Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Orinx (molenaars): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (Pajot - De Wolf heeft pagina Orinx hernoemd naar Orinx (molenaars): Geeft meer duidelijkheid over de inhoud van het artikel. )
kGeen bewerkingssamenvatting
 
(105 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
'''Orinx''' (op vele manieren gespeld; ook als 'Orins', 'Oreins'...) vormt een eeuwenoud [[Familie (verwanten)|geslacht]] van [[molenaar]]s in het [[Pajottenland]], het aangrenzend deel van [[Henegouwen]],[[Oost-Vlaanderen]] en [[Waals-Brabant]].
'''Orinx''' (op vele manieren gespeld; ook als ’Orins’, ’Oreins’...) vormt een eeuwenoud [[Familie (verwanten)|geslacht]] van [[molenaar]]s in het [[Pajottenland]], het aangrenzend deel van [[Henegouwen]], [[Oost-Vlaanderen]] en [[Waals-Brabant]].


== Betekenis van de familienaam ==
== Betekenis van de familienaam ==
Volgens [[Jozef Van Overstraeten]] (1896-1986), erevoorzitter van de [[Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond]] is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlands woord "oorrinc", dit wil zeggen oorring.<ref>[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PayotDW03.jpg Brief van de heer Van Overstraeten]</ref> Dit zou de [[bijnaam]] zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse "horic", dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc. [[Frans Debrabandere]], secretaris-generaal [[Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie]], houdt het bij de verklaring plaatsnaam "horik of "hoek".
Volgens [[Jozef Van Overstraeten]] (1896-1986), erevoorzitter van de [[Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond]] is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlands woord ’oorrinc’, dit wil zeggen oorring.[[Bestand:JVO-PDW01.jpg|200px|thumb|right| Brief van de heer Van Overstraeten]] Dit zou de [[bijnaam]] zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse ’horic’, dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc. [[Frans Debrabandere]], secretaris-generaal [[Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie]], houdt het bij de verklaring plaatsnaam ’horik’ of ’hoek’.


== Schrijfwijzen ==
== Schrijfwijzen ==
Van de naam Orinx bestaan vele schrijfwijzen. De oorzaken daarvan zijn:
Van de naam Orinx bestaan vele schrijfwijzen. De oorzaken daarvan zijn:
* De lage [[alfabetiseringsgraad]] bij de toenmalige bevolking (weinig mensen konden lezen en nog minder konden schrijven). Algemene [[leerplicht]] werd in België pas ingevoerd in 1914.[2]
* De lage [[alfabetiseringsgraad]] bij de toenmalige bevolking (weinig mensen konden lezen en nog minder konden schrijven). Algemene [[leerplicht]] werd in België pas ingevoerd in 1914.
* Het gebruik van [[dialect]]en.
* Het gebruik van [[dialect]]en.
* Het gebruik van het Frans in een ander landsgedeelte waardoor eenzelfde naam anders wordt uitgesproken waardoor de naam Orinx verbasterde naar Oreins.
* Het gebruik van het Frans in een ander landsgedeelte waardoor eenzelfde naam anders wordt uitgesproken waardoor de naam Orinx verbasterde naar Oreins.
Ten gevolge van de inlijving van België in de [[Franse Republiek]] (1795) werd hier ook de [[burgerlijke stand]] ingevoerd o.a. geboorteregisters. Voordien bestonden enkel de [[parochieregister]]s (doop, huwelijk, begrafenis). Bij de geboorte moesten de borelingen letterlijk getoond worden aan de bestuurders. Daar nog veel mensen ongeletterd waren konden zij hun naam enkel oraal mededelen. Naargelang het geval moest dan de [[pastoor]] of de ambtenaar bepalen hoe de naam diende te worden geschreven.
Ten gevolge van de inlijving van België in de [[Franse Republiek]] (1795) werd hier ook de [[burgerlijke stand]] ingevoerd o. a. geboorteregisters. Voordien bestonden enkel de [[parochieregister]]s (doop, huwelijk, begrafenis). Bij de geboorte moesten de borelingen letterlijk getoond worden aan de bestuurders. Daar nog veel mensen ongeletterd waren konden zij hun naam enkel oraal mededelen. Naargelang het geval moest dan de [[pastoor]] of de ambtenaar bepalen hoe de naam diende geschreven.
