Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Francisca Coya: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Francisca_Coya&oldid=57233449 Wikicomparte 30 sep 2020 vert wpes)
 
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Francisca_Coya&oldid=57263994 5 okt 2020)
 
(Een tussenliggende versie door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Francisca Coya ([[Cuzco (regio)|Cuzco]], 1515 - [[Popayán]], 1543-44<ref name=":0">{{Citeer boek|titel=Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo|auteurlink=https://en.wikipedia.org/wiki/Fernando_Jurado_Noboa|auteur=Jurado N,F.|medeauteurs=Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales, Jurado Noboa Fernando|taal=sp|url=https://www.worldcat.org/title/senores-naturales-de-la-tierra/oclc/10851071|uitgever=Xerox Ecuador S.A.|datum=1982|pagina's=(267-305,306,307-312-319)|ISBN=}}</ref>), ook bekend in de teksten als '<nowiki/>'''María de Sandoval'''<nowiki/>', '<nowiki/>'''Francisca Coya de Sandoval'''<nowiki/>' of '<nowiki/>'''La Coya'''', is 'een voedende moeder voor [[Ecuador]] en [[Colombia]] in de woorden van de Ecuadoraanse genealoog historicus [[Fernando Jurado Noboa]]. Ze was de dochter van de [[Inca's|Inca]] [[Huayna Capac]] met zijn nicht [[Runtu Coya]]<ref>{{Citeer web|url=https://www.academia.edu/10355786/Descendientes_del_Emperador_Inca_Pachac%C3%BAtec|titel=Descendientes del Emperador Inca Pachacutec|bezochtdatum=|auteur=Zapata Jaramillo J|achternaam=Zapata|voornaam=J|datum=|uitgever=Academia|taal=es}}</ref>.
'''Francisca Coya''' ([[Cuzco (regio)|Cuzco]], [[1515]] - [[Popayán]], [[1543]]-44<ref name=":0">{{Citeer boek|titel=Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo|auteurlink=\|auteur=Jurado N,F.|medeauteurs=Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales, Jurado Noboa Fernando|taal=es|url=https://www.worldcat.org/title/senores-naturales-de-la-tierra/oclc/10851071|uitgever=Xerox Ecuador S.A.|datum=1982|pagina's=(267-305,306,307-312-319)|ISBN=}}</ref>), ook bekend als '<nowiki/>'''María de Sandoval'''<nowiki/>', '<nowiki/>'''Francisca Coya de Sandoval'''<nowiki/>' of '<nowiki/>'''La Coya'''<nowiki/>', ''Madre nutricia'' ("Alma Mater" of "voedende moeder") van [[Ecuador]] en [[Colombia]]<ref>{{Citeer web|url=https://web.archive.org/web/20111104161906/http://www.elabedul.net/Articulos/Nuevos/la_princesa_inca.php#_ftnref3|titel=Francisca Coya, hija de Huayna Capac y su descendencia en Anserma|bezochtdatum=3 oktober 2020|achternaam = Ospina Hernández|voornaam= Carlos Arturo|werk=elabedul.net|taal=es}}</ref>, was een dochter van de [[Sapa Inca|Inca-keizer]] [[Huayna Capac]]<ref>{{Citeer web|url=https://www.academia.edu/10355786/Descendientes_del_Emperador_Inca_Pachac%C3%BAtec|titel=Descendientes del Emperador Inca Pachacutec|bezochtdatum=|auteur=Zapata Jaramillo J|achternaam=Zapata|voornaam=J|datum=|uitgever=Academia|taal=es}}</ref>.


== Oorsprong ==
== Levensloop ==
Huayna Capac, volgens een consensus van kroniekschrijvers, "liet een groot aantal nakomelingen na", duidelijk van meer natuurlijke kinderen dan legitieme kinderen. Vooral met figuren als [[Huáscar]] en [[Atahualpa]], is het minder moeilijk om de moederlijke afkomst van de Inca's te specificeren. Bij de Inca vrouwen is het complexer. Het is mogelijk geweest om vast te stellen dat Francisca Coya een van de Inca-dochters was, maar over de moeder ervan lopen de meningen uiteen: voor sommigen is Francisca legitieme dochter van de Coya-vrouw, voor anderen was ze de dochter van een concubine. Er zijn mensen die suggereren dat Doña Francisca Coya de dochter was van [[Paccha Duchicela]], prinses Shyri van Quito, waardoor ze, volgens deze versie, Atahualpa's zus was. In ieder geval "werden de kinderen van de Inca niet verzocht om een ​​rechtszaak van moederlijke oorsprong: het waren kinderen van de Inca, en dat is genoeg."<ref name=":0" />
Francisca Coya was een de dochters van keizer [[Huayna Capac]]. Deze liet volgens kroniekschrijvers een groot aantal nakomelingen na, verwekt bij verschillende vrouwen. Over de vraag wie haar moeder is, bestaat discussie. Volgens sommigen was dat de [[Coya]], de eerste echtgenote van de keizer, maar volgens anderen was dat een [[concubine]]. Weer anderen denken dat haar moeder Paccha Duchisela, [[Quitu|Shyriprinses]] uit [[Quito]], was of Runtu Coya, nicht van haar vader Huayna Capac.


