelsbruggetje gebruiken, zoals een [[acroniem]] (het vormen van een woord aan de hand van de beginletters van de items die onthouden moeten worden). Zo is het al snel mogelijk om 12 tot 13 items in het werkgeheugen te onthouden.  
===Zintuiglijk geheugen===
Het zintuiglijk geheugen is een verlenging van de zintuigen. Het duurt maar enkele [[seconde]]n. Er wordt zowel newust als onbewust van dit kortstondige geheugen gebruikgemaakt. Zo hebben mensen in meer of mindere mate ook een bepaalde [[alertheid]], die eveneens bewust en onbewust geschied. De klanken van de woorden in een gesprek bijvoorbeeld kunnen worden samengevoegd tot klankenreeksen, maar nog niet tot woorden. De auditieve variant heet [[echoïsch geheugen]] (klankspoor), de visuele variant [[iconisch geheugen]] (beeldspoor).


=== Langetermijngeheugen ===
===Kortetermijngeheugen===
Bij het langtermijngeheugen blijft de informatie zeer lang behouden. Ook [[kennis]] en [[vaardigheden]] worden tot het langetermijngeheugen gerekend. We kunnen hier drie aspecten onderscheiden
De informatie die binnenkomt wordt voor korte tijd (bijvoorbeeld een half uur) bewaard. Een goed voorbeeld is het onthouden van een (niet al te lang) boodschappenlijstje. Soms gebruikt men ook de term [[werkgeheugen (mens)|werkgeheugen]]. Dit omvat o.a. ook het vermogen bepaalde bewerkingen toe te passen op de opgeslagen informatie.
*Opslaan
Als de informatie die in het kortetermijngeheugen aanwezig maar vaak genoeg herhaald (of bewaard) wordt, wordt deze naar het permanente- of langetermijngeheugen overgebracht. Dit proces wordt ook wel [[consolidatie (geheugen)|consolidatie]] genoemd.
*Vasthouden
Informatie die op deze manier is opgeslagen blijft zeer lang bewaard. Geheugenindrukken kunnen echter wel vervagen, waardoor de informatie moeilijker toegankelijk is. In principe vergeet men meer en meer, naarmate iets langer geleden is, zoals blijkt uit de [[vergeetcurve]]. Ook kan oude kennis ''overschreven'' worden door nieuwe kennis. Dit noemt men interferentie. Bij beschadiging of aftakeling van de hersenen (zoals bij [[dementie]]) treedt echter het omgekeerde op: recente informatie wordt niet opgeslagen/onthouden, terwijl van oudsher geautomatiseerde handelingen en lang geleden geleerde gegevens nog beschikbaar blijven.
*Terugzoeken
Kennis die in het geheugen is opgeslagen moet ook weer worden teruggeroepen of opgezocht (in Engels: ''retrieval''). We spreken dan bijvoorbeeld van herkennen (recognitie) of zich herinneren. Tests voor het geheugen blijken soms verschillende resultaten op te leveren bij [[geheugenstoornis|geheugenstoornissen]]. Sommige patiënten kunnen zich bijvoorbeeld wél feiten of gebeurtenissen herinneren via een herkenningstest (herkent U dit gezicht?), maar niet met een test waarbij men kennis moet reproduceren (hoe heet deze persoon?). Ook bestaan er tests voor [[impliciet geheugen]]. Bij het terugzoeken in het geheugen kan men bepaalde hulpmiddelen of ''cues'' gebruiken.
Het geheugen van de mens is niet altijd betrouwbaar. Soms menen mensen zich zaken te herinneren die nooit hebben plaatsgevonden.
* Hoofdsoorten
Het langetermijngeheugen is op te delen in twee hoofdsoorten:


=== Declaratief geheugen ===
===Langetermijngeheugen===
Kennis die is opgeslagen in het [[Declaratief geheugen]] of [[expliciet geheugen]] is ''expliciet'' aanwezig. Dit wil zeggen dat we deze kennis (beelden, feiten, een gevoel e.d.) kunnen oproepen in ons [[bewustzijn]]. Een [[herinnering]] is bijvoorbeeld een gedachte of beeld uit het verleden dat in ons geheugen bewust kan worden opgeroepen. Het declaratief geheugen kent twee subvormen:
In het langtermijngeheugen blijft de informatie zeer lang behouden. Ook [[kennis]] en [[vaardigheden]] worden tot het langetermijngeheugen gerekend. Drie functies worden onderscheiden.
**[[episodisch geheugen]]; bevat onder andere persoonlijke gebeurtenissen ([[autobiografisch geheugen]]).
**[[semantisch geheugen]]; bevat ''betekenissen'' en ''feiten'', bijvoorbeeld de woordenschat, kunnen vertellen hoe men een ei bakt, hoe de koningin heet, kunnen klokkijken, twee getallen bij elkaar optellen, kennis van de wereld, kennis van de taal.


=== Niet-declaratief geheugen ===
;Opslaan
Kennis opgeslagen in het [[niet-declaratief geheugen]] of [[impliciet geheugen]] is ''impliciet'' aanwezig; dat wil zeggen dat we ons niet bewust zijn van de kennis die daarin is opgeslagen.  
Als de informatie die in het kortetermijngeheugen aanwezig is vaak wordt herhaald, wordt deze naar het langetermijngeheugen overgebracht. Dit wordt ook wel [[consolidatie (geheugen)|consolidatie]] genoemd.
Het heeft de volgende subvormen:
;Vasthouden
** [[procedureel geheugen]]; (geheugen voor vaardigheden; zoals kunnen fietsen, of kunnen lezen)
Informatie die op deze manier is opgeslagen blijft zeer lang bewaard. Geheugenindrukken kunnen wel vervagen, waardoor de informatie moeilijker toegankelijk is. In principe vergeet men meer en meer, naarmate iets langer geleden is. Ook kan oude kennis vervangen worden door nieuwe kennis.
** [[perceptuele priming]]; (effecten van eerdere aanbieding van bijvoorbeeld een woord of figuur op de latere herkenning hiervan of reactie hierop). Zie ook [[Priming (geheugen)|priming]].
;Terugzoeken
** [[klassieke conditionering]]; (leren door associatie van een conditionele en een niet-conditionele prikkel).  
Kennis die in het geheugen is opgeslagen moet ook weer kunnen worden teruggeroepen of opgezocht. We spreken dan van herkennen (recognitie) of herinneren. Bij het terugzoeken in het geheugen worden technieken als [[associatie]] gebruikt. Het geheugen van de mens is niet altijd betrouwbaar. Soms menen mensen zich zaken te herinneren die nooit hebben plaatsgevonden.  
** [[habituatie]] en [[sensitisatie]]; (leren door herhaalde aanbieding).


Het is aangetoond dat in de hersenen aparte gebieden en circuits bestaan voor de vorming van het declaratief en niet-declaratief geheugen (zie [[lange termijngeheugen]].
Het langetermijngeheugen is op te delen in twee hoofdsoorten, die apart van elkaar zijn opgeslagen worden aangesproken. Kennis die is opgeslagen in het [[declaratief geheugen]] is expliciet aanwezig. Deze kennis (beelden, feiten, gevoelens e.d.) kan worden oproepen in ons [[bewustzijn]]. Kennis opgeslagen in het [[niet-declaratief geheugen]], zoals bepaalde vaardigheden en conditioneringen, is impliciet aanwezig. Men is zich van deze kennis niet bewust.


Dat het lange- en het kortetermijngeheugen los van elkaar werkende systemen in de hersenen zouden zijn, is al sinds de 20e eeuw een breed geaccepteerd idee. Volgens de Nederlandse [[neurologie|neuroloog]] [[Roy Kessels]] van het Donders Instituut van de Radboud Universiteit Nijmegen zou echter uit experimenten blijken dat bij werkgeheugentaken óók de [[hippocampus]] actief wordt en dat dit idee van gescheiden geheugenmodules in het brein niet in alle gevallen houdbaar is. Dit concludeerde hij in een artikel voor het tijdschrift Learning & Memory. Kessels: Bij wat ingewikkelder werkgeheugentaken wordt ook een beroep gedaan op de hippocampus. Die is cruciaal bij het vormen van herinneringen.
==Zie ook==
 