De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen gebeurde bij o.a. Simon Orinx (1757-1820. Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen vanuit het zuiden van het Pajottenland, noordwaarts naar Asse.
De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen gebeurde bij o. a. Simon Orinx (1757-1820). Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen vanuit het zuiden van het Pajottenland, noordwaarts naar Asse.
Het eerste kind van Simon werd geregistreerd als Anne-Marie Orinckx (17-04-1797). Hijzelf tekende met een kruisje, zoals gewoonlijk was bij analfabeten. Het tweede kind werd ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22-04-1799), en Simon tekende Orinx maar wel in een stuntelig omgekeerd schrift. In 1808 werd - onder het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden|Nederlandse bewind]] - de naam van Antoinette Orix veranderd in Orinx, dit ingevolge een arrest van de [[Raad van State (België)]], die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzette.
Het eerste kind van Simon werd geregistreerd als Anne-Marie Orinckx (17-04-1797). Hijzelf tekende met een kruisje, zoals gebruikelijk was bij analfabeten. Het tweede kind werd ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22-04-1799), en Simon tekende Orinx, maar in een stuntelig omgekeerd schrift. In 1808 werd – onder het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden|Nederlandse bewind]] – de naam van Antoinette Orix veranderd in Orinx, dit ingevolge een arrest van de [[Raad van State (België)]], die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzette.
Het derde kind kreeg de naam Jeanne Orickx (21-06-1801). Simon hield het bij Orinx. Het vierde kind werd Jeanne-Petronelle Orikcx (21-06-1802), maar stierf amper een maand oud. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix kregen de familienaam Orinx. Het laatste werd Jean Alexandre Orincx.
Het derde kind kreeg de naam Jeanne Orickx (21-06-1801). Simon hield het bij Orinx. Het vierde kind werd Jeanne-Petronelle Orikcx (21-06-1802), maar stierf amper een maand oud. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix kregen de familienaam Orinx. Het laatste werd Jean Alexandre Orincx.
<!--<gallery>
<gallery widths="180" heights="55">
Bestand:Simon1a.png|miniatuur|Handtekening 1 Simon Orinx
Bestand:Simon Orinx-rdw1.png|miniatuur|Handtekening 1 Simon Orinx
Bestand:Simon2a.png|miniatuur|Handtekening 2 Simon Orinx
Bestand:Simon Orinx-2rdw.png|miniatuur|Handtekening 2 Simon Orinx
</gallery>-->
</gallery>
 
== Verspreiding volgens de schrijfwijze==
== Verspreiding volgens de schrijfwijze==
Er zijn verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het [[België (hoofdbetekenis)|Belgisch]] [[rijksregister]] gedurende het jaar 2008:<ref>[https://familienaam.be/ familienaam.be]</ref>
[[Bestand:Molenaar De Helper.jpg |thumb |right|Molenaar bevestigt zeilen op de wieken van de molen ]]
Er zijn verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het [[België|Belgisch]] [[rijksregister]] gedurende het jaar 2008:<ref>[https://familienaam.be/ familienaam.be]</ref>
{| class="wikitable" width="50%"
{| class="wikitable" width="50%"
!Schrijfwijze ||Totaal ||Gemeente (stad) met grootst aantal||Tweede grootst aantal
!Schrijfwijze ||Totaal ||Gemeente (stad) met grootste aantal||Op één na grootste aantal
|-
|-
|Orinx||75||[[Asse (Vlaams-Brabant)|Asse]]||[[Brussel-hoofdstad]]
|Orinx||75||[[Asse (Vlaams-Brabant)|Asse]]||[[Brussel-hoofdstad]]
Regel 27: Regel 29:
|-
|-
|Orincx||1||Asse||
|Orincx||1||Asse||
|-
|Orinckx||3||[[Londerzeel]]||Asse en Brussel-hoofdstad
|-
|-
|Horrix||40||[[Maasmechelen]]||
|Horrix||40||[[Maasmechelen]]||
Regel 34: Regel 38:
|Horicx||14||[[Opwijk]]||[[Merchtem]]
|Horicx||14||[[Opwijk]]||[[Merchtem]]
|-
|-
|Horicks||6||Brussel-hoofdstad||[[Waver (België)|Waver]]
|Horicks||6||Brussel-hoofdstad|| [[Waver]] (België)
|-
|-
|Hoorickx||21||Brussel-hoofdstad||Assenede
|Hoorickx||21||Brussel-hoofdstad||Assenede
Regel 40: Regel 44:
|Oreins||35||[[Dour]]||Waver
|Oreins||35||[[Dour]]||Waver
|}
|}
De Orinx in Brussel-hoofdstad zijn grotendeeels ingeweken Pajotten.
