Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Cornelia Middelkoop-Koning: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cornelia_Middelkoop-Koning&oldid=63688957 21 jan 2023 Cccar HenriDuvent) |
(terug naar het begin) |
||
| (5 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
<div id="blok" style="display: flex; width: 900px; margin: 10px; height: 20px; align-items: center; justify-content: center; border: 3px solid green; border-radius: 20px; background-color: lightyellow;"> | |||
Een korte versie van dit artikel vindt u [http://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Cornelia_Middelkoop-Koning&oldid=344315 hier] | |||
</div> | |||
{{Infobox persoon | {{Infobox persoon | ||
| naam = Cornelia Middelkoop-Koning | |||
| afbeelding = Cornelia Middelkoop - Foto Sjoerd Litjens.jpg | | afbeelding = Cornelia Middelkoop - Foto Sjoerd Litjens.jpg | ||
| geboorteplaats = Echt | | geboorteplaats = Echt | ||
| Regel 9: | Regel 13: | ||
| portaal = Mens en Maatschappij | | portaal = Mens en Maatschappij | ||
}} | }} | ||
'''Cornelia Middelkoop-Koning''', (geboren [[Echt (Limburg)|Echt]], Limburg, [[30 juni]] [[1927]]), is een Nederlands maatschappelijk werker. Haar berichtgeving over de hongersnood in [[Biafra]] leidde tot een hulpactie vanuit Nederland. | |||
== Leven en werk == | |||
=== Jeugd === | |||
Hoewel van protestantse huize, volgde Cornelia Koning - door het ontbreken van protestants onderwijs in haar Limburgse geboorteplaats -, katholiek lager en middelbaar onderwijs bij de [[Ursulinen|zusters Ursulinen]] in Echt.<ref>toevoeging noot(Verzamelde privé stukken; waar te vinden wordt later ingevuld.)</ref> Een laatste jaar van het lager onderwijs ging ze naar een school voor protestants onderwijs in Roermond.<ref>Waarschijnlijk dit extra jaar omdat de school van de Ursulinen slechts zes leerjaren had en Cornelias' ouders dit te weinig vonden omdat het de bedoeling was dat Cornelia doorleerde. Voortgezet onderwijs was in die tijd voor de dorpsmeisjes niet of nauwelijks aan de orde.</ref> De Mulo volgde zij weer bij de zusters in Echt. | |||
=== Onderwijs en evacuatie === | |||
[[Bestand:Cornelia Middelkoop fotograaf moeder.jpg|miniatuur|Cornelia Middelkoop als jonge vrouw]] | |||
Hierna kozen haar ouders voor twee jaar middelbaaronderwijs op de Christelijke meisjesschool voor Voortgezet onderwijs Van Limburg Stirum te Arnhem met Internaat.<ref>Het Van Limburg Stirum was een vijfjarige christelijke meisjesopleiding voor opvoeding, gericht op de praktijk van het leven, (o.a. uitgebreider talenonderwijs) en gevestigd aan de Eusebiusbuitensingel te Arnhem. Cornelia, al in het bezit van een mulodiploma, volgde daarom alleen de twee laatste studiejaren. Na een eind proefwerk kreeg zij op 13 Juli 1944 haar diploma. De school was verbonden met het internaat ‘Klein Tadema State’ ten behoeve van die leerlingen, die, zoals Cornelia komend uit een andere woongebied, het onderwijs intern moesten volgen. (verzamelde privé stukken)</ref> In juli 1944 deed zij eindexamen. In 1943 overleed vader Dirk Koning (Mijdrecht, 19.5.1896 – Echt, 30.3.1943), directeur van een dakpannenfabriek in Echt. Haar moeder, Elisabeth Hoogenkamp (Den Haag, 15.2.1892 – Den Haag, 21.11.1975) voor haar huwelijk onderwijzeres, raakte na zijn overlijden betrokken bij het werk van verzetsgroep 'Trouw' in Echt. Het echtpaar had vijf kinderen.<ref>Moeder was na het overlijden van haar echtgenoot in 1943 weduwe zonder pensioen. Na de oorlog werd zij gesteund door oud-verzetsmensen en de Stichting 1940-1945, die Cornelia's opleiding Sociaal Maatschappelijk Werk in Groningen betaalde. (verzamelde privé stukken)</ref> | |||
In december 1944 werd het gezin Koning, evenals ca. 20.000 andere Nederlanders in Midden Limburg en wijde omgeving, op bevel van de Duitse bezetter geëvacueerd naar Groningen en Friesland.<ref>http://www.oorlogsbronnen.nl/thema/Evacuatie%20van%20Roermond</ref> In juni 1945 terug in Echt, volgde Cornelia nog een jaar de opleiding voor huishoudkundige in Roermond. | |||
== | === Sociaal-maatschappelijk werk === | ||
Na de opleiding tot huishoudkundige koos ze voor de opleiding [[Maatschappelijk werk|Sociaal-maatschappelijk werk]] in Groningen.<ref>Cornelia koos voor Groningen omdat ze tijdens de evacuatie in 1945 in die stad goede banden had opgebouwd met het – kinderloze - echtpaar Andriessen - de Graaf aan de Peizerweg.</ref> Na deze opleiding werkte zij tot haar huwelijk bij het opbouworgaan Groningen, om de naoorlogse samenleving opnieuw vorm te geven. | |||
=== | === Huwelijk === | ||
Op 01.04.1954 trouwde Cornelia Koning met Herman J. (Hermanus Johannes) Middelkoop, ([[Kapan]], Timor, Nederlands Indië 9.4.1923 – Oegstgeest 1998), arts, enige zoon van het zendingsechtpaar Pieter Middelkoop (1895 -1973) en Henriette Clasina Middelkoop - de Zwart (1896-1983).<ref>invoegen geboorteplaatsen, geboortedatum en sterfdatum van ouders van Herman.</ref> | |||
== Verblijf op Timor== | |||
In juni 1954 vertrok het echtpaar Middelkoop-Koning, in dienst van de Indonesische regering, naar [[Indonesië]]. Middelkoop vernam in [[Jakarta]], dat hij een zesjarig contract had als arts op zijn geboorte-eiland Timor, in het regeringsziekenhuis in het dorp Soe. Cornelia, gediplomeerd maatschappelijk werker, werd geacht als gehuwde vrouw haar eigen vak na haar huwelijk niet voort te zetten.<ref>Zie Wikipedia, handelingsonbekwaamheid. Zie ook vpro gids #25 18 t/m 24 juni 2022, forum wettelijk werkverbod waarin Ton ten Barge, de Heurne stelt: ‘In Nederland is nooit een algemeen wettelijk verbod op werken in loondienst voor gehuwde vrouwen geweest. (…) Dat gold sinds 1924, door toedoen van de toen nog invloedrijke godsdienstig aangestuurde partijen, specifiek voor gehuwde vrouwen in overheidsfuncties. Die werden inderdaad op basis van de wet ontslagen als ze in het huwelijk traden. Er was echter geen wettelijke regeling, die hen daartoe dwong. Zie ook: Stokvis, Willemijn ‘De revolutie in praktijk. Mijn leven met Cobra’ (Amersfoort 2022) p 24.</ref> Zij nam de onbezoldigde taak op zich overzeese gasten in hun eigen woning op te vangen, want Timor had geen hotels. Gasten waren onder andere collega’s uit het zendingswerk, vertegenwoordigers van kerk en overheid, van de [[Wereldgezondheidsorganisatie|Wereld Gezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties]] en [[UNICEF]], die het gezondheidswerk in de nog jonge staat kwamen bekijken. | |||
In | In december 1960 keerde het gezin - met intussen twee kinderen - terug naar Nederland. | ||
== | == Uitzending naar Nigeria == | ||
=== | === Keuze voor Nigeria === | ||
De [[Nederlandse Hervormde Kerk]] zocht, na het verlies van Nederlands Indië, nieuw zendingsgebied. Middelkoop kreeg het verzoek in Afrika te gaan werken met als keus de landen Ghana, Nigeria of Kameroen. Het echtpaar koos voor Nigeria omdat Ghana en Kameroen politiek gezien te onrustig waren. | |||
Aan het eind van de jaren vijftig, begonnen enkele rijke Nigerianen - o.a. de arts Sam Imoke<ref>De ouders van Imoke, waren de eerste bekeerlingen in Nigeria van de Britse zendelinge. Zie: [[Mary Slessor]]</ref> - een ziekenhuisje te bouwen in Itigidi, Oost Nigeria, als geschenk aan hun geboortedorp. Toen de Engelsen in 1960 uit Nigeria vertrokken, werd Imoke als minister van onderwijs in het bestuur van Nigeria gevraagd. Daarom verzocht hij de [[Kerk van Schotland|Schotse kerk]], die al zendingsmensen in Nigeria aan het werk had, om een arts voor zijn ziekenhuis. De Schotse kerk speelde de vraag door naar de Hervormde Zending in het Nederlandse Oegstgeest. Zo werd Middelkoop gevraagd de taak van geneesheer-directeur in Itigidi over te nemen. Na een bezoek aan Edinburgh, Schotland, werd het Nederlandse echtpaar Middelkoop-Koning in 1962 opnieuw voor zes jaar uitgezonden. | |||
