Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Mystiek: verschil tussen versies
(Het woord mystiek wordt in verschillende betekenissen gebruikt. ([http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mystiek&oldid=21363912])) |
(+) |
||
| (7 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Het woord '''mystiek''' wordt in verschillende betekenissen gebruikt | Het woord '''mystiek''' (uit het Grieks: {{Grieks|μυστικός}}, geheimzinnig; oorspronkelijk: „ingewijde”) staat in verband met de ervaring van een goddelijke of absolute werkelijkheid of het streven naar zo een ervaring. Het begrip wordt in zo gevarieerde en talrijke verschillende betekenissen gebruikt, dat het moeilijk is om exact vast te stellen wat nu precies een mystieke beleving is, die zich onderscheidt van een andere religieuze ervaring. | ||
De | ==Definities== | ||
Mystiek is een thema van onderzoek in de theologieën van de openbaringsreligies en de godsdienstwetenschappen, in de cultuur- geschiedenis- en [[literatuurwetenschap]], in de [[filosofie]] en de [[psychologie]]. Er bestaat geen in al deze verschillende takken van de wetenschap algemeen geldige definitie van het begrip mystiek. De verschillende vormen van mystiek laten zich moeilijk onder één algemene definitie brengen. | |||
Een ruime en heel algemene definitie zou men kunnen formuleren als: „Mystiek is een besef van het hogere.” In dat geval zouden alle vormen van religie wel mystiek zijn. Het is onpraktisch om deze ruime definitie te hanteren. | |||
Een veel nauwere en veelvuldig gebruikte definitie luidt dat mystiek de geestelijke ervaring is van een „eenwording met God”, de ''unio mystica''. Deze definitie past weliswaar goed op bepaalde vormen van christelijke mystiek, waarin het gaat om het één worden met God, maar is dan weer onbekend in andere mystieke tradities. Mystieke tradities in de drie grote monotheïstische religies [[Jodendom]], [[christendom]] en [[islam]] zijn onderling dikwijls nauwer verwant dan met tradities in oosterse religies. | |||
===Klassieke oorsprong van het woord=== | |||
In de klassieke Griekse wereld was een ''„mystikos”'' een ingewijde van een [[Grieks-Romeinse mysteriën|mysteriereligie]]. De [[Eleusische Mysteriën]], ({{Grieks|Ἐλευσίνια Μυστήρια}}) waren jaarlijkse inwijdingsceremonieën in de aanbidding van de godinnen [[Demeter]] en [[Persephone]], die in het geheim werden gehouden in Eleusis (bij [[Athene]]).<ref>{{Aut|Kerényi, Karoly}}, ''Kore'', in: {{Aut|C. G. Jung}} and {{Aut|C. Kerényi}}, ''Essays on a Science of Mythology: The Myth of the Divine Child and the Mysteries of Eleusis''. Princeton: Princeton University Press, 1963: pages 101-55.</ref> Deze mysteriën begonnen rond 1600 v.Chr. in de [[Mycene|Myceense]] periode en vonden ongeveer tweeduizend jaar plaats. Ze groeiden uit tot een van de grootste festiviteiten in het [[Hellenisme|Hellenistische]] tijdperk, en verspreidden zich later tot in Rome.<ref>{{Aut|Eliade, Mircea}}, ''A History of Religious Ideas: From the Stone Age to the Eleusinian Mysteries''. Chicago: University of Chicago Press, 1978.</ref> | |||
===Betekenis via het platonisme=== | |||
De huidige betekenis van de termen ''mystiek'' en ''mysticisme'' komt voort uit het [[platonisme]] en [[neoplatonisme]], dat naar de Eleusinische initiaties verwees als een [[metafoor]] voor de „inwijding” in geestelijke waarheden en ervaringen, en dat streefde naar een eenwording met, een gemeenschap met of een bewustzijn van een absolute werkelijkheid of goddelijkheid, geestelijke waarheid, of God, door directe ervaring, intuïtie, instinct of inzicht. Mystiek draait gewoonlijk om activiteiten of ideeën die dit soort ervaringen zouden voeden. | |||
===Andere betekenissen=== | |||
In het dagelijkse taalgebruik is '''mystisch''' of '''mystiek''' een [[bijvoeglijk naamwoord]] en betekent dan [[geheimzinnig]], verborgen of [[raadselachtig]]. In andere betekenissen heeft het woord betrekking op ofwel een ''[[streven|streven naar]]'' iets, danwel een ''[[beleving]]'' van iets. | |||