De Orinx in Brussel-hoofdstad zijn grotendeels ingeweken ’[[Pajottenland|Pajotten]]’.
==Verspreiding van de molens==
 
==Verspreiding van de molenaars en de molens==
{| class="wikitable" width="100%"
{| class="wikitable" width="100%"


!Plaats|| Molen || Bestaande<ref>bestaande molens [http://www.molenechos.org/indexdb.php]</ref>[/Verdwenen<ref>verdwenen molens[http://www.molenechos.org/verdwenen/index.php]</ref>||Molenaar||Jaar
!Plaats|| Molen || Bestaande/Verdwenen||Molenaar||Jaar
|-
|-
|[[Asse]]([[ Vlaams-Brabant]])||watermolen van Asbeek ||bestaand ||Simon Orinx<ref>Volgens de gedwongen lening jaar IV te Asse opgelegd door het Frans bewind was Simon nr. 33 op de lijst van de meest gegoeden.</ref> ||1820
|[[Asse (Vlaams-Brabant)]], ([[Vlaams-Brabant]])||molen van Asbeek (water) ||bestaand ||Simon Orinx<ref>Volgens de gedwongen lening jaar IV te Asse opgelegd door het Frans bewind was Simon nr. 33 op de lijst van de meest gegoeden.</ref> ||1820
|-
|-
|[[Beert]] ([[Pepingen ]](Vlaams-Brabant)||Kattenholmolen|| verdwenen|| Nicolas Orens||<1833
|[[Bassilly]] ([[Silly]]) ([[Henegouwen]])||Moulin du Chêne St. Christophe (wind)||verdwenen||Paul Orincx||1635-1654
|-
|-
|[[Elingen]] ([[Pepingen (Vlaams-Brabant)|Pepingen]]||Zwarte Molen||bestaand|| Jan-Baptist Orens||1840
|[[Bever]] ([[ Vlaams-Brabant]])||molen van Broek (wind)||verdwenen|||Paul Orins||1650
|-
|-
|[[Heikruis]] (Pepingen)||?||||Petrus Orincxs||+1848
|[[Beert]] ([[Pepingen]]) (Vlaams-Brabant)||Kattenholmolen (wind)|| verdwenen||Jan-Baptist Orins ||°1725 †1771
|-
|-
|[[Herfelingen]] ([[Galmaarden]])||molen van Ter Rijst||verdwenen||Jan-Baptist II Orins||ca1719
|Beert (Pepingen)||Kattenholmolen||||Nicolas Orens ||°1796 †1832
|-
|-
|Herfelingen (Galmaarden)||?||||Andreas Orincx|| ca 1801
|[[Edingen]] ([[Henegouwen]])|||?||||Francis Orinckx|| ca. 1680
|-
|Edingen (Henegouwen)|||?||||J. F. Orins|| ca. 1750
|-
|[[Elingen]] (Pepingen) ||Zwarte Molen (wind)||bestaand|| Jan-Baptist Orins||1842-1846
|-
|[[Gibecq]] (Ath) ([[Henegouwen]]) ||Molen van Gibecq (wind)||verdwenen|| Jean-Theodore Orins||°1818
|-
|[[Heikruis]] (Pepingen)||?||||Petrus Orincxs||† 1848
|-
|[[Herfelingen]] ([[Galmaarden]])||molen van Ter Rijst (wind)||verdwenen||Jan-Baptist II Orins||°1690 †1745
|-
||Herfelingen (Galmaarden)||molen van Ter Rijst|||| Jozef Orins||einde 19e eeuw
|-
|Herfelingen (Galmaarden)||?||||Andreas Orincx|| ca. 1801
|-
|-
|Herfelingen (Galmaarden)||?||||Joannes-Baptista Orinx||1810
|Herfelingen (Galmaarden)||?||||Joannes-Baptista Orinx||1810
|-
|-
|[[Herne (België)|Herne]]||Boesmolen|| bestaand|| Adrien Orins||1629
|[[Herne (België)|Herne]]||Boesmolen (water)|| bestaand|| Adrien Orins||1629
|-
|-
|Herne||Boesmolen||||Paul Orins||1635
|Herne||Boesmolen||||Paul Orins||1635
|-
|-
|Herne||Breemmolen|| verdwenen ||Nicolas Orins|| 1862
||Herne||Buitenmolen (wind)||verdwenen||Jean-François Orins||1750 1773
|-
|-
|Herne||Moleken Teveel|| verdwenen ||Franciscus Orins|| 1834