=== | === Oorlog === | ||
Nigeria leek rustig nadat Groot-Brittannië haar kolonie in 1960 zelfstandigheid had verleend. Ook voor de kinderen van het echtpaar Middelkoop leek het het rustigste land met naast de vele stammentalen, het Engels als voertaal in het onderwijs. | |||
Cornelia Middelkoop nam – onbezoldigd – de taak op zich van het niet-medische werk: het toezicht op de bouw van extra ziekenzalen van het bestaande ziekenhuis en wc’s, de aankoop van bedden en textiel. Zij zorgde dat er een kraamkliniek kwam met financiële hulp uit Nederland<ref>Onder andere van Simavi, St. Wilde Ganzen, Kerk in Actie. (verzamelde privé stukken.)</ref> en hield nauw contact met de staf van het ziekenhuis, met name om via deze mensen zo veel mogelijk over het land te weten te komen. De staf bestond vooral uit meisjes en jongens - de weinigen in het land, die goed Engels spraken. | |||
In 1966, vier jaar na hun aankomst, belandde de familie Middelkoop in de [[Biafraoorlog]]<ref>[[Biafraoorlog]] wikipedia</ref>. Naast de officiële lezing van de oorzaken van de oorlog - leerde de familie Middelkoop, dat de wortels van de oorlog mede gezocht moesten worden in de gebruikelijke kolonisatiepolitiek van Groot-Brittannië.<ref>Wat het ‘officiële’ verhaal over de oorzaak van de oorlog in het wikipedia-artikel niet vertelt en de toenmalige getuigen van de gebeurtenissen wisten en daarover ook spraken, is dat de Biafra-oorlog alles te maken had met de kolonisatiepolitiek van Groot Brittannië. De Britten hadden bij hun komst Nigeria qua godsdienst verdeeld in vier sectoren. Het noordelijke deel werd gegund aan de Islam, het zuidelijke gebied werd verdeeld onder de vier christelijke stromingen: de Anglicanen, de Presbyterianen, de Methodisten en de Rooms-katholieken, zodat deze kerken in hun eigen gebied zending/missie zouden kunnen bedrijven onder de verschillende stammen. Deze verdeling van het Britse gebied had als resultaat, dat er in het islamitische Noorden geen scholen werden gesticht, want de islamitische emirs stelden geen prijs op ontwikkelde mensen. Het zuiden - waar de kerken in de loop van de tijd de samenleving vormden -, kreeg goede scholen en veel - ook - hoog opgeleide mensen. De opgeleide zuiderlingen vertrokken vaak naar het Noorden om daar posities te vervullen, in overheidsdienst of andere economische sectoren, waarvoor het islamitische volksdeel geen voldoende opgeleide krachten kon leveren. Dat zette in de loop van de tijd kwaad bloed bij het islamitische Noorden. Toen de Britten echter in 1960 Nigeria verlieten stak er een diepgewortelde jaloezie op onder de Noorderlingen. Er kwamen opstanden en al gauw brak er oorlog uit. Ook de ziekenhuizen werden hierbij niet gespaard. Die vroegere zuiderlingen vluchtten uit het hun nu vijandige Noorden terug naar hun oorspronkelijke basis. Lieten alles achter en vluchtten naar waar hun ''stamgenoten'' woonden. Duizenden mensen - zowel noorderlingen als zuiderlingen - werden vermoord. | |||
Omdat de Nigeriaanse overheid volgens de bewoners van zuid-oostelijk Nigeria – voornamelijk volgelingen van de presbiteriaanse kerk, door de Schotten daar gebracht - zich niet beschermd voelden door de overheid, scheidde dit deel zich af als de nieuwe staat Biafra. De rest van Nigeria hield zich bij de officiële regering, omdat men bang was dat Nigeria zou terugvallen in de oude stammenoorlogen waar Afrika om bekend stond. (zie:<nowiki>https://www.anderetijden.nl/aflevering/410/JC-Airlines</nowiki>) idem artikel uitgeprint door Weerbarstig 2012 en in privé-archief fam. Middelkoop én 'Voor mijn klein- en achterkleinkinderen, Cornelia Middelkoop-Koning, red. Sjoerd Litjens, p.95. | |||
De Engelse koloniale heersers hadden in de 19e eeuw (Lagos werd in 1861 Brits) de stadskoninkrijken van de Yoruba's in het zuidwesten verwoest en het Ibo-volk in het zuidoosten onderworpen. In het noorden stuitten ze op de duizend jaar oude Hausa-vorstendommen die tot de Islam waren overgegaan en met de Arabische rijken aan de andere kant van de Sahara handel dreven. In 1914 verenigden de Britten de drie grootste bevolkingsgroepen, de Yoruba's, Ibo's en Hausa's tot de kolonie Nigeria. (zie: Emecheta, Buchi, 'De Tweekamp' (Antwerpen; Dronten 1992 Oxford University Press 1980)</ref> | |||
Familie Middelkoop werkte in Oost-Nigeria, een gebied waar de meeste oorlogsslachtoffers zouden gaan vallen. In dat gebied, woonden de meeste hoogopgeleide Nigerianen. Deze hadden vaak goede banen gevonden in de noordelijke provincies van het land. Nu kwamen ze straatarm terug uit het Noorden bij hun familie omdat ze alles achter hadden moeten laten. Zij vroegen bescherming van het landelijk bestuur in de hoofdstad [[Lagos (Nigeria)|Lagos]]. Die bescherming werd als ontoereikend ervaren. Daarop riepen de Oost-Nigerianen de nieuwe staat Biafra uit. Het landelijk bestuur nam dat niet en begon de oorlog.<ref>zie ook: 'Voor mijn klein- en achterkleinkinderen, Cornelia Middelkoop-Koning, red. Sjoerd Litjens, p.95</ref> | |||
De rest van het Zuiden wilde één Nigeria houden vanuit de gedachte: “Als wij ons afscheiden dan gebeurt wat men tevoren in Kenia en Congo had gezien: terugval in de Afrikaanse stammensituatie." | |||
Na het | === Honger in Biafra === | ||
[[Bestand:Ondervoede kinderen in Biafra 1968.jpg|miniatuur|Ondervoede kinderen in Biafra, augustus 1968]] | |||
Na het uitbreken van de oorlog riep de Nederlandse regering haar onderdanen terug. Het Nederlandse bedrijfsleven actief in Nigeria, volgde de lijn van de overheid. | |||
Medewerkers van de protestantse zending, personeel van ontwikkelingsorganisaties, Ierse nonnen en paters, die in Nigeria werkten, belegden daarentegen een algemene vergadering, waaraan ook de familie Middelkoop deelnam. Al deze sociaal- en kerkelijk werkers besloten: 'Wij waren hier en blijven en laten de Nigerianen niet in de steek. Wij geven niet om politiek; wij geven om de mensen.<ref>'<nowiki>https://www.anderetijden.nl/aflevering/410/JC-Airlines</nowiki></ref> | |||
Doorslaggevend voor de kansen van Biafra was dat de Nigeriaanse regering het opstandige gebied totaal van de buitenwereld had afgesloten. Zowel over zee, via de lucht als over land was het kleine Biafra niet in staat voedsel aan te voeren om de tienduizenden mensen binnen haar grenzen te voeden. Ook bewoners van andere gebieden vluchtten intussen naar de nieuwe staat. | |||
Ook het [[Rode Kruis]] weigerde wereldwijd hulp en koos de kant van de officiële regering omdat het de lijn van de regering volgde. Toen er geen eten meer was, de regering in Lagos steun en wapens kreeg van de Britten, er in Europa steeds meer beelden verschenen van zwarte kinderen met opgezette hongerbuikjes, vroegen de kerken in Biafra aan de kerken in Europa en de Verenigde Staten hulp. Ook de katholieke nonnen en paters vroegen hun kerken in Duitsland, Schotland en Ierland hulp en de zendingsmensen en ontwikkelingswerkers stuurden foto’s van de situatie in Biafra hoe de bevolking er aan toe was. De tactiek van Nigeria was er een van uithongering. Ook het zaaigoed van het volgend jaar moest worden opgegeten.<ref>Zendingsarts K. Reijnierse: "Die mensen hadden allemaal Kwashiorkor; onderarmen en -benen zijn door hongeroedeem dikker dan de bovenbenen en -armen. De spieren worden minder, de huid verkleurt en schilfert af, het zwarte haar wordt rossig en grijs. https://wwwanderetijdfen.nl/aflevering/410/JC-Airlines</ref> | |||
