Getuige

Een beambte kijkt naar papieren van
een getuige, bij een rechtbank.

Een getuige is iemand die een bepaald feit heeft gezien of meegemaakt. We spreken onder ander over getuigen van een misdrijf, maar evenzo over getuigen van de Tweede Wereldoorlog of bij een huwelijk. Veelal betreft het feiten die door iemand gezien zijn, wat diegene dan ooggetuige maakt, en waarvan de betreffende verklaring / omschrijving, waardegevend is voor een bepaald vervolg.

Getuigen bij de politie

Wanneer de politie een verdachte heeft aangehouden, wordt er een onderzoek ingesteld of die persoon inderdaad diegene is die de strafbare feiten heeft gepleegd waarvan de politie hem of haar verdenkt. De politie zal dan -in veel gevallen- ook getuigen horen. Veelal gebeurt dit heel snel na de pleegdatum van de strafbare feiten. De politie probeert (onder andere) door middel het opnemen van verklaringen van getuigen en de verdachte(n) zelf, de waarheid aan het licht te brengen. Wanneer de politie het proces-verbaal, dat onder andere die getuigenverklaringen bevat, inlevert bij de Officier van Justitie krijgt ook de advocaat van de verdachte een kopie daarvan. De Officier van Justitie moet vervolgens de beslissing nemen of hij de verdachte strafrechtelijk gaat vervolgen. De Officier van Justitie begint dan met de opbouw van het strafdossier. Daarin zitten onder meer de processen-verbaal van de politie, maar ook het strafblad van de verdachte en alle op de zaak betrekking hebbende stukken. De Officier van Justitie is de beheerder van het dossier. Hij beslist wie een kopie krijgt van de stukken en wie niet.

Getuigen bij de rechter-commissaris

Soms komt het voor dat getuige X, iets anders heeft waargenomen dan getuige Y. Ook komt het voor dat de politie de getuigen vragen stelt over iets, terwijl later blijkt dat over een ander onderdeel beter of verder nagevraagd had moeten worden. Soms zijn er ook getuigen van een strafbaar feit geweest, die nog helemaal geen verklaring hebben afgelegd. In al die gevallen kan de Officier van Justitie, of de advocaat van de verdachte, aan de rechter-commissaris vragen om die getuigen te horen. Als de rechter-commissaris daarmee akkoord is, wordt de getuige opgeroepen om bij de rechter-commissaris een verklaring af te leggen. Tijdens dat verhoor krijgen de advocaat van de verdachte en de Officier van Justitie ook de gelegenheid om vragen te stellen. Na afloop van het verhoor krijgen alleen de Officier van Justitie en de advocaat van de verdachte een kopie van die verklaring.

Getuigen voor de rechter

Een verhoor waarbij een getuige door de rechter ondervraagd wordt wordt een getuigenverhoor genoemd. Getuigen spelen een belangrijke rol in rechtszaken. In een strafzaak is het eerder uitzondering dan regel dat getuigen op de zitting zelf worden gehoord. Vaak volstaat men met de verklaringen, die door de politie zijn genoteerd of met de verklaringen, die voorafgaande aan de openbare behandeling op de zitting in een gerechtelijk vooronderzoek voor de rechter-commissaris zijn afgelegd. De officier van justitie kan de reeds gehoorde getuigen ook voor de zitting oproepen, hetzij op eigen initiatief, hetzij op het verzoek van de verdachte of diens raadsman. De verdachte kan ook getuigen naar de zitting meebrengen om die te laten horen. In het algemeen heeft de rechter de leiding bij het ondervragen van de getuige, maar de officier van justitie en de verdachte en diens advocaat hebben altijd het recht de getuige vragen te stellen. In een civiele zaak is het altijd een van de procespartijen, die de getuigen oproept. De rechter heeft daartoe eerst in een tussenvonnis beslist, wie van de partijen de bewijslast heeft en van welke feiten. Getuigen kunnen ook voorafgaande aan een gerechtelijke procedure door de rechter worden gehoord in het kader van een voorlopig getuigenverhoor. Een ieder die belang heeft bij een civiel geschil kan de rechtbank om een dergelijk voorlopig getuigenverhoor vragen met een verzoekschrift, dat door een procureur bij de rechtbank moet worden ingediend. Een dergelijk verzoek kan ook nog tijdens de procedure worden ingediend. Een ieder die is opgeroepen om als getuige te worden gehoord, is verplicht te verschijnen en de gestelde vragen te beantwoorden. Dat laatste is alleen dan anders, als de getuige zich op het verschoningsrecht kan beroepen. Een procespartij kan ook als getuige worden gehoord, maar de partijverklaring heeft geen bewijskracht, als die niet op essentiële punten wordt ondersteund door ander bewijs.

Een bijzonder soort getuige is de getuige-deskundige. Dit is een getuige die gespecialiseerd is op een bepaald terrein. De getuige-deskundige licht de rechter voor over wat zijn kennis hem leert.

Stille getuige

Stille getuige kan slaan op een persoon, welke getuige is in een rechtszaak, maar wie z'n identiteit niet bekend wil / kan maken, vanwege dat dan mogelijk z'n leven in gevaar brengt. Veelal zijn dit de grotere zaken, die ernstig en/of omvangrijk zijn, of veel in de publiciteit geweest.

Stille getuigen kan ook slaan op gevonden sporen op het PD (Plaats Delict), die direct wijzen op het misdrijf zelf, of de dader ervan. De sporen (aanwijzingen) zijn dan als het ware stille getuigen van de bewuste gebeurtenis (vergrijp).

Tegengesteld zijn er ook sprekende getuigen, welke in de openbaarheid spreken en verklaren.

Getuigen bij een huwelijk

In Nederland zijn bij de formele huwelijksvoltrekking minstens twee (en maximaal vier) meerderjarige getuigen nodig. Meestal zijn dit vrienden of familieleden (en is het getuige zijn naast het formele aspect ook een eer), maar het kunnen ook medewerkers van het stadhuis zijn.

Zie ook

• Verschoningsrecht
• Gijzeling (dwangmaatregel)

  Vrije mediabestanden over Witness op Wikimedia Commons