==Kenmerken== | ==Kenmerken== | ||
De mystieke ervaring kan afhankelijk van de religieuze traditie of ook individueel verschillen in details en intensiteit. Dikwijls worden algemene kenmerken beschreven: | |||
*In de mystieke ervaring verdwijnt alle | *In de mystieke ervaring verdwijnt alle ’andersheid’ en wordt de wereld als ''een geheel'' ervaren; de [[mysticus]] probeert zich te ''verenigen'' met het [[transcendent (filosofie)|transcendente]]. | ||
*De mysticus komt tot de realisatie dat zijn/haar eigen subjectieve werkelijkheid ''niet'' afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan. | *De mysticus komt tot de [[realisatie]] dat zijn/haar eigen [[subjectief|subjectieve]] [[werkelijkheid]] ''niet'' afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan. | ||
==Actieve en passieve mystieke ervaring== | ==Actieve en passieve mystieke ervaring== | ||
Er bestaan [[natuur (kosmos)|natuurlijke]] en [[religie|religieuze]] mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange [[bos]]wandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze passief zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring actief nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde [[traditie]] verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel [[spiritualiteit|spirituele]] ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben. | Er bestaan [[natuur (kosmos)|natuurlijke]] en [[religie|religieuze]] mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange [[bos]]wandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze [[passief]] zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring [[actief]] nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde [[traditie]] verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel [[spiritualiteit|spirituele]] ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben. | ||
Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde [[gebed]], [[Contemplatie]] of [[meditatie]]. | Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde [[gebed]], [[Contemplatie]] of [[meditatie]]. | ||
| Regel 17: | Regel 30: | ||
==Mystiek en rationalisme== | ==Mystiek en rationalisme== | ||
De mystiek staat vaak op gespannen voet met op [[rationalisme|rationalistische]] wijze verworven [[Kennis (wetenschap)|kennis]]. De oorzaak hiervan ligt in het | De mystiek staat vaak op gespannen voet met op [[rationalisme|rationalistische]] wijze verworven [[Kennis (wetenschap)|kennis]]. De oorzaak hiervan ligt in het [[intrinsiek]]e [[subjectief|subjectieve]] karakter van de mystieke ervaring. Het probleem, vanuit rationalistisch [[perspectief (denkrichting)|perspectief]], is dat mystieke kennis niet geverifieerd kan worden. Mystieke kennis is aldus zeer [[persoonlijk]], maar niet per definitie onware kennis. | ||
Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de [[parapsychologie]]. | Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de [[parapsychologie]]. | ||
Doch eveneens vanuit strikt wetenschappelijke psychologie is er recent interesse voor mystieke ervaringen. Met name vanuit het [[behaviorisme]] wordt een verband gelegd tussen het typisch menselijk vermogen tot perspectiefname en mystieke belevingen<ref>Hayes, S.C. | Doch eveneens vanuit strikt wetenschappelijke psychologie is er recent interesse voor mystieke ervaringen. Met name vanuit het [[behaviorisme]] wordt een verband gelegd tussen het typisch menselijk vermogen tot perspectiefname en mystieke belevingen<ref>{{Aut|Hayes, S. C.}}, ''Making sense of spirituality.'' Behaviorism, 12, 1994, p. 99-110.</ref><ref>{{Aut|Barnes-Holmes, D., Hayes, S. C., & Gregg, J.}}, ''Religion, spirituality, and transcendence.'' In S. C. Hayes, D. Barnes-Holmes, & B. Roche (Ed.). ''Relational Frame Theory: A post-Skinnerian account of human language and cognition'', Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, 2001. p. 239-251.</ref><ref>{{Aut|De Groot, F.}}, ''Van Zelf tot Mystiek. Een ontmoeting tussen psychologie en spiritualiteit.'' Altiora, Averbode, 2009.</ref>. | ||