Het ziekenhuis waar dokter Middelkoop was gestationeerd, werd al snel door bombardementen onbruikbaar. Met de bevolking vluchtten zij naar een meer oostelijk gedeelte van het land, waar zij gebruik konden maken van het Queen Elizabeth Hospital in [[Umuahia]]. Omdat dokter MIddelkoop geen eigen ziekenhuis meer had, werd hem gevraagd het hulpverleningswerk aan duizenden vluchtelingen te coördineren. Biafra was een van de buitenwereld afgegrendelde wereld.<ref>'Voor mijn kleinkinderen en achterkleinkinderen' uitg. Sjoerd Litjens/Libertas Pascal febr. 2022, p 102</ref> | |||
=== Contact met de media === | |||
[[Bestand:C Middelkoop in haar werkkamer fotograaf H. Middelkoop.jpg|miniatuur|'''Cornelia Middelkoop in haar werkkamer''']] | |||
Toen in het voorjaar van 1968 de situatie ernstig verslechterde besloot het echtpaar Middelkoop hun kinderen naar Nederland te brengen. Zij wilden niet hun eigen kinderen voeden, terwijl de Biafraanse verhongerden.<ref>Zoon Peter was al eerder bij vrienden in Nederland ondergebracht om aan zijn vervolgopleiding te beginnen.</ref> Tegelijkertijd wilden ze daarmee uitvoering geven aan de afspraak, die alle met elkaar verbonden zendings-, missie- en ontwikkelingswerkers hadden gemaakt: wij moeten dit thuis vertellen, want het lijkt erop dat noch Europa, noch de Verenigde Staten van Amerika weet hebben van wat hier aan de hand is. Wij moeten de wereld wakker schudden. | |||
Eenmaal in Nederland in het zendingshuis in Oegstgeest hoorde Cornelia dat er in Delft een aantal Biafraanse studenten het eenjarig bestaan van hun staat zouden vieren. Zij bestelde bij een bakker een op dit heuglijke feit toegespitste taart en reisde naar Delft. Zij kon de studenten het allerlaatste nieuws uit hun land vertellen. Daar trof zij ook een aantal programmamakers van het KRO-programma [[Brandpunt (televisieprogramma)|Brandpunt]], die om dezelfde reden de studenten wilden spreken. Dezen nodigden Cornelia uit mee te gaan naar Hilversum om een programma met haar te maken over wat er in Biafra gaande was. Zij kon uit de eerste hand vertellen dat er gebombardeerd werd, dat de hongersnood met de dag toenam en dat de kerken en 'Europa' niet reageerden.<ref>'Voor mijn kleinkinderen en achterkleinkinderen', uitg. Sjoerd Litjens/Libertas Pascal februari 2022 p 103/4</ref> | |||
Vlak na haar aankomst in Nederland, in mei 1968, wordt Cornelia Middelkoop uitgenodigd in een vergadering van secretarissen van de Hervormde Kerk in Nederland. Ze zegt, zoals te lezen is in haar toespraak, wat verlegen te zijn met deze uitnodiging en herinnert de aanwezigen eraan, dat zij sinds 1954 'slechts een moment de kamer in slipte als echtgenote van Herman. (...) Wat verwacht u nu van mij? ' | |||
Ze licht toe, dat zelfs Herman de aanwezigen geen overzicht zou kunnen geven van de gebeurtenissen in Nigeria, omdat een deel van alle zakelijke gegevens verloren is gegaan tijdens het eerste bombardement op hun ziekenhuis in Itigidi. Ze kreeg daarvoor ook geen enkele instructie van haar echtgenoot omdat hij met andere zaken bezig is: onder andere met nood lenigen in een land waarvan in een korte periode tien ziekenhuizen waren gebombardeerd en honderdduizenden burgers gedood werden in markten en kerken. 'Immers, in november 1967 sprak men reeds over 500.000 slachtoffers. Het Noorden heeft niet alleen numeriek overwicht, doch krijgt wapenzendingen uit Engeland, Rusland, België, Polen, Frankijk (later ook uit Nederland) en heeft dus materiële superioriteit, Vliegtuigen, anti-luchtafweergeschut, pantserwagens en geweren worden in grote hoeveelheden, via Lagos aangevoerd. Biafra moet zich behelpen met het kopen van wapentuig op de zwarte markt en invliegers met gehuurde [[Lockheed Constellation|superconstellations]] gedurende de nacht. Het Rode Kruis dringt aan op zending van voedsel voor 800.000 hongerende vluchtelingen - het dubbele aantal leeft onder niet veel betere omstandigheden bij familie of vrienden.' Cornelia Middelkoop stelt aan de secretarissen tegenover haar de vraag: 'Moeten we uitweiden over de kinderklinieken, terwijl er nu gesproken wordt over 90% ondervoeding bij de kampkinderen?' Haar bevlogen toespraak beslaat ruim acht pagina's waar de vraag onder ligt: gaan de Nederlandse kerken nog iets doen?<ref>Zie gehele toespraak, handgeschreven, geen datum, maar vóór 2 en 3 juni, de Pinktserdata van dat jaar, waar zij in haar toespraak naar verwijst en kort na haar aankomst in Nederland. (verzamelde privé stukken).</ref><ref>Bij dit 'verwijt' moet in aanmerking worden genomen, dat er medio jaren zestig vele conflicten speelden in de wereld: zesdaagse oorlog Israël/Syrië, Vietnamoorlog /V.S., spanningen rond Koude Oorlog met Rusland en O. Europa</ref> | |||
Nadat de secretarissen waren bijgepraat, werd dokter Herman Middelkoop naar Nederland geroepen en benoemd tot coördinator van de gehele reddingsactie in Biafra. | |||
Intussen richtte burgemeester [[Gerard van Walsum|Van Walsum]] van Rotterdam, als reactie op Cornelia's optreden voor de televisie, de Stichting Vluchtelingenhulp Biafra-conflict op voor een geldinzameling tijdens een radio- en televisieavond.<ref>St. Vluchtelingenhulp Biafraconflict. Burgemeester van Walsum-archief. Archief toegang 307, archieven G.E. van Walsum, voormalig burgemeester van Rotterdam. Zie Stadsarchief Rotterdam.</ref> Deze inzameling bracht dertien miljoen gulden op. De [[Wereldraad van Kerken]] kocht een vliegtuig om hulpgoederen in het door de Nigeriaanse overheid totaal afgegrendelde Biafra te bezorgen. Al die hulp, die plotseling letterlijk uit de hemel kwam, ontlokte Cornelia Middelkoop veertig jaar later zelfs nog een geëmotioneerde ontboezeming.<ref>'Ik denk, dat ik ook in hogere sferen leefde. Je wist wat je deed en dan daar met elkaar voor staan. En dan de wereld, die al die mensen steunt. NPS/VPRO 'Andere tijden' 22.11.2005</ref> Hoe de wereld hielp en hoe voedsel en medicamenten werden aangevoerd en hoe langzamerhand de [[hongeroedeem]] verdween is te vinden in een televisie-uitzending van Andere Tijden.<ref>'Jesus Christ Airlines', Andere tijden in de klas OVT https://www.anderetijden.nl/aflevering/410/JC-Airlines Op te vragen bij 'Beeld en Geluid' te Hilversum:</ref> | |||
In september 1968 keert het echtpaar Middelkoop-Koning terug naar Biafra met in hun vliegtuig drie ton medicijnen en een hoeveelheid Zweeds voedsel voor Biafra, gebruikmakend van één van de landingsstrips waarop sinds kort dag en nacht vliegtuigen met voedsel en medicijnen binnenkwamen in het land. Het ziekenhuis van dokter Middelkoop in Itigidi, was reeds lang in federale handen.<ref>Krantenknipsel - naam onbekend - September 1968 'Hulp aan Biafra wordt nu regelmatig binnengevlogen' ( verzamelde privé stukken.)</ref> | |||
Al was de hulpverlening eind 1968 goed op gang gekomen, de oorlog duurde voort. En het bleef belangrijk om de wereld op de hoogte te houden van datgene waaraan de bevolking van Biafra was blootgesteld en hoe ernstig vooral de positie van de kinderen was. Jesus Christ Airlines brachten anderhalf jaar lang voedsel- en medicijnen door de lucht. Cornelia Middelkoop zorgde er - naast haar werk tussen de volwassenen en kinderen - voor dat de wereld op de hoogte bleef van wat de zendingsartsen, ontwikkelingswerkers en katholieke nonnen meemaakten om zoveel mogelijk volwassenen en kinderen in leven te houden nu rondom het Biafraanse Queen Elisabeth Hospital in Oemoeahia. Een kopie van één van haar rondzendbrieven aan collega's en vrienden gedateerd begin en medio oktober 1968, nam de redactie van het Algemeen Handelsblad nog op in haar supplement van begin november 1968 ondanks de grote vertraging, die de brief had opgelopen, door de gebeurtenissen in oorlogsgebied.<ref>'De bunker was gemaakt van zakken melkpoeder', Cornelia Middelkoop in: Algemeen Handelsblad, supplement, 2 november 1968 (verzamelde privé stukken.)</ref> | |||