|Herne||Breemmolen (wind)|| verdwenen ||Nicolas Orins|| 1862 1872
|-
|-
|Herne||?|| || Franciscus Orins<ref>was eigenaar van twee molens</ref>||1834
|Herne||Moleken Teveel (wind)|| verdwenen ||Franciscus Orins|| 1834
|-
|-
|Herne||?|||| François Orins||1845
|Herne||?|||| Thomas Orins||° 1805
|-
|-
|Herne||? ||||Jozef Orins||1845
|Herne||? ||||Jozef Orins||1845
Regel 76: Regel 95:
|Herne||?|| ||Bernard Orins||1845
|Herne||?|| ||Bernard Orins||1845
|-
|-
|Herne||Hernemolen||bestaand||.Orins-Rens||v 1834
|Herne||Hernemolen (water)||bestaand||Joannes Franciscus Orins||voor 1834
|-
|[[Hove (Henegouwen)|Hove]] (Hoves) ([[Opzullik]])(Silly)||moulin de Hoves (wind)||verdwenen ||Jean Orins||1674
|-
|-
|[[Hove (Henegouwen)|Hove]] (Hoves) ([[Opzullik]])(Silly)||moulin de Hoves||verdwenen ||Jean Orins||1674
|[[Lessen]] (Lessines) ([[Henegouwen]])||moulin à eau (water)|| ||Henri-Paul Orins||1770
|-
|-
||[[Oudenaken]] ([[Sint-Pieters-Leeuw]])||molen van Oudenaken||verdwenen|| André Orincx||ca 1800
||[[Oudenaken]] ([[Sint-Pieters-Leeuw]])||molen van Oudenaken (wind)||verdwenen|| André Orincx||ca. 1800
|-
|-
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Jean-Baptiste Horinckx|| °1801
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Jean-Baptiste Horinckx|| °1801
|-
|-
| Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Carolus Orincx|| °1803
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Carolus-Ludovicus Orincx|| °1803 †1883
|-
|-
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Jean-Baptiste Orins<ref>was in 1841 burgemeester van Oudenaken.</ref> || °1841
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Jean-Baptiste-Adolphe Orins|| °1841 †1908
|-
|-
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Eugene Orins|| °1842
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||molen van Oudenaken||||Eugene Orins|| °1842
|-
|-
|[[Schorisse]] ([[Maarkedal]])||Rizoimolen, Bos Ter Rijst|| verdwenen ||Leopold Orins||1857
|Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)||||||Andreas Orins||°1756 †1828
|-
|[[Pepingen]]||molen van Beringen (water)||verdwenen||Joannes Baptista Orins||1843
|-
|[[Schorisse]] ([[Maarkedal]]) [[Oost-Vlaanderen]]||Rizoimolen, Bos Ter Rijst (wind)|| verdwenen ||Jan-Baptist Orins<ref>Jan-Baptist was de kleinzoon van Judo Orins uit Tollembeek en was in 1824 de eigenaar van de Biezelenbergmolen  in Sint-Lievens-Esse. Bij zijn overlijden verbleef hij in Bos Ter Rijst en mag dus beschouwd worden als de stamvader van de familie Orins in Schorisse.</ref> || °1794 (Twee-Akren) †1871
|-
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Leopold Orins||1857
|-
|-
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Jan-Baptist Orins|| 1857-1908
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Jan-Baptist Orins|| 1857-1908
|-
|-
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Petrus Orins|| 1908
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Petrus Orins|| °1873 †1946