===Vormen van mystieke kennis=== | ===Vormen van mystieke kennis=== | ||
*Mystiek betekent in het eerste geval het [[geloven]] ([[aanname]]s) in het op eniger wijze trachten te komen tot een innige [[vereniging]] met [[God]], het goddelijke of het [[bovennatuurlijk]]e, of het bereiken van diepe staten van meditatie (zoals [[jhana]]s) en spirituele realisaties (zoals [[Nirwana|Nirvana]]). Veelal gebeurt dit door middel van [[gebed]], [[Contemplatie|beschouwing]] of [[meditatie]]. | *Mystiek betekent in het eerste geval het [[geloven]] ([[aanname]]s) in het op eniger wijze trachten te komen tot een innige [[vereniging]] met [[God]], het goddelijke of het [[bovennatuurlijk]]e, of het bereiken van diepe staten van meditatie (zoals [[jhana]]s) en spirituele realisaties (zoals [[Nirwana|Nirvana]]). Veelal gebeurt dit door middel van [[gebed]], [[Contemplatie|beschouwing]] of [[meditatie]]. | ||
*In het andere geval is sprake van [[subjectief|subjectieve]] ervaringen van [[bovennatuurlijk]]e aard, contact dus met een andere [[werkelijkheid]] dan de gebruikelijke. Deze contacten kunnen meer of minder intensief zijn. Al naargelang de afstand tot het [[bovenaards]]e kunnen zulke ervaringen uiteenlopen van een eenvoudig besef van het hogere tot aan een heftige [[vervoering]], [[uittreding (parapsychologie)|buiten zichzelf treden]] of het goddelijke intens gewaarworden. | *In het andere geval is sprake van [[subjectief|subjectieve]] ervaringen van [[bovennatuurlijk]]e aard, contact dus met een andere [[werkelijkheid]] dan de gebruikelijke. Deze contacten kunnen meer of minder intensief zijn. Al naargelang de afstand tot het [[bovenaards]]e kunnen zulke ervaringen uiteenlopen van een eenvoudig besef van het hogere tot aan een heftige [[vervoering]], [[uittreding (parapsychologie)|buiten zichzelf treden]] of het goddelijke intens gewaarworden. | ||
De [[Gautama Boeddha|Boeddha]] onderscheidde [[Zes Bovennatuurlijke Krachten]]<ref>[http://www.suttas.net/suttas/ | De [[Gautama Boeddha|Boeddha]] onderscheidde [[Zes Bovennatuurlijke Krachten]]<ref>[http://www.suttas.net/suttas/majjhima-nikaya/mn73-mahavacchagotta-sutta.php#kalmte-inzicht-krachten De zes bovennatuurlijke krachten] Toespraak van Boeddha over de bovennatuurlijke krachten.</ref>, die zowel ervaringen van bovennatuurlijke aard als spirituele realisaties en vormen van kennis bevatten. | ||
==Bekende mystici== | ==Bekende mystici== | ||
| Regel 50: | Regel 60: | ||
*[[Aldous Huxley]], Brits-Amerikaans mystiek beoefenaar, 1894-1963 | *[[Aldous Huxley]], Brits-Amerikaans mystiek beoefenaar, 1894-1963 | ||
*[[Jiddu Krishnamurti]], Indiaas mysticus, 1895-1986 | *[[Jiddu Krishnamurti]], Indiaas mysticus, 1895-1986 | ||
*[[Thomas Merton]], Frans-Amerikaans | *[[Thomas Merton]], Frans-Amerikaans mysticus, 1915-1968 | ||
== Zie ook == | |||
*[[Mystiek van A tot Z]] | |||
== Externe links == | == Externe links == | ||
* {{Aut|Evelyn Underhill}}, [http://www.verbodengeschriften.nl/html/mystiekeenonderzoek.html Een onderzoek naar de Aard en Ontwikkeling van het Spirituele Bewustzijn], 1911. | |||
* {{Aut|Walter T. Stace}} [http://www.verbodengeschriften.nl/html/mystiekenfilosofie.html Mystiek en Filosofie], 1961. | |||
{{bron|bronvermelding= | |||
* | * {{Aut|Sjef Laenen}}, ''Joodse mystiek, een inleiding'', Kok, Kampen. 1998. Tweede druk, 2008. ISBN 978-90-435-1077-6 | ||
{{references}}}} | |||
[[Categorie:Mystiek| ]] | [[Categorie:Mystiek| ]] | ||
[[Categorie:Esoterie]] | [[Categorie:Esoterie]] | ||
Huidige versie van 30 sep 2012 om 15:06
Het woord mystiek (uit het Grieks: μυστικός, geheimzinnig; oorspronkelijk: „ingewijde”) staat in verband met de ervaring van een goddelijke of absolute werkelijkheid of het streven naar zo een ervaring. Het begrip wordt in zo gevarieerde en talrijke verschillende betekenissen gebruikt, dat het moeilijk is om exact vast te stellen wat nu precies een mystieke beleving is, die zich onderscheidt van een andere religieuze ervaring.