== Werk en vrijwilligerswerk in kerk en maatschappij == | |||
=== Werk van het echtpaar Middelkoop === | |||
[[Bestand:Herman Middelkoop foto C Middelkoop .jpg|miniatuur|Herman Middelkoop]] | |||
Toen de uitzending naar Nigeria na acht jaar - twee jaar langer dan waarvoor ze hadden getekend - ten einde liep, keerde het gezin Middelkoop-Koning terug naar Nederland. De oorlog Nigeria versus Biafra werd januari 1970 beëindigd en Biafra werd weer onderdeel van Nigeria - zonder wraakneming -. | |||
Cornelia solliciteerde in Nederland op parttime basis naar een betaalde baan in haar eigen vakgebied en vond deze in het Diaconessenhuis in Leiden als maatschappelijk werker. Dokter Middelkoop werd aangesteld als medisch adviseur van de Hervormde en Gereformeerde kerken in Nederland. Dit betekende, dat hij vanuit Nederland artsen en verpleegkundigen selecteerde om uitgezonden te worden naar elders. Daarnaast voerde hij gesprekken met Nederlandse organisaties als '[[Simavi]]' en '[[Wilde Ganzen]]'. Daarnaast bezocht hij ziekenhuizen in alle landen waar de Nederlandse zending contacten had. | |||
Hij ging eveneens een dag minder werken tijdens de periodes die hij in Nederland was. | |||
=== Vrouwenpastoraat === | |||
Hoewel Cornelia nauwelijks nog een band had met een kerk, besloot ze toch in te gaan op het verzoek van de kerkenraad om ouderling te worden in de Nederlands Hervormde Kerk in haar nieuwe woonplaats Oegstgeest. Intussen had zij kennisgemaakt met de [[feministische theologie]], die opgang begon te maken in Nederland. Zij volgde met name de cursussen op het Vormingsinstituut Kerk en Wereld te Driebergen. Tijdens een weekend over dit onderwerp in april 1979, toen het met name draaide om de aandacht voor de rol van de vrouw binnen de kerken, sloot zij zich aan bij een groep vrouwen, die zich sterk wilde maken voor meer aandacht voor de vrouw binnen het kerkelijk pastoraat. Tijdens de gesprekken bleek, dat vrouwen zelf daarin helemaal geen of slechts mondjesmaat een rol speelden. Met ondersteuning van de Werkgroep 'Vrouw in Kerk en Samenleving', opgericht in 1977 en onderdeel van de Nederlandse Raad van Kerken, werd een comité opgericht, waarin ook Cornelia Middelkoop-Koning zitting nam. Opdracht was een enquête te houden onder bij een kerk aangesloten vrouwen over hun ervaringen met wat men noemde 'vrouwenpastoraat' met speciale aandacht voor de seksualiteit van de vrouw binnen het huwelijk.<ref>In 1982 leverde dit de brochure op 'Vrouwen spreken zich uit over huwelijk, relaties en pastoraat. Een blikopener', uitg. Protestantse Stichting tot Bevordering van het Bibliotheekwezen en de Lectuurvoorlichting in Nederland (Voorburg/Amersfoort 1982) {{ISBN|9061841194}}/{{ISBN|9064950245}} met een voorwoord van zr. Antoinette van Pinxteren, voorzitter van de werkgroep 'De Vrouw in Kerk en Samenleving' van de Raad van Kerken in Nederland. Hoewel bedoeld voor de geestelijk leiders in de kerken, zowel van protestantse als katholieke huize - de r.k. kerk was wereldwijd geen lid van de Wereldraad van kerken -, maakten dezen nauwelijks of geen gebruik van de inhoud. Met de 5000 exemplaren, die in korte tijd werden verkocht, werkten vooral vrouwen zelf en vrouwenorganisaties.</ref><ref>zie ook: 'Een onderbroken gedachtestroom … ' (1990) Sieth Delhaas, Haarlem, 1989 Lezing opgenomen in: Jurjen Beumer, “Bevrijdingstheologie in vormen en varianten” (Baarn 1990) m.n. p 7 t/m 10, zie ook: www.siethdelhaas.nl: https://siethdelhaas.nl/wp-content/uploads/2016/04/Een-onderbroken-gedachtenstroom.pdf</ref> | |||
In die jaren 'rolde<nowiki>''</nowiki> Cornelia in de organisatie van de Simavi collectes in Oegstgeest en Leiden. Een stichting, die geld doneerde aan ziekenhuizen overzee. Ze kon er nauwelijks omheen, want hun ziekenhuis in Nigeria had zijn hele instrumentarium voor de kraamkliniek gekregen van Simavi. Ze nam de hele organisatie van de collecte op zich. Ze schrijft er over: 'Voor het collecteren had ik in Leiden wijken ingedeeld en wijkhoofden gezocht. Het was slopend. Het was leuk om dan een groot bedrag naar de bank te kunnen brengen als we de honderd bussen hadden geteld. Maar ik had het nooit gekund als de kinderen en Herman en een paar trouwe vriendinnen niet hadden meegedaan.'<ref>'voor mijn kleinkinderen en achterkleinkinderen', uitg. Sjoerd Litjens/Libertads Pascal, februari 2022, p 129</ref> | |||
== Uitzending naar Lesotho == | |||
[[Bestand:Cornelia Middelkoop in Lesotho foto door H. Middelkoop.jpg|miniatuur|Cornelia Middelkoop en stafmedewerkster met pasgeboren baby in Lesotho]] | |||
De kinderen van het echtpaar Middelkoop-Koning hadden eind jaren zeventig hun middelbare school afgemaakt en waren klaar voor een vervolgstudie. Daarom kwam een volgende kans voor uitzending op het juiste moment. | |||
In 1981 kregen zowel mevrouw Middelkoop-Koning als haar echtgenoot, als respectievelijk maatschappelijk werker en als arts, een uitnodiging om naar [[Lesotho]] te gaan. Dit verzoek kwam - via de Hervormde Zending te Oegstgeest - van de Nederlandse arts Verhagen, die in dienst was van de Nederlandse overheid. Hij kwam met het verzoek of er in 'Oegstgeest' mensen waren die konden werken op het gebied van alcoholbestrijding en aids preventie. Dokter Middelkoop werd gevraagd voor 'grassroots' werk, een taak vallend onder het ziekenhuis Scott Hospital, opgericht door een Schotse arts. | |||
=== Alcoholbestrijding === | |||
Cornelia, geen arts maar wel maatschappelijk werker, oriënteerde zich alvorens op dit verzoek in te gaan, omdat ze van alcoholbestrijding niets wist. [[Aids]] was een groot probleem ter plaatse en in de praktijk leidde de cultuur van alcoholgebruik tot steeds meer aidsbesmettingen. Ze ging werken in dienst van de Hervormde zending. | |||
Ze leerde, dat veel mannen uit Lesotho gewoontegetrouw werkten bij Afrikaanse boeren of in de goudmijnen. Door de goudmijnen werden zij gedeeltelijk betaald in de vorm van drank om de mijnwerkers aan zich te binden. Cornelia's' werk zou bestaan uit vooral voorlichting over de risico's van alcoholgebruik en de daaruit voortkomende aidsbesmettingen. | |||
Op het terrein van het ziekenhuis had ze de beschikking over een gebouwtje waar ze met haar assistenten acht mensen kon helpen met een therapie. | |||
Cornelia zou moeten werken met jonge vrouwen, die, behalve de middelbare school, geen enkele opleiding hadden op dit gebied. Twee van hen kon ze in de loop van de tijd, met Nederlands geld, naar Zimbabwe laten gaan om opgeleid te worden voor het vak sociaal werk. | |||
Om zo veel mogelijk mensen te bereiken, kreeg Cornelia de beschikking over onbetaalde zendtijd van de nationale radio-omroep. Op de afgelegen plaatsen in het bergachtige Lesotho speelde de radio een grote rol. Cornelia schreef hoorspelen waarin de situaties van de vrouwen en de gezinnen, die te maken kregen met het alcoholisme van hun echtgenoot, vader of huisgenoot, werden uitgebeeld, Deze werden door haar medewerksters vertaald in het Sesotho, de taal van de Basotho, en deze speelden die rollen ook zelf voor de microfoon. Er melden zich vele vrouwen bij het ziekenhuis met de vraag: 'Hoe weet u, dat dit met ons gebeurt?' | |||