=== Zie ook ===
* [[Beelddenken]]
* [[Beelddenken]]
* [[Cognitieve wetenschap]]
* [[Dementie]]
* [[Denken]]
* [[Ezelsbrug]]
* [[Gedachte]]
* [[Kennis]]
* [[Wetenschap]]
* [[Fotografisch geheugen]]
* [[Fotografisch geheugen]]


[[Categorie:Neurologie]][[Categorie:Psychologie]]
[[Categorie:Geheugen| ]][[Categorie:Neuropsychologie]]

Versie van 25 jun 2009 19:41

Het menselijk geheugen is het vermogen van een mens om informatie te onthouden. Het geheugen is gelokaliseerd in de hersenen. Het kent drie belangrijke functies, namelijk het opslaan, het vasthouden en het terugzoeken van informatie.

Algemeen

Er worden doorgaans drie soorten geheugen onderscheiden:

Zij corresponderen met afzonderlijke gebieden en processen in de hersenen.

Een mens kan allerlei soorten zaken onthouden, niet alleen teksten, maar bijvoorbeeld ook beelden, geluiden, geuren en gevoelens.

Vormen van geheugen

Zintuiglijk geheugen

Het zintuiglijk geheugen is een verlenging van de zintuigen. Het duurt maar enkele seconden. Er wordt zowel newust als onbewust van dit kortstondige geheugen gebruikgemaakt. Zo hebben mensen in meer of mindere mate ook een bepaalde alertheid, die eveneens bewust en onbewust geschied. De klanken van de woorden in een gesprek bijvoorbeeld kunnen worden samengevoegd tot klankenreeksen, maar nog niet tot woorden. De auditieve variant heet echoïsch geheugen (klankspoor), de visuele variant iconisch geheugen (beeldspoor).

Kortetermijngeheugen

De informatie die binnenkomt wordt voor korte tijd (bijvoorbeeld een half uur) bewaard. Een goed voorbeeld is het onthouden van een (niet al te lang) boodschappenlijstje. Soms gebruikt men ook de term werkgeheugen. Dit omvat o.a. ook het vermogen bepaalde bewerkingen toe te passen op de opgeslagen informatie.

Langetermijngeheugen

In het langtermijngeheugen blijft de informatie zeer lang behouden. Ook kennis en vaardigheden worden tot het langetermijngeheugen gerekend. Drie functies worden onderscheiden.

Opslaan

Als de informatie die in het kortetermijngeheugen aanwezig is vaak wordt herhaald, wordt deze naar het langetermijngeheugen overgebracht. Dit wordt ook wel consolidatie genoemd.

Vasthouden

Informatie die op deze manier is opgeslagen blijft zeer lang bewaard. Geheugenindrukken kunnen wel vervagen, waardoor de informatie moeilijker toegankelijk is. In principe vergeet men meer en meer, naarmate iets langer geleden is. Ook kan oude kennis vervangen worden door nieuwe kennis.

Terugzoeken

Kennis die in het geheugen is opgeslagen moet ook weer kunnen worden teruggeroepen of opgezocht. We spreken dan van herkennen (recognitie) of herinneren. Bij het terugzoeken in het geheugen worden technieken als associatie gebruikt. Het geheugen van de mens is niet altijd betrouwbaar. Soms menen mensen zich zaken te herinneren die nooit hebben plaatsgevonden.

Het langetermijngeheugen is op te delen in twee hoofdsoorten, die apart van elkaar zijn opgeslagen worden aangesproken. Kennis die is opgeslagen in het declaratief geheugen is expliciet aanwezig. Deze kennis (beelden, feiten, gevoelens e.d.) kan worden oproepen in ons bewustzijn. Kennis opgeslagen in het niet-declaratief geheugen, zoals bepaalde vaardigheden en conditioneringen, is impliciet aanwezig. Men is zich van deze kennis niet bewust.

Zie ook

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Geheugen_(mens)&oldid=21698"