|-
|-
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||René Orins|| 1944
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||René Orins|| 1944
|-
|-
|Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Robert Orins||1975-1980
| Schorisse (Maarkedal)||Rizoimolen, Bos Ter Rijst||||Robert Orins||1975-1980
|-
|-
|[[Monstreux]] ([[Nijvel]])(Nivelles)|| Moulin de Monstreux ||verdwenen||P.J. Oreins||1778
|[[Monstreux]] ([[Nijvel]])(Nivelles) ([[Waals-Brabant]])|| Moulin de Monstreux (water)||verdwenen||P. J. Oreins||1778
|-
|-
|[[Sint-Lievens-Esse]]||Biezelenbergmolen||verdwenen||Jan-Baptiste Orins||1824
|[[Silly]] ([[Henegouwen]])||Moulin du Prince (wind)||verdwenen||Paul Orins<ref>was ook molenaar in Bever</ref>||1658
|-
|-
|Sint-Lievens-Esse||Biezelenbergmolen||||Theodoor Orins|| 1855
|[[Sint-Lievens-Esse]] ([[Herzele]]) ([[Oost-Vlaanderen]])||Biezelenbergmolen (wind)<ref>ook Koperenmolen genoemd</ref>||verdwenen||Jan-Baptiste Orins||1824<ref>Jan-Baptiste was in dat jaar eigenaar</ref>
|-
|-
|Sint-Lievens-Esse||Biezelenbergmolen||||Leopold Orins|| 1872
|Sint-Lievens-Esse (Herzele)||Biezelenbergmolen||||Theodoor Orins|| 1855
|-
|-
|[[Tollembeek]](Galmaarden))||Heroutmolen||verdwenen||Theodoor Orins||<1829
|Sint-Lievens-Esse (Herzele)||Biezelenbergmolen||||Leopold Orins|| °1833 †1873
|-
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||Heetveldemolen<ref> Volgens de kadastrale legger van Tollembeek opgemaakt door J.M.Gerard in het jaar X(1801-1802) was Judo Orinx, molenaar op de windmolen (afgebroken) die eigendom was van de wed. H.Herpigny. De windmolen zou gestaan hebben op de Molenveldbaan.</ref>||verdwenen||Judocus Orinx|| 1801
|[[Sint-Maria-Horebeke]] ([[Horebeke]]) ([[Oost-Vlaanderen]])||Plankeveldmolen (wind)||bestaand||Hubert Orins|| 1869
|-
|-
|Tollembeek Galmaarden|| ||||Arnold Orinx||+1718
|[[Sint-Pieters-Kapelle]] (Herne)||Oude Molen ((wind)||verdwenen||... Orins||17e en 18e eeuw
|-
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||||||Jan Baptist I Orinx|| 1722
|Sint-Pieters-Leeuw||Molen van Rukkelingen (wind)||verdwenen||Jan-Antoon Orins||<1834
|-
|-
|[[Twee-Akren]] (Lessen) en [[Gibeek]] (Aat)||?||||°Jan Baptist Orins||1794-1855
|[[Tollembeek]] (Galmaarden))||Heroutmolen (wind)||verdwenen||Theodoor Orins||<1829
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||Molen van Heetvelde (wind)<ref>Ook molen Durant genoemd. Volgens de kadastrale legger van Tollembeek opgemaakt door J. M. Gerard in het jaar X(1801-1802) was Judo Orinx, molenaar op de windmolen (afgebroken) die eigendom was van de wed. H. Herpigny. De windmolen zou gestaan hebben op de Molenveldbaan.</ref>||verdwenen||Judocus Orinx||°1728 †1804
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||? ||||Arnold Orinx||† 1718
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||? ||||Joannes Antonius Orins||ca. 1700
|-
|Tollembeek (Galmaarden)||?||||Jan Baptist I Orinx|| 1722
|-