Deze uitzendingen hadden een enorm succes en een groot bereik. De kleine busjes, die in Lesotho het openbaar vervoer verzorgden, gaven de vele vrouwen, die met dit alcoholisme te maken kregen, de mogelijkheid in het ziekenhuis, waar Cornelia met haar staf werkte, hulp te zoeken en samen te werken aan een beter en onafhankelijk bestaan. | |||
=== Vrouwen en literatuur === | |||
Daarnaast - in haar 'vrije tijd' - richtte ze een vrouwenleesclub op in Lesotho. Ze kopieerde verhalen van Afrikaanse schrijfsters, om de vrouwen het belang van lezen bij te brengen. Ook al moesten ze dat vaak doen met een kaars in bed. Haar bedoeling was om de vrouwen met elkaar te leren praten over problemen waarmee de vrouwen in het boek te maken kregen, waardoor Lesotho-vrouwen, die op de één of andere manier bij dit sociale werk betrokken waren, via het lezen van literatuur over hun eigen problemen te leren praten. Dat lezen en spreken met elkaar leverde nieuwe levenskracht. | |||
Na zes jaar Lesotho, vertrok het echtpaar Middelkoop - al kamperend in hun eigen tent - geleidelijk richting Nederland. | |||
== Pensioen == | |||
=== Feministisch ouder worden === | |||
[[Bestand:C Middelkoop op een rondvaartboot 2011 fotograaf S Delhaas.jpg|miniatuur|Cornelia Middelkoop in mei 2011 op rondvaartboot "Carpe Diem" op de IJssel nabij Deventer]] | |||
‘Ouderen, zo blijkt uit reclameboodschappen rond het begin van de jaren negentig van de twintigste eeuw, vormen een belangrijke bron van inkomsten voor andere generaties. Kunnen vrouwen meer zijn dan object van diverse industrietakken?’ Dit vraagt in 1993 een groepje vrouwen zich af, waarvan de meesten zich eind jaren zeventig bezighouden met de positie van vrouwen in de kerken en het ontbreken van enige zeggenschap als het om hun eigen positie gaat. Cornelia Middelkoop-Koning is van de partij als negen vrouwen met als motto ‘Overleven door vriendinnen’ een onderzoek organiseren naar de positie van oudere vrouwen en op welke manier en onder welke voorwaarden zij zelf ouder zouden willen worden. Het onderzoek vindt plaats onder leiding van sociaal gerontologe mevrouw Monique Rooijmans en wordt gefinancierd door de Stichting Landelijk Gereformeerde Raad voor Samenlevingsaangelegenheden. Zes jaar later, in april 1999, wordt het boek - , waarvan kort na elkaar twee drukken verschijnen, tijdens een grote bijeenkomst van de Limburgse Vrouw- en Geloofbeweging in Roermond gepresenteerd.<ref>'Vrouwen van dagen. Verhalen en uitspraken over welzijn, relaties, matreriële zaken, inspiratie en spiritualiteit', uitg. theologische uitgeverij Narratio mei/oktober 1999</ref> | |||
=== Uitzending naar Thailand === | |||
Andersoortig vrijwilligerswerk ondernam het echtpaar nadien in Thailand. Namens de in Nederland gevestigde Christelijke Werkgeversbond kregen zij in de tijd van drie maanden de gelegenheid om allerlei burgers, zowel mannen als vrouwen een vak te leren. Herman als arts, Cornelia als ervaren voorlichter wat betreft aids en drankverslaving, sluipmoordenaars, die ook in Thailand floreerden. Daarnaast en tussendoor bezocht het echtpaar vrienden, die Herman, in zijn tijd als rondreizend arts voor de Hervormde en Gereformeerde zending in de jaren zeventig, over de hele wereld had gemaakt. | |||
In de herfst van 1998 overlijdt dokter Herman Middelkoop. | |||
== Na het overlijden van Herman == | |||
=== Feministisch ouder worden en ouderenbond === | |||
Voortkomend uit de gesprekken van het onderzoek 'Vrouwen van dagen en feministisch ouder worden' organiseert Cornelia in Oegstgeest een afdeling van de landelijke ouderenbond. Een organisatie, die in heel wat gemeenten bleek te ontbreken.. | |||
=== Boek over werk van vader en moeder Middelkoop op Timor === | |||
Cornelia was al vanaf de vijftiger jaren, toen ze naast haar man op Timor werkte, onder de indruk van het onderzoek en het werk, dat haar schoonvader - Pieter Middelkoop en zijn vrouw Henriette Clasina Middelkoop - de Zwart als zendingsechtpaar tientallen jaren op Timor had verricht. Een geschiedenis kan ze over hun werk niet schrijven, maar ze zet wel een beweging in gang, waardoor de brieven van het echtpaar over hun werken en wonen op Timor, kunnen worden overgetypt en het werk van beiden wordt gereed gemaakt om in het archief van de zendingsorganisatie te worden opgenomen en voor onderzoek kan worden gereed gemaakt.<ref><nowiki>'Als hunner een''</nowiki> brieven van fam. Piet Middelkoop vanuit Timor, bewerkt door ....., met een voorwoord van Cornelia Middelkoop. Uitg. Boekencentrum Zoetermeer, 2006</ref> | |||
=== Hospita === | |||
Sinds het overlijden van haar echtgenoot, verhuurt Cornelia Middelkoop-Koning, als bijna-buurvrouw van de Leidse universiteit, één of twee kamers van haar te groot geworden woning in Oegstgeest aan één of meerdere studenten; het liefst een buitenlandse (m/v). | |||
=== Films === | |||
Vanaf 2005, dus vanaf haar 78e jaar, organiseert Cornelia maandelijks filmmiddagen in het dorpshuis van [[Oegstgeest]] voor die oudere vrouwen – en een enkele man – , die ’s avonds niet meer naar Leiden kunnen of durven fietsen of autorijden, zodat zij dichter bij huis toch goede films kunnen zien. Tussen vijfentwintig tot vijfendertig filmliefhebbers komen regelmatig. Zij betalen € 5 per persoon om onder andere de filmrechten te kunnen voldoen. | |||
Vlak voor het einde van 2022 heeft Cornelia mogen ervaren dat haar inzet voor deze doelgroep eindelijk een voortgaand succes zal hebben. Vrijwilligers van het dorpshuis hebben een comité opgericht en gaan medestanders zoeken, zodat de filmactiviteiten kunnen worden voortgezet. | |||
Dit is niet alleen een grote voldoening voor Cornelia zelf, maar er is ook een zorg van haar schouders genomen, dat het filmhuis niet verdwijnt als zij haar taak (geb. 1927) om wat voor reden dan ook moet neerleggen en het filmhuis na bijna 20 jaar zou moeten verdwijnen. Bij de nieuwe opzet zullen ook kinderfilms worden aangeboden. | |||
=== Boek - De wereld ons thuis === | |||
Het middelste jaar van haar negende decennium besteedde Cornelia Middelkoop-Koning - naast allerlei gewoon doorgaande activiteiten - aan het schrijven van het boek ‘De wereld ons thuis’, bestemd voor haar kleinkinderen en achterkleinkinderen, 190 pagina’s tekst en foto's.<ref>'Voor mijn kleinkinderen en achterkleinkinderen', uitg. Sjoerd Litjens/Libertas Pascal, februari 2022.</ref> | |||
{{Appendix}} | {{Appendix}} | ||
{{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q116258719 }} | |||
{{DEFAULTSORT:Middelkoop-Koning, Cornelia}} | |||
[[Categorie:Nederlands maatschappelijk werker]] | [[Categorie:Nederlands maatschappelijk werker]] | ||
Huidige versie van 6 feb 2023 om 07:48
Een korte versie van dit artikel vindt u hier
| Cornelia Middelkoop-Koning | ||
| ||
| Geboren | 30 juni 1927, Echt | |
| Nationaliteit |  Nederland
| |
| Bekend van | actie hongersnood Biafra | |
| Beroep | maatschappelijk werker | |
Cornelia Middelkoop-Koning, (geboren Echt, Limburg, 30 juni 1927), is een Nederlands maatschappelijk werker. Haar berichtgeving over de hongersnood in Biafra leidde tot een hulpactie vanuit Nederland.
Leven en werk
Jeugd
Hoewel van protestantse huize, volgde Cornelia Koning - door het ontbreken van protestants onderwijs in haar Limburgse geboorteplaats -, katholiek lager en middelbaar onderwijs bij de zusters Ursulinen in Echt.[1] Een laatste jaar van het lager onderwijs ging ze naar een school voor protestants onderwijs in Roermond.[2] De Mulo volgde zij weer bij de zusters in Echt.