== Biografie ==
''Francisca'' is haar Spaanse naam; haar Inca-naam is onbekend. Ook haar achternaam ''Coya'' is Spaans, en verwijst naar het Inca-woord voor 'koningin'.
Na de dood van Atahualpa door de Spanjaarden, marcheerden Sebastián de Benalcazár en Diego de Sandoval y la Mota naar de regio San Miguel de Piura. Het was toen dat in 1535 in Chaparra, in de Cañaris-regio, in de westelijke uitlopers van de Andes, de Spanjaarden een groep inheemse mensen vonden die de zusters van Atahualpa verborgen hielden en beschermden: Toctochembo, Marcachembom, Ascarpe en Francisca (haar autochtone naam is onbekend), ook dochters van Huayna Cápac. Zij en haar mensen vluchten uit Cuzco, bij de aankomst van de Spanjaarden. Deze poging was tevergeefs omdat Francisca (samen met haar andere zusters) gevangen werd genomen en naar Sebastian de Benalcázar werd gebracht, die haar "aan kapitein Diego de Sandoval ''gaf''". De Inca-nobele werd zwanger en marcheerde met Sandoval eerst naar Quito, waar ze het leven schonk aan hun eerste en enige kind. Later vergezelde ze hem naar Popayán, waar ze dicht bij een van haar zussen woonde (een van wie Benalcázar voor zichzelf had gekozen)<ref name=":0" />


Francisca, die 'La Coya' werd genoemd door de eerste 'buren' (naam die gegeven werd aan burgers met rechten) van Quito, werd geboren in Cuzco rond 1515. volgens testimonies uit de tijd "ze was de wettige dochter van Huayna Capac. ..haar moeder werd gedragen; volgens de Indiaan Pedro Inga, in [[Bogota (stad)|Bogotá]] in 1575". " De Indiase Catalina, die haar geboorte zag en haar dienstmaagd was, verklaarde in [[Tunja]] in 1575, toen ze 70 jaar oud was: "en toen de genoemde Guaynacaba viel (door ziekte) haar vader, plaatste haar in een ander huis, waar zij woonde en hij de rest van zijn dochters en maagden hield."<ref name=":0" />
Fransisca Coya moest vluchten nadat de vertegenwoordigers van de [[Spaanse Rijk|Spaanse Kroon]], de [[conquistadores]] [[Sebastián de Belalcázar]] en [[Diego de Sandoval]], haar broer, keizer [[Atahualpa]], hadden vermoord en vervolgens de regio [[Piura (stad)|San Miguel de Piura]] binnenvielen. Met haar drie zussen trok zij in 1535 naar de westelijk gelegen regio [[Cañari]], waar de bevolking de zussen een schuilplaats bood. De Spaanse troepen wisten de zussen echter te arresteren en brachten hen naar Sebastian de Belalcázar. Die wees Francisca als echtgenote toe aan kapitein Diego de Sandoval, die haar bezwangerde. In Quito schonk ze het leven aan hun eerste en enig kind, Eugenia de Sandoval Inca. Later vergezelde ze haar echtgenoot naar Popayán.<ref name=":0" /><ref>{{Citeer boek|titel=The conquest of the Incas|auteurlink=|auteur=Hemming, J.|medeauteurs=|taal=en|url=http://www.historyisaweapon.com/defcon7/%5BHemming_John%5D_The_Conquest_of_the_Incas(BookZZ.org).pdf|uitgever=|datum=1970|pagina's=340|ISBN=}}</ref> De Spaanse koning [[Keizer Karel V|Karel I]] gaf in 1545 aan deze dochter Eugenia een geboortecertificaat af, waarbij op grond van getuigenissen van onder meer haar vader werd bepaald dat Francisca en Eugenia van keizerlijke komaf waren.


Er werd gezegd dat toen La Coya naar de mis ging, 'alle Caciques en dames uit de provincies van Quito haar vergezelden. Toen ze de stad verliet, droegen ze haar op draagbedden en werd ze vergezeld door tweeduizend tot drieduizend indianen.' Volgens getuigen uit die tijd zeiden ze dat "de [[Cacique (opperhoofd)|Caciques]] van Quito haar onderweg dekens, veren en bloemen overhandigden, zodat haar voeten de grond niet zouden raken"<ref name=":0" />. Volgens John Hemming's interpretatie van de gebruiken en praktijken van de inheemse volkeren met betrekking tot de behandeling die Francisca Coya ontving: "vereerden de inboorlingen van Quito haar met zielige hartstocht."<ref>{{Citeer boek|titel=The conquest of the Incas|auteurlink=|auteur=Hemming, J.|medeauteurs=|taal=en|url=Hemming, J. (1970).http://www.historyisaweapon.com/defcon7/%5BHemming_John%5D_The_Conquest_of_the_Incas(BookZZ.org).pdf|uitgever=|datum=1970|pagina's=340|ISBN=}}</ref>
== Bibliografie ==
* Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales & Fernando Jurado Noboa. (1982) "''Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo''"
* [https://www.worldcat.org/title/senores-naturales-de-la-tierra/oclc/10851071 Los señores naturales de la tierra]