|[[Twee-Akren]] (Lessen) en [[Gibecq]] (Ath) [[Henegouwen]]||?||||Jan Baptist Orins||1794-1855
|-
|[[Viane]] ([[Geraardsbergen]]) ([[Oost-Vlaanderen]])||Mertensmolen (water)||bestaand||Theodoor Orins||1810
|-
|Viane (Geraardsbergen)||Molen op de Kasteelberg (wind)||verdwenen||Theodoor Orins<ref>Theodoor Orins was pachter van twee molens</ref>||1810
|}
|}
<gallery>
Boesmolen_Herne-PDW.jpg|Boesmolen in Herne
Hernemolen (Sint-Waltrudismolen) Herne.jpg|Hernemolen in Herne
Mertensmolen Viane Geraardsbergen.jpg|Mertensmolen in Viane
</gallery>
== Aanverwante molenaars ==
Molenaars leerden doorgaans het vak van vader op zoon. Niet iedere molenaar had de mogelijkheid om al zijn zonen werk te geven. Andere molenaars waren dan bereid om ze aan te werven vermits ze een minimale kennis hadden van het vak, waarbij ze gelegenheid hadden om kennis te maken met de dochters. Het gevolg hiervan was dat er nogal wat huwelijken afgesloten werden tussen molenaarsfamilies. Hieronder een lijstje van molenaars die verwant waren met de familie Orinx-Orins.
{| class="wikitable" width="90%"
|-
! Naam!!molen!!gemeente!!verwantschap!!met!!jaar
|-
|C. Mahie||Koereitmolen (wind)(verdwenen)||Asse (Koereit,94)||oom||Ludo Orincx||1890
|-
|A. Van Overstraeten||? ||Asse||echtgenoot ||Johanna Orins||1892
|-
|H. Van Horenbeeck<ref>Eveneens schoonzoon van Simon Orinx</ref> ||? 4e sectie 97||Asse||echtgenoot||Antonia Orinx<ref>dochter van Simon Orinx</ref>||1828
|-
|N. Walraevens||Kattenholmolen (wind)||Beert||schoonvader||J. B. Orincx||<1768
|-
|J. B. Nerinckx||Kattenholmolen||Beert||echtgenoot||Catharina Orins||1833
|-
|F. Van Lierde||?||Denderwindeke||schoonvader||J. B. Orinx||† 1747
|-
|G. Van Overstraeten||||Elingen||schoonvader||Joanna Orins||1860
|-
|M. Thiels||Buitenmolen (wind)||Herne||echtgenoot||Orins||1846
|-
|J. B.Van Lierde||Tombergmolen (wind)||[[Kester]]||schoonvader||Adolphe Orins||1773-1835
|-
|J. F. Van Ingelgem||?|||[[Mazenzele]] ([[Opwijk]])||schoonvader||Eugenius L. Orincx||1880
|-
|J. F. Wyvekens|| Molens van Arenberg (water)<ref>J. F. Wijvekens was eigenaar van de twee watermolens op de Zenne</ref>||[[Rebecq-Rognon]] ([[Rebecq]])||zoon||A. M. Orins||1692-1773
|-
|J. De Bilde||Rizoimolen (wind)||Schorisse ||schoonbroer||J. B. Orins||1847-1856
|-
|E. De Bilde||Rizoimolen||Schorisse||schoonbroer||J. B. Orins||1847-1856
|-
|C. Van Cutsem||Molen van Rukkelingen (wind)||Sint-Pieters-Leeuw||echtgenoot||Catharina Orins||1825-1849
|-
|A. Vincart||Molen van Rukkelingen||Sint-Pieters-Leeuw||echtgenoot||Maria Orins||1853
|-
|P. Mangelschots||Molen van Rukkelingen||Sint-Pieters-Leeuw||stiefvader ||Maria Orins||1838
|-
|D. Van Lierde||||Sint-Pieters-Leeuw||schoonbroer||Maria Orins||1853
|-
|J. Van Dalem||Koutermolen (wind)||Schepdaal||echtgenoot||Maria Orins||1808
|-
|J. De Vroede<ref>Was in Tollembeek de vierde [[schepen]] van het geslacht De Vroede (1676-1684)</ref>||?||Tollembeek||schoonvader||Arnold Orins||ca. 1680
|}
<gallery>