Onderwijs en evacuatie
Hierna kozen haar ouders voor twee jaar middelbaaronderwijs op de Christelijke meisjesschool voor Voortgezet onderwijs Van Limburg Stirum te Arnhem met Internaat.[3] In juli 1944 deed zij eindexamen. In 1943 overleed vader Dirk Koning (Mijdrecht, 19.5.1896 – Echt, 30.3.1943), directeur van een dakpannenfabriek in Echt. Haar moeder, Elisabeth Hoogenkamp (Den Haag, 15.2.1892 – Den Haag, 21.11.1975) voor haar huwelijk onderwijzeres, raakte na zijn overlijden betrokken bij het werk van verzetsgroep 'Trouw' in Echt. Het echtpaar had vijf kinderen.[4]
In december 1944 werd het gezin Koning, evenals ca. 20.000 andere Nederlanders in Midden Limburg en wijde omgeving, op bevel van de Duitse bezetter geëvacueerd naar Groningen en Friesland.[5] In juni 1945 terug in Echt, volgde Cornelia nog een jaar de opleiding voor huishoudkundige in Roermond.
Sociaal-maatschappelijk werk
Na de opleiding tot huishoudkundige koos ze voor de opleiding Sociaal-maatschappelijk werk in Groningen.[6] Na deze opleiding werkte zij tot haar huwelijk bij het opbouworgaan Groningen, om de naoorlogse samenleving opnieuw vorm te geven.
Huwelijk
Op 01.04.1954 trouwde Cornelia Koning met Herman J. (Hermanus Johannes) Middelkoop, (Kapan, Timor, Nederlands Indië 9.4.1923 – Oegstgeest 1998), arts, enige zoon van het zendingsechtpaar Pieter Middelkoop (1895 -1973) en Henriette Clasina Middelkoop - de Zwart (1896-1983).[7]
Verblijf op Timor
In juni 1954 vertrok het echtpaar Middelkoop-Koning, in dienst van de Indonesische regering, naar Indonesië. Middelkoop vernam in Jakarta, dat hij een zesjarig contract had als arts op zijn geboorte-eiland Timor, in het regeringsziekenhuis in het dorp Soe. Cornelia, gediplomeerd maatschappelijk werker, werd geacht als gehuwde vrouw haar eigen vak na haar huwelijk niet voort te zetten.[8] Zij nam de onbezoldigde taak op zich overzeese gasten in hun eigen woning op te vangen, want Timor had geen hotels. Gasten waren onder andere collega’s uit het zendingswerk, vertegenwoordigers van kerk en overheid, van de Wereld Gezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties en UNICEF, die het gezondheidswerk in de nog jonge staat kwamen bekijken.
In december 1960 keerde het gezin - met intussen twee kinderen - terug naar Nederland.
Uitzending naar Nigeria
Keuze voor Nigeria
De Nederlandse Hervormde Kerk zocht, na het verlies van Nederlands Indië, nieuw zendingsgebied. Middelkoop kreeg het verzoek in Afrika te gaan werken met als keus de landen Ghana, Nigeria of Kameroen. Het echtpaar koos voor Nigeria omdat Ghana en Kameroen politiek gezien te onrustig waren.
Aan het eind van de jaren vijftig, begonnen enkele rijke Nigerianen - o.a. de arts Sam Imoke[9] - een ziekenhuisje te bouwen in Itigidi, Oost Nigeria, als geschenk aan hun geboortedorp. Toen de Engelsen in 1960 uit Nigeria vertrokken, werd Imoke als minister van onderwijs in het bestuur van Nigeria gevraagd. Daarom verzocht hij de Schotse kerk, die al zendingsmensen in Nigeria aan het werk had, om een arts voor zijn ziekenhuis. De Schotse kerk speelde de vraag door naar de Hervormde Zending in het Nederlandse Oegstgeest. Zo werd Middelkoop gevraagd de taak van geneesheer-directeur in Itigidi over te nemen. Na een bezoek aan Edinburgh, Schotland, werd het Nederlandse echtpaar Middelkoop-Koning in 1962 opnieuw voor zes jaar uitgezonden.
Oorlog
Nigeria leek rustig nadat Groot-Brittannië haar kolonie in 1960 zelfstandigheid had verleend. Ook voor de kinderen van het echtpaar Middelkoop leek het het rustigste land met naast de vele stammentalen, het Engels als voertaal in het onderwijs.
Cornelia Middelkoop nam – onbezoldigd – de taak op zich van het niet-medische werk: het toezicht op de bouw van extra ziekenzalen van het bestaande ziekenhuis en wc’s, de aankoop van bedden en textiel. Zij zorgde dat er een kraamkliniek kwam met financiële hulp uit Nederland[10] en hield nauw contact met de staf van het ziekenhuis, met name om via deze mensen zo veel mogelijk over het land te weten te komen. De staf bestond vooral uit meisjes en jongens - de weinigen in het land, die goed Engels spraken.
In 1966, vier jaar na hun aankomst, belandde de familie Middelkoop in de Biafraoorlog[11]. Naast de officiële lezing van de oorzaken van de oorlog - leerde de familie Middelkoop, dat de wortels van de oorlog mede gezocht moesten worden in de gebruikelijke kolonisatiepolitiek van Groot-Brittannië.[12]
Familie Middelkoop werkte in Oost-Nigeria, een gebied waar de meeste oorlogsslachtoffers zouden gaan vallen. In dat gebied, woonden de meeste hoogopgeleide Nigerianen. Deze hadden vaak goede banen gevonden in de noordelijke provincies van het land. Nu kwamen ze straatarm terug uit het Noorden bij hun familie omdat ze alles achter hadden moeten laten. Zij vroegen bescherming van het landelijk bestuur in de hoofdstad Lagos. Die bescherming werd als ontoereikend ervaren. Daarop riepen de Oost-Nigerianen de nieuwe staat Biafra uit. Het landelijk bestuur nam dat niet en begon de oorlog.[13]
De rest van het Zuiden wilde één Nigeria houden vanuit de gedachte: “Als wij ons afscheiden dan gebeurt wat men tevoren in Kenia en Congo had gezien: terugval in de Afrikaanse stammensituatie."
Honger in Biafra
Na het uitbreken van de oorlog riep de Nederlandse regering haar onderdanen terug. Het Nederlandse bedrijfsleven actief in Nigeria, volgde de lijn van de overheid.
Medewerkers van de protestantse zending, personeel van ontwikkelingsorganisaties, Ierse nonnen en paters, die in Nigeria werkten, belegden daarentegen een algemene vergadering, waaraan ook de familie Middelkoop deelnam. Al deze sociaal- en kerkelijk werkers besloten: 'Wij waren hier en blijven en laten de Nigerianen niet in de steek. Wij geven niet om politiek; wij geven om de mensen.[14]
Doorslaggevend voor de kansen van Biafra was dat de Nigeriaanse regering het opstandige gebied totaal van de buitenwereld had afgesloten. Zowel over zee, via de lucht als over land was het kleine Biafra niet in staat voedsel aan te voeren om de tienduizenden mensen binnen haar grenzen te voeden. Ook bewoners van andere gebieden vluchtten intussen naar de nieuwe staat.
Ook het Rode Kruis weigerde wereldwijd hulp en koos de kant van de officiële regering omdat het de lijn van de regering volgde. Toen er geen eten meer was, de regering in Lagos steun en wapens kreeg van de Britten, er in Europa steeds meer beelden verschenen van zwarte kinderen met opgezette hongerbuikjes, vroegen de kerken in Biafra aan de kerken in Europa en de Verenigde Staten hulp. Ook de katholieke nonnen en paters vroegen hun kerken in Duitsland, Schotland en Ierland hulp en de zendingsmensen en ontwikkelingswerkers stuurden foto’s van de situatie in Biafra hoe de bevolking er aan toe was. De tactiek van Nigeria was er een van uithongering. Ook het zaaigoed van het volgend jaar moest worden opgegeten.[15]
Het ziekenhuis waar dokter Middelkoop was gestationeerd, werd al snel door bombardementen onbruikbaar. Met de bevolking vluchtten zij naar een meer oostelijk gedeelte van het land, waar zij gebruik konden maken van het Queen Elizabeth Hospital in Umuahia. Omdat dokter MIddelkoop geen eigen ziekenhuis meer had, werd hem gevraagd het hulpverleningswerk aan duizenden vluchtelingen te coördineren. Biafra was een van de buitenwereld afgegrendelde wereld.[16]
Contact met de media
Toen in het voorjaar van 1968 de situatie ernstig verslechterde besloot het echtpaar Middelkoop hun kinderen naar Nederland te brengen. Zij wilden niet hun eigen kinderen voeden, terwijl de Biafraanse verhongerden.[17] Tegelijkertijd wilden ze daarmee uitvoering geven aan de afspraak, die alle met elkaar verbonden zendings-, missie- en ontwikkelingswerkers hadden gemaakt: wij moeten dit thuis vertellen, want het lijkt erop dat noch Europa, noch de Verenigde Staten van Amerika weet hebben van wat hier aan de hand is. Wij moeten de wereld wakker schudden.