== Nakomelingen ==
{{Appendix|2=
In [[Quito]] had Francisca Coya in 1536 het leven geschonken aan [[Eugenia de Sandoval Inca]], die later in Popayán woonde met haar ouders en later in [[Anserma]], samen met haar vader, kort na de dood van haar moeder in 1544. Het is Eugenia die zou in 1545 het Koninklijk Certificaat van Legitimatie van [[Carlos van Spanje|koning Carlos V]] ontvangen op verzoek van "bewijs voering" van haar vader, Diego de Sandoval. Ze werd getrouwd in 1550, op 14-jarige leeftijd, met kapitein Gil de Rengifo Pantoja, geboren in [[Ávila (provincie)|Ávila]], [[Spanje]], en liet talloze nakomelingen achter in Ecuador en Colombia. Eugenia is overleden vóór 1575.<ref name=":0" />
{{references}}
----
{{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Francisca Coya|oldid=129690799}}
}}
{{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q99693447}}


== References ==<!--- See http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Footnotes on how to create references using<ref></ref> tags, these references will then appear here automatically-->
{{DEFAULTSORT:Coya}}
<references group="" responsive="1"></references>
 
== Further reading ==
Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales & Fernando Jurado Noboa. (1982) "''Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo''"
 
== External links ==
[https://www.worldcat.org/title/senores-naturales-de-la-tierra/oclc/10851071 Los señores naturales de la tierra]
[[Categorie:Inca's]]
[[Categorie:Inca's]]
[[Categorie:1515]]
[[Categorie:Persoon in de 16e eeuw]]
[[Categorie:1536]]

Huidige versie van 15 okt 2020 om 11:09

Francisca Coya (Cuzco, 1515 - Popayán, 1543-44[1]), ook bekend als 'María de Sandoval', 'Francisca Coya de Sandoval' of 'La Coya', Madre nutricia ("Alma Mater" of "voedende moeder") van Ecuador en Colombia[2], was een dochter van de Inca-keizer Huayna Capac[3].

Levensloop

Francisca Coya was een de dochters van keizer Huayna Capac. Deze liet volgens kroniekschrijvers een groot aantal nakomelingen na, verwekt bij verschillende vrouwen. Over de vraag wie haar moeder is, bestaat discussie. Volgens sommigen was dat de Coya, de eerste echtgenote van de keizer, maar volgens anderen was dat een concubine. Weer anderen denken dat haar moeder Paccha Duchisela, Shyriprinses uit Quito, was of Runtu Coya, nicht van haar vader Huayna Capac.

Francisca is haar Spaanse naam; haar Inca-naam is onbekend. Ook haar achternaam Coya is Spaans, en verwijst naar het Inca-woord voor 'koningin'.

Fransisca Coya moest vluchten nadat de vertegenwoordigers van de Spaanse Kroon, de conquistadores Sebastián de Belalcázar en Diego de Sandoval, haar broer, keizer Atahualpa, hadden vermoord en vervolgens de regio San Miguel de Piura binnenvielen. Met haar drie zussen trok zij in 1535 naar de westelijk gelegen regio Cañari, waar de bevolking de zussen een schuilplaats bood. De Spaanse troepen wisten de zussen echter te arresteren en brachten hen naar Sebastian de Belalcázar. Die wees Francisca als echtgenote toe aan kapitein Diego de Sandoval, die haar bezwangerde. In Quito schonk ze het leven aan hun eerste en enig kind, Eugenia de Sandoval Inca. Later vergezelde ze haar echtgenoot naar Popayán.[1][4] De Spaanse koning Karel I gaf in 1545 aan deze dochter Eugenia een geboortecertificaat af, waarbij op grond van getuigenissen van onder meer haar vader werd bepaald dat Francisca en Eugenia van keizerlijke komaf waren.

Bibliografie

  • Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales & Fernando Jurado Noboa. (1982) "Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo"
  • Los señores naturales de la tierra

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ 1,0 1,1 (es) Jurado N,F.; Piedad Peñaherrera, Alfredo Costales, Jurado Noboa Fernando, Los Señores Naturales de la Tierra: Las Coyas y Pallas del Tahuantinsuyo, Xerox Ecuador S.A.
  2. º (es) Ospina Hernández, Carlos Arturo. Francisca Coya, hija de Huayna Capac y su descendencia en Anserma. elabedul.net Geraadpleegd op 3 oktober 2020
  3. º (es) Zapata, J. Descendientes del Emperador Inca Pachacutec. Academia
  4. º (en) Hemming, J., The conquest of the Incas
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Francisca_Coya&oldid=316345"