Definities
Mystiek is een thema van onderzoek in de theologieën van de openbaringsreligies en de godsdienstwetenschappen, in de cultuur- geschiedenis- en literatuurwetenschap, in de filosofie en de psychologie. Er bestaat geen in al deze verschillende takken van de wetenschap algemeen geldige definitie van het begrip mystiek. De verschillende vormen van mystiek laten zich moeilijk onder één algemene definitie brengen.
Een ruime en heel algemene definitie zou men kunnen formuleren als: „Mystiek is een besef van het hogere.” In dat geval zouden alle vormen van religie wel mystiek zijn. Het is onpraktisch om deze ruime definitie te hanteren.
Een veel nauwere en veelvuldig gebruikte definitie luidt dat mystiek de geestelijke ervaring is van een „eenwording met God”, de unio mystica. Deze definitie past weliswaar goed op bepaalde vormen van christelijke mystiek, waarin het gaat om het één worden met God, maar is dan weer onbekend in andere mystieke tradities. Mystieke tradities in de drie grote monotheïstische religies Jodendom, christendom en islam zijn onderling dikwijls nauwer verwant dan met tradities in oosterse religies.
Klassieke oorsprong van het woord
In de klassieke Griekse wereld was een „mystikos” een ingewijde van een mysteriereligie. De Eleusische Mysteriën, (Ἐλευσίνια Μυστήρια) waren jaarlijkse inwijdingsceremonieën in de aanbidding van de godinnen Demeter en Persephone, die in het geheim werden gehouden in Eleusis (bij Athene).[1] Deze mysteriën begonnen rond 1600 v.Chr. in de Myceense periode en vonden ongeveer tweeduizend jaar plaats. Ze groeiden uit tot een van de grootste festiviteiten in het Hellenistische tijdperk, en verspreidden zich later tot in Rome.[2]
Betekenis via het platonisme
De huidige betekenis van de termen mystiek en mysticisme komt voort uit het platonisme en neoplatonisme, dat naar de Eleusinische initiaties verwees als een metafoor voor de „inwijding” in geestelijke waarheden en ervaringen, en dat streefde naar een eenwording met, een gemeenschap met of een bewustzijn van een absolute werkelijkheid of goddelijkheid, geestelijke waarheid, of God, door directe ervaring, intuïtie, instinct of inzicht. Mystiek draait gewoonlijk om activiteiten of ideeën die dit soort ervaringen zouden voeden.
Andere betekenissen
In het dagelijkse taalgebruik is mystisch of mystiek een bijvoeglijk naamwoord en betekent dan geheimzinnig, verborgen of raadselachtig. In andere betekenissen heeft het woord betrekking op ofwel een streven naar iets, danwel een beleving van iets.
Kenmerken
De mystieke ervaring kan afhankelijk van de religieuze traditie of ook individueel verschillen in details en intensiteit. Dikwijls worden algemene kenmerken beschreven:
- In de mystieke ervaring verdwijnt alle ’andersheid’ en wordt de wereld als een geheel ervaren; de mysticus probeert zich te verenigen met het transcendente.
- De mysticus komt tot de realisatie dat zijn/haar eigen subjectieve werkelijkheid niet afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan.
Actieve en passieve mystieke ervaring
Er bestaan natuurlijke en religieuze mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange boswandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze passief zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring actief nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde traditie verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel spirituele ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben.
Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde gebed, Contemplatie of meditatie.
Verder kan volgens sommigen een mystieke ervaring worden beleefd bij het gebruik van psychedelische drugs, zoals LSD of paddo's. In veel niet-westerse culturen was (en is) gebruik van dit soort middelen een belangrijk onderdeel van de religie.
Mystiek en rationalisme
De mystiek staat vaak op gespannen voet met op rationalistische wijze verworven kennis. De oorzaak hiervan ligt in het intrinsieke subjectieve karakter van de mystieke ervaring. Het probleem, vanuit rationalistisch perspectief, is dat mystieke kennis niet geverifieerd kan worden. Mystieke kennis is aldus zeer persoonlijk, maar niet per definitie onware kennis.
Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de parapsychologie. Doch eveneens vanuit strikt wetenschappelijke psychologie is er recent interesse voor mystieke ervaringen. Met name vanuit het behaviorisme wordt een verband gelegd tussen het typisch menselijk vermogen tot perspectiefname en mystieke belevingen[3][4][5].
Vormen van mystieke kennis
- Mystiek betekent in het eerste geval het geloven (aannames) in het op eniger wijze trachten te komen tot een innige vereniging met God, het goddelijke of het bovennatuurlijke, of het bereiken van diepe staten van meditatie (zoals jhanas) en spirituele realisaties (zoals Nirvana). Veelal gebeurt dit door middel van gebed, beschouwing of meditatie.
- In het andere geval is sprake van subjectieve ervaringen van bovennatuurlijke aard, contact dus met een andere werkelijkheid dan de gebruikelijke. Deze contacten kunnen meer of minder intensief zijn. Al naargelang de afstand tot het bovenaardse kunnen zulke ervaringen uiteenlopen van een eenvoudig besef van het hogere tot aan een heftige vervoering, buiten zichzelf treden of het goddelijke intens gewaarworden.
De Boeddha onderscheidde Zes Bovennatuurlijke Krachten[6], die zowel ervaringen van bovennatuurlijke aard als spirituele realisaties en vormen van kennis bevatten.
Bekende mystici
Mystiek en mensen met mystieke ervaringen komen door de hele geschiedenis voor:
- Gautama Boeddha, Indiaas mysticus, 480 voor Christus-400 voor Christus
- Hildegard van Bingen, Duitse mystica, 1098-1179
- Beatrijs van Nazareth, Brabantse mystica, 1200-1268
- Hadewijch, Brabantse mystica, 13e eeuw
- Meester Eckhart, Duits mysticus, 1260-1328
- Jan van Ruusbroec, Vlaams mysticus, 1293-1381
- Suster Bertken, Utrechtse mystieke dichteres, 1427-1514
- Theresia van Avila, Spaanse mystica, 1515-1582
- Juan de la Cruz, Spaans mystiek dichter, 1542-1591
- Jakob Böhme, Duits mysticus, 1575-1624
- Antoinette Bourignon, Frans-Vlaamse mystica van 1616-1680
- Emanuel Swedenborg, Zweedse filosoof/theoloog, 1677-1772
- Anna van Hees, Nederlandse mystica, 1768-1825
- Anna Catharina Emmerich, Duits mystica, 1774-1824
- Jakob Lorber, Oostenrijks/Sloveens mysticus, 1800-1864
- Aldous Huxley, Brits-Amerikaans mystiek beoefenaar, 1894-1963
- Jiddu Krishnamurti, Indiaas mysticus, 1895-1986
- Thomas Merton, Frans-Amerikaans mysticus, 1915-1968
Zie ook
Externe links
- Evelyn Underhill, Een onderzoek naar de Aard en Ontwikkeling van het Spirituele Bewustzijn, 1911.
- Walter T. Stace Mystiek en Filosofie, 1961.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Sjef Laenen, Joodse mystiek, een inleiding, Kok, Kampen. 1998. Tweede druk, 2008. ISBN 978-90-435-1077-6
- º Kerényi, Karoly, Kore, in: C. G. Jung and C. Kerényi, Essays on a Science of Mythology: The Myth of the Divine Child and the Mysteries of Eleusis. Princeton: Princeton University Press, 1963: pages 101-55.
- º Eliade, Mircea, A History of Religious Ideas: From the Stone Age to the Eleusinian Mysteries. Chicago: University of Chicago Press, 1978.
- º Hayes, S. C., Making sense of spirituality. Behaviorism, 12, 1994, p. 99-110.
- º Barnes-Holmes, D., Hayes, S. C., & Gregg, J., Religion, spirituality, and transcendence. In S. C. Hayes, D. Barnes-Holmes, & B. Roche (Ed.). Relational Frame Theory: A post-Skinnerian account of human language and cognition, Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, 2001. p. 239-251.
- º De Groot, F., Van Zelf tot Mystiek. Een ontmoeting tussen psychologie en spiritualiteit. Altiora, Averbode, 2009.
- º De zes bovennatuurlijke krachten Toespraak van Boeddha over de bovennatuurlijke krachten.