Eenmaal in Nederland in het zendingshuis in Oegstgeest hoorde Cornelia dat er in Delft een aantal Biafraanse studenten het eenjarig bestaan van hun staat zouden vieren. Zij bestelde bij een bakker een op dit heuglijke feit toegespitste taart en reisde naar Delft. Zij kon de studenten het allerlaatste nieuws uit hun land vertellen. Daar trof zij ook een aantal programmamakers van het KRO-programma Brandpunt, die om dezelfde reden de studenten wilden spreken. Dezen nodigden Cornelia uit mee te gaan naar Hilversum om een programma met haar te maken over wat er in Biafra gaande was. Zij kon uit de eerste hand vertellen dat er gebombardeerd werd, dat de hongersnood met de dag toenam en dat de kerken en 'Europa' niet reageerden.[18]
Vlak na haar aankomst in Nederland, in mei 1968, wordt Cornelia Middelkoop uitgenodigd in een vergadering van secretarissen van de Hervormde Kerk in Nederland. Ze zegt, zoals te lezen is in haar toespraak, wat verlegen te zijn met deze uitnodiging en herinnert de aanwezigen eraan, dat zij sinds 1954 'slechts een moment de kamer in slipte als echtgenote van Herman. (...) Wat verwacht u nu van mij? '
Ze licht toe, dat zelfs Herman de aanwezigen geen overzicht zou kunnen geven van de gebeurtenissen in Nigeria, omdat een deel van alle zakelijke gegevens verloren is gegaan tijdens het eerste bombardement op hun ziekenhuis in Itigidi. Ze kreeg daarvoor ook geen enkele instructie van haar echtgenoot omdat hij met andere zaken bezig is: onder andere met nood lenigen in een land waarvan in een korte periode tien ziekenhuizen waren gebombardeerd en honderdduizenden burgers gedood werden in markten en kerken. 'Immers, in november 1967 sprak men reeds over 500.000 slachtoffers. Het Noorden heeft niet alleen numeriek overwicht, doch krijgt wapenzendingen uit Engeland, Rusland, België, Polen, Frankijk (later ook uit Nederland) en heeft dus materiële superioriteit, Vliegtuigen, anti-luchtafweergeschut, pantserwagens en geweren worden in grote hoeveelheden, via Lagos aangevoerd. Biafra moet zich behelpen met het kopen van wapentuig op de zwarte markt en invliegers met gehuurde superconstellations gedurende de nacht. Het Rode Kruis dringt aan op zending van voedsel voor 800.000 hongerende vluchtelingen - het dubbele aantal leeft onder niet veel betere omstandigheden bij familie of vrienden.' Cornelia Middelkoop stelt aan de secretarissen tegenover haar de vraag: 'Moeten we uitweiden over de kinderklinieken, terwijl er nu gesproken wordt over 90% ondervoeding bij de kampkinderen?' Haar bevlogen toespraak beslaat ruim acht pagina's waar de vraag onder ligt: gaan de Nederlandse kerken nog iets doen?[19][20]
Nadat de secretarissen waren bijgepraat, werd dokter Herman Middelkoop naar Nederland geroepen en benoemd tot coördinator van de gehele reddingsactie in Biafra.
Intussen richtte burgemeester Van Walsum van Rotterdam, als reactie op Cornelia's optreden voor de televisie, de Stichting Vluchtelingenhulp Biafra-conflict op voor een geldinzameling tijdens een radio- en televisieavond.[21] Deze inzameling bracht dertien miljoen gulden op. De Wereldraad van Kerken kocht een vliegtuig om hulpgoederen in het door de Nigeriaanse overheid totaal afgegrendelde Biafra te bezorgen. Al die hulp, die plotseling letterlijk uit de hemel kwam, ontlokte Cornelia Middelkoop veertig jaar later zelfs nog een geëmotioneerde ontboezeming.[22] Hoe de wereld hielp en hoe voedsel en medicamenten werden aangevoerd en hoe langzamerhand de hongeroedeem verdween is te vinden in een televisie-uitzending van Andere Tijden.[23]
In september 1968 keert het echtpaar Middelkoop-Koning terug naar Biafra met in hun vliegtuig drie ton medicijnen en een hoeveelheid Zweeds voedsel voor Biafra, gebruikmakend van één van de landingsstrips waarop sinds kort dag en nacht vliegtuigen met voedsel en medicijnen binnenkwamen in het land. Het ziekenhuis van dokter Middelkoop in Itigidi, was reeds lang in federale handen.[24]
Al was de hulpverlening eind 1968 goed op gang gekomen, de oorlog duurde voort. En het bleef belangrijk om de wereld op de hoogte te houden van datgene waaraan de bevolking van Biafra was blootgesteld en hoe ernstig vooral de positie van de kinderen was. Jesus Christ Airlines brachten anderhalf jaar lang voedsel- en medicijnen door de lucht. Cornelia Middelkoop zorgde er - naast haar werk tussen de volwassenen en kinderen - voor dat de wereld op de hoogte bleef van wat de zendingsartsen, ontwikkelingswerkers en katholieke nonnen meemaakten om zoveel mogelijk volwassenen en kinderen in leven te houden nu rondom het Biafraanse Queen Elisabeth Hospital in Oemoeahia. Een kopie van één van haar rondzendbrieven aan collega's en vrienden gedateerd begin en medio oktober 1968, nam de redactie van het Algemeen Handelsblad nog op in haar supplement van begin november 1968 ondanks de grote vertraging, die de brief had opgelopen, door de gebeurtenissen in oorlogsgebied.[25]
Werk en vrijwilligerswerk in kerk en maatschappij
Werk van het echtpaar Middelkoop
Toen de uitzending naar Nigeria na acht jaar - twee jaar langer dan waarvoor ze hadden getekend - ten einde liep, keerde het gezin Middelkoop-Koning terug naar Nederland. De oorlog Nigeria versus Biafra werd januari 1970 beëindigd en Biafra werd weer onderdeel van Nigeria - zonder wraakneming -.
Cornelia solliciteerde in Nederland op parttime basis naar een betaalde baan in haar eigen vakgebied en vond deze in het Diaconessenhuis in Leiden als maatschappelijk werker. Dokter Middelkoop werd aangesteld als medisch adviseur van de Hervormde en Gereformeerde kerken in Nederland. Dit betekende, dat hij vanuit Nederland artsen en verpleegkundigen selecteerde om uitgezonden te worden naar elders. Daarnaast voerde hij gesprekken met Nederlandse organisaties als 'Simavi' en 'Wilde Ganzen'. Daarnaast bezocht hij ziekenhuizen in alle landen waar de Nederlandse zending contacten had.
Hij ging eveneens een dag minder werken tijdens de periodes die hij in Nederland was.
Vrouwenpastoraat
Hoewel Cornelia nauwelijks nog een band had met een kerk, besloot ze toch in te gaan op het verzoek van de kerkenraad om ouderling te worden in de Nederlands Hervormde Kerk in haar nieuwe woonplaats Oegstgeest. Intussen had zij kennisgemaakt met de feministische theologie, die opgang begon te maken in Nederland. Zij volgde met name de cursussen op het Vormingsinstituut Kerk en Wereld te Driebergen. Tijdens een weekend over dit onderwerp in april 1979, toen het met name draaide om de aandacht voor de rol van de vrouw binnen de kerken, sloot zij zich aan bij een groep vrouwen, die zich sterk wilde maken voor meer aandacht voor de vrouw binnen het kerkelijk pastoraat. Tijdens de gesprekken bleek, dat vrouwen zelf daarin helemaal geen of slechts mondjesmaat een rol speelden. Met ondersteuning van de Werkgroep 'Vrouw in Kerk en Samenleving', opgericht in 1977 en onderdeel van de Nederlandse Raad van Kerken, werd een comité opgericht, waarin ook Cornelia Middelkoop-Koning zitting nam. Opdracht was een enquête te houden onder bij een kerk aangesloten vrouwen over hun ervaringen met wat men noemde 'vrouwenpastoraat' met speciale aandacht voor de seksualiteit van de vrouw binnen het huwelijk.[26][27]
In die jaren 'rolde'' Cornelia in de organisatie van de Simavi collectes in Oegstgeest en Leiden. Een stichting, die geld doneerde aan ziekenhuizen overzee. Ze kon er nauwelijks omheen, want hun ziekenhuis in Nigeria had zijn hele instrumentarium voor de kraamkliniek gekregen van Simavi. Ze nam de hele organisatie van de collecte op zich. Ze schrijft er over: 'Voor het collecteren had ik in Leiden wijken ingedeeld en wijkhoofden gezocht. Het was slopend. Het was leuk om dan een groot bedrag naar de bank te kunnen brengen als we de honderd bussen hadden geteld. Maar ik had het nooit gekund als de kinderen en Herman en een paar trouwe vriendinnen niet hadden meegedaan.'[28]
Uitzending naar Lesotho
De kinderen van het echtpaar Middelkoop-Koning hadden eind jaren zeventig hun middelbare school afgemaakt en waren klaar voor een vervolgstudie. Daarom kwam een volgende kans voor uitzending op het juiste moment.
