Hebreeuws alfabet

Het Hebreeuwse alfabet of alef-bet is het alfabet dat gebruikt wordt voor het schrijven van het Hebreeuws, zowel het Modern Hebreeuws, een van de officiële talen van Israël, als het Tenachisch Hebreeuws (ook wel het Klassiek Hebreeuws). Het alfabet telt 22 letters, de later uitgevonden klinkertekens niet meegerekend. Het Hebreeuws wordt van rechts naar links geschreven. In de plaats van alfabet, gebruikt men ook het woord alef-bet, afgeleid van het Hebreeuwse woord אלף-בית, dat is samengesteld uit de eerste twee letters: alef en beet. Ook andere Joodse talen zoals het Jiddisch (een West-Germaanse taal) en soms het Ladino (Joods-Spaans) gebruiken het Hebreeuwse alfabet.

Hebreeuws

Matres lectionis

De letters waarmee het Hebreeuws werd geschreven, werden in de eerste plaats gebruikt als medeklinkers. Vijf letters (א ה ו י) dienden als matres lectionis („leesmoeders”). Dat houdt in dat men van deze letters kon afleiden met welke klinkers het woord werd uitgesproken.

Nikoed (klinkertekens)

Na verloop van tijd begonnen er variaties te ontstaan in de manier hoe het Hebreeuws door joden uit verschillende streken werd uitgesproken. De masoreten bedachten later een systeem om de in hun tijd gebruikelijke uitspraak vast te leggen zonder de eigenlijke tekst van de heilige Schrift te veranderen. Dit gebeurt door punten en kleine streepjes, nikoed genaamd (נִקּוּד), onder, boven of soms in de medeklinkertekst te zetten. Elke puntjes- of streepjescombinatie staat voor een bepaalde klinker. De klinker wordt uitgesproken na de letter waar het klinkerteken staat bijgevoegd.

Harde en zachte uitspraak

Een aantal medeklinkertekens hebben twee uitspraken: een harde plosief en een zachte fricatief. Als een letter een harde klank heeft, dan krijgt het vaak een puntje in het midden, een dagesj, die bij een zachte klank altijd ontbreekt. Soms wordt een zachte klank expliciet aangegeven met een streepje boven de letter, een rafee. Bijvoorbeeld: wanneer een tekst voorzien is van uitspraakpuntjes, wordt een ב uitgesproken als /v/. De /b/-klank wordt aangegeven door een dagesj in de letter te plaatsen: בּ. Wanneer een tekst geen uitspraakpuntjes bevat, kan de ב zowel /b/ als /v/ voorstellen. Personen die het Hebreeuws goed machtig zijn, herkennen de woorden aan de hand van hun opgebouwde woordenschat, en weten gewoonlijk ook zonder deze puntjes hoe de letter in een bepaald woord wordt uitgesproken. In een aantal situaties voegt men een rafee toe: ב, om duidelijk te maken dat wordt de uitspraak /v/ is.

Sofiet (slotletters)

Het Hebreeuws kent geen verschil tussen hoofdletters en kleine letters. In het Hebreeuws kwadraatschrift (de nu gebruikelijke vorm van het Hebreeuwse alfabet), hebben een aantal letters wel een variant die gebruikt wordt wanneer deze letter op het einde van een woord staat. De slotvarianten van deze letters ontstonden uit de manier hoe Hebreeuws met een pen geschreven werd: aangezien na elk woord een kleine spatie volgde, kon men de slotletter van een woord gemakkelijker een stukje langer doortrekken. In de tabel hieronder staan links de varianten die als slotletters (dus aan de linkerkant van het woord) worden gebruikt. De slotletters heten ook wel sofiet, bijvoorbeeld kaf sofiet (ך).

Hebreeuws alfabet Medeklinkers sluit- letter naam klank transliteratie getal א Alef /glottisslag/ ‘ 1 ב Bet /b/ /v/ b / v 2 ג Gimel /g/ g 3 ד Dalet /d/ d 4 ה He /h/ h 5 ו Vav /v/ /w/ v 6 ז Zajin /z/ z 7 ח Chet /x/ ch 8 ט Tet /t/ t 9 י Jod /j/ j 10 ך כ Kaf /k/ /x/ k / ch 20 ל Lamed /l/ l 30 ם מ Mem /m/ m 40 ן נ Noen /n/ n 50 ס Samech /s/ s 60 ע Ajin /keelklank/ ' 70 ף פ Pe /p/ /f/ p / f 80 ץ צ Tsaddi /ts/ ts 90 ק Kof /k/ k 100 ר Resj /r/ r 200 ש Sjin /ʃ/ /s/ sj / s 300 ת Tav /t/ t 400		Hebreeuws alfabet Klinkers lang kort zéér kort klank transliteratie ָ ַ ֲ /a:/ /a/ /a'/ a / aa ֵ ֶ ֱ /e:/ /e/ /e'/ e / ee וֹ ָ ֳ /o:/ /o/ /o'/ o / oo וּ ֻ   /u:/ /u/ u / oe יִ ִ   /i:/ /i/ i / ie Door toevoeging van twee verticale puntjes (sjwa) wordt de klinker zeer kort (chataf) gemaakt. De korte o en lange a hebben dezelfde nikoed. Elke nikoed heeft een naam: nikoed naam ְ sjwa ַ patach ֲ chataf patach ֶ segol ֱ chataf segol ָ kamats ֳ chataf kamats ִ chirik יִ chirik jod ֵ tseree ֻ koeboets וֹ cholam וּ sjoeroek
Medeklinkers met twee klanken letter klank dagesj klank rafee klank ב /b/ /v/ בּ /b/ בֿ /v/ כ /k/ /x/ כּ /k/ כֿ /x/ פ /p/ /f/ פּ /p/ פֿ /f/ letter klank sjin klank sin klank ש /ʃ/ /s/ שׁ /ʃ/ שׂ /s/		Mater lectionis: medeklinker als klinker letter naam klinker א Alef lang, meestal /a:/ ה Hee /a:/ /e:/ /e/ ו Vav /u/ /o:/ י Jod /e:/ /e/ /i/

Unicode

Het Hebreeuwse alfabet staat in Unicode in het blok van U+0590 tot en met U+05FF, en het blok van U+FB1D tot en met U+FB40. Het bevat letters, ligaturen, zowel losse als met letters gecombineerde diakritische tekens (nikoed en teamim) en interpunctie.

Unicode-tabel

	...0	...1	...2	...3	...4	...5	...6	...7	...8	...9	...A	...B	...C	...D	...E	...F
&#x059		֑	֒	֓	֔	֕	֖	֗	֘	֙	֚	֛	֜	֝	֞	֟
&#x05A	֠	֡	֢	֣	֤	֥	֦	֧	֨	֩	֪	֫	֬	֭	֮	֯
&#x05B	ְ	ֱ	ֲ	ֳ	ִ	ֵ	ֶ	ַ	ָ	ֹ	ֺ	ֻ	ּ	ֽ	־	ֿ
&#x05C	׀	ׁ	ׂ	׃	ׄ	ׅ	׆	ׇ
&#x05D	א	ב	ג	ד	ה	ו	ז	ח	ט	י	ך	כ	ל	ם	מ	ן
&#x05E	נ	ס	ע	ף	פ	ץ	צ	ק	ר	ש	ת
&#x05F	װ	ױ	ײ	׳	״	׵
&#xFB1														יִ	ﬞ	ײַ
&#xFB2	ﬠ	ﬡ	ﬢ	ﬣ	ﬤ	ﬥ	ﬦ	ﬧ	ﬨ	﬩	שׁ	שׂ	שּׁ	שּׂ	אַ	אָ
&#xFB3	אּ	בּ	גּ	דּ	הּ	וּ	זּ		טּ	יּ	ךּ	כּ	לּ		מּ
&#xFB4	נּ	סּ		ףּ	פּ		צּ	קּ	רּ	שּ	תּ	וֹ	בֿ	כֿ	פֿ	ﭏ

Zie ook

• Hebreeuws — algemeen
• Hebreeuwse cijfers — voor het Hebreeuwse getalsysteem
• Teamim — cantillatietekens: toontekens die aangeven hoe bijbelverzen moeten worden gezongen
• Masoreten — de geleerden die de Bijbelse teksten voorzagen van klinker- en voordrachttekens (nikoed en teamim)
• Jiddisch alfabet — hoe het Hebreeuwse alfabet in het Jiddisch wordt gebruikt
• Fenicisch alfabet — een alfabet dat sterk lijkt op en verwant is aan het Oudhebreeuwse alfabet
• Grieks alfabet — een vergelijking tussen het Griekse, Hebreeuwse en Arabische alfabet, en Egyptische hiërogliefen

Weblinks

• Hebreeuwse schrijfletters en leesoefeningen
• Hebrew alphabet op de Engelse Wikipedia

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Hebreeuws alfabet op Wikimedia Commons.