In 1981 kregen zowel mevrouw Middelkoop-Koning als haar echtgenoot, als respectievelijk maatschappelijk werker en als arts, een uitnodiging om naar Lesotho te gaan. Dit verzoek kwam - via de Hervormde Zending te Oegstgeest - van de Nederlandse arts Verhagen, die in dienst was van de Nederlandse overheid. Hij kwam met het verzoek of er in 'Oegstgeest' mensen waren die konden werken op het gebied van alcoholbestrijding en aids preventie. Dokter Middelkoop werd gevraagd voor 'grassroots' werk, een taak vallend onder het ziekenhuis Scott Hospital, opgericht door een Schotse arts.
Alcoholbestrijding
Cornelia, geen arts maar wel maatschappelijk werker, oriënteerde zich alvorens op dit verzoek in te gaan, omdat ze van alcoholbestrijding niets wist. Aids was een groot probleem ter plaatse en in de praktijk leidde de cultuur van alcoholgebruik tot steeds meer aidsbesmettingen. Ze ging werken in dienst van de Hervormde zending.
Ze leerde, dat veel mannen uit Lesotho gewoontegetrouw werkten bij Afrikaanse boeren of in de goudmijnen. Door de goudmijnen werden zij gedeeltelijk betaald in de vorm van drank om de mijnwerkers aan zich te binden. Cornelia's' werk zou bestaan uit vooral voorlichting over de risico's van alcoholgebruik en de daaruit voortkomende aidsbesmettingen.
Op het terrein van het ziekenhuis had ze de beschikking over een gebouwtje waar ze met haar assistenten acht mensen kon helpen met een therapie.
Cornelia zou moeten werken met jonge vrouwen, die, behalve de middelbare school, geen enkele opleiding hadden op dit gebied. Twee van hen kon ze in de loop van de tijd, met Nederlands geld, naar Zimbabwe laten gaan om opgeleid te worden voor het vak sociaal werk.
Om zo veel mogelijk mensen te bereiken, kreeg Cornelia de beschikking over onbetaalde zendtijd van de nationale radio-omroep. Op de afgelegen plaatsen in het bergachtige Lesotho speelde de radio een grote rol. Cornelia schreef hoorspelen waarin de situaties van de vrouwen en de gezinnen, die te maken kregen met het alcoholisme van hun echtgenoot, vader of huisgenoot, werden uitgebeeld, Deze werden door haar medewerksters vertaald in het Sesotho, de taal van de Basotho, en deze speelden die rollen ook zelf voor de microfoon. Er melden zich vele vrouwen bij het ziekenhuis met de vraag: 'Hoe weet u, dat dit met ons gebeurt?'
Deze uitzendingen hadden een enorm succes en een groot bereik. De kleine busjes, die in Lesotho het openbaar vervoer verzorgden, gaven de vele vrouwen, die met dit alcoholisme te maken kregen, de mogelijkheid in het ziekenhuis, waar Cornelia met haar staf werkte, hulp te zoeken en samen te werken aan een beter en onafhankelijk bestaan.
Vrouwen en literatuur
Daarnaast - in haar 'vrije tijd' - richtte ze een vrouwenleesclub op in Lesotho. Ze kopieerde verhalen van Afrikaanse schrijfsters, om de vrouwen het belang van lezen bij te brengen. Ook al moesten ze dat vaak doen met een kaars in bed. Haar bedoeling was om de vrouwen met elkaar te leren praten over problemen waarmee de vrouwen in het boek te maken kregen, waardoor Lesotho-vrouwen, die op de één of andere manier bij dit sociale werk betrokken waren, via het lezen van literatuur over hun eigen problemen te leren praten. Dat lezen en spreken met elkaar leverde nieuwe levenskracht.
Na zes jaar Lesotho, vertrok het echtpaar Middelkoop - al kamperend in hun eigen tent - geleidelijk richting Nederland.
Pensioen
Feministisch ouder worden
‘Ouderen, zo blijkt uit reclameboodschappen rond het begin van de jaren negentig van de twintigste eeuw, vormen een belangrijke bron van inkomsten voor andere generaties. Kunnen vrouwen meer zijn dan object van diverse industrietakken?’ Dit vraagt in 1993 een groepje vrouwen zich af, waarvan de meesten zich eind jaren zeventig bezighouden met de positie van vrouwen in de kerken en het ontbreken van enige zeggenschap als het om hun eigen positie gaat. Cornelia Middelkoop-Koning is van de partij als negen vrouwen met als motto ‘Overleven door vriendinnen’ een onderzoek organiseren naar de positie van oudere vrouwen en op welke manier en onder welke voorwaarden zij zelf ouder zouden willen worden. Het onderzoek vindt plaats onder leiding van sociaal gerontologe mevrouw Monique Rooijmans en wordt gefinancierd door de Stichting Landelijk Gereformeerde Raad voor Samenlevingsaangelegenheden. Zes jaar later, in april 1999, wordt het boek - , waarvan kort na elkaar twee drukken verschijnen, tijdens een grote bijeenkomst van de Limburgse Vrouw- en Geloofbeweging in Roermond gepresenteerd.[29]
Uitzending naar Thailand
Andersoortig vrijwilligerswerk ondernam het echtpaar nadien in Thailand. Namens de in Nederland gevestigde Christelijke Werkgeversbond kregen zij in de tijd van drie maanden de gelegenheid om allerlei burgers, zowel mannen als vrouwen een vak te leren. Herman als arts, Cornelia als ervaren voorlichter wat betreft aids en drankverslaving, sluipmoordenaars, die ook in Thailand floreerden. Daarnaast en tussendoor bezocht het echtpaar vrienden, die Herman, in zijn tijd als rondreizend arts voor de Hervormde en Gereformeerde zending in de jaren zeventig, over de hele wereld had gemaakt.
In de herfst van 1998 overlijdt dokter Herman Middelkoop.
Na het overlijden van Herman
Feministisch ouder worden en ouderenbond
Voortkomend uit de gesprekken van het onderzoek 'Vrouwen van dagen en feministisch ouder worden' organiseert Cornelia in Oegstgeest een afdeling van de landelijke ouderenbond. Een organisatie, die in heel wat gemeenten bleek te ontbreken..
Boek over werk van vader en moeder Middelkoop op Timor
Cornelia was al vanaf de vijftiger jaren, toen ze naast haar man op Timor werkte, onder de indruk van het onderzoek en het werk, dat haar schoonvader - Pieter Middelkoop en zijn vrouw Henriette Clasina Middelkoop - de Zwart als zendingsechtpaar tientallen jaren op Timor had verricht. Een geschiedenis kan ze over hun werk niet schrijven, maar ze zet wel een beweging in gang, waardoor de brieven van het echtpaar over hun werken en wonen op Timor, kunnen worden overgetypt en het werk van beiden wordt gereed gemaakt om in het archief van de zendingsorganisatie te worden opgenomen en voor onderzoek kan worden gereed gemaakt.[30]
Hospita
Sinds het overlijden van haar echtgenoot, verhuurt Cornelia Middelkoop-Koning, als bijna-buurvrouw van de Leidse universiteit, één of twee kamers van haar te groot geworden woning in Oegstgeest aan één of meerdere studenten; het liefst een buitenlandse (m/v).
Films
Vanaf 2005, dus vanaf haar 78e jaar, organiseert Cornelia maandelijks filmmiddagen in het dorpshuis van Oegstgeest voor die oudere vrouwen – en een enkele man – , die ’s avonds niet meer naar Leiden kunnen of durven fietsen of autorijden, zodat zij dichter bij huis toch goede films kunnen zien. Tussen vijfentwintig tot vijfendertig filmliefhebbers komen regelmatig. Zij betalen € 5 per persoon om onder andere de filmrechten te kunnen voldoen.
Vlak voor het einde van 2022 heeft Cornelia mogen ervaren dat haar inzet voor deze doelgroep eindelijk een voortgaand succes zal hebben. Vrijwilligers van het dorpshuis hebben een comité opgericht en gaan medestanders zoeken, zodat de filmactiviteiten kunnen worden voortgezet.
Dit is niet alleen een grote voldoening voor Cornelia zelf, maar er is ook een zorg van haar schouders genomen, dat het filmhuis niet verdwijnt als zij haar taak (geb. 1927) om wat voor reden dan ook moet neerleggen en het filmhuis na bijna 20 jaar zou moeten verdwijnen. Bij de nieuwe opzet zullen ook kinderfilms worden aangeboden.
Boek - De wereld ons thuis
Het middelste jaar van haar negende decennium besteedde Cornelia Middelkoop-Koning - naast allerlei gewoon doorgaande activiteiten - aan het schrijven van het boek ‘De wereld ons thuis’, bestemd voor haar kleinkinderen en achterkleinkinderen, 190 pagina’s tekst en foto's.[31]
Bronnen, noten en/of referenties
|