Kleine molen van Arenberg Rebecq.jpg| Kleine molen van Arenberg in Rebecq
Grote molen Arenberg.jpg |Grote molen van Arenberg in Rebecq
Zwarte molen Elingen (Vlaanderen).jpg |Zwarte Molen in Elingen
</gallery>
==Opmerkelijk==
* De molenaars Jean-Baptiste en J. B. Adolphus Orins waren beiden burgemeester in Oudenaken
* In Opzullik stond de op één na oudste windmolen in Europa waarvan de datum nauwkeurig vastligt: 1195.<ref>P. BAUTERS, ''Levende Molens — Handleiding voor Molenbezoek in Vlaanderen'', p. 3</ref>
* Franciscus Orins was eigenaar van twee molens in Herne
* De burgemeester van Beert, J. B. Nerinckx (°1803 †1878), was de schoonzoon van Nicolas Orens.
* Op het huwelijk van Joanna Orins met Augustinus Van Overstraeten (zoon van de molenaar G. Van Overstaeten) te Vlezenbeek op 17/02/1883 waren als getuigen o.a. de burgemeester D. Vandersmissen, de gemeente secretaris J. De Beus en de brigadier veldwachter L. Migerode.


== Externe links ==
== Externe links ==
Regel 123: Regel 230:
* [http://www.molenechos.org/verdwenen/index.php verdwenen molens in het Belgisch molenbestand]
* [http://www.molenechos.org/verdwenen/index.php verdwenen molens in het Belgisch molenbestand]


{{Appendix||2=
== Bronnen ==
== Bronnen ==
* Fr. DEBRABANDERE, Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (1993). Gemeentekrediet
* Fr. DEBRABANDERE, ''Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk'' (1993). Gemeentekrediet
* [http://www.pajottenland.be/Data/Web/Kijker/molenaar%20Orinx.php R. DE WOLF, Molenaars Orinx-Orins, Pajottenland.be: poort tot het Pajottenland]
* [http://www.pajottenland.be/Data/Web/Kijker/molenaar%20Orinx.php R. DE WOLF, ''Molenaars Orinx-Orins'', Pajottenland.be: poort tot het Pajottenland]
* H. HOLEMANS, Kadastergegevens: 1835-1985 Brabantse wind- en watermolens(1991). Ons Molenheem
* H. HOLEMANS, ''Kadastergegevens: 1835-1985 Brabantse wind- en watermolens'' (1991). {{ts.|Ons Molenheem}}
* J. OCKELEY, De gedwongen lening van het jaar IV in de kantonale municiplaiteit Asse in Eigen schoon en De Brabander, 1983 (deel 3). p.531-577.
* J. OCKELEY, ''De gedwongen lening van het jaar IV in de kantonale municipaliteit Asse'', in: {{ts.|Eigen schoon en De Brabander}}, 1983 (deel 3). p.531-577.
* H.TEMPERMAN, Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903), in Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 1976-'78 (deel 18). p. 317-332.
* H. TEMPERMAN, ''Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903)'', in: {{ts.|Annales du Cercle archéologique d’Enghien}}, 1976-’78 (deel 18). p. 317-332.
* J. VAN HOUT, ''Molenproblemen te Edingen rond 1750'', in: {{ts.|Het oude land van Edingen en omliggende}}, XIII, 1985, p. 123-125.  
* [https://search.arch.be/nl/zoeken-naar-personen Belgisch Rijksarchief]
* [https://search.arch.be/nl/zoeken-naar-personen Belgisch Rijksarchief]
* Gemeentelijk archief Asse
* Gemeentelijk archief Asse
* [https://https://gw.geneanet.org/fv6110?lang=nl Geneanet]
== Voetnoten ==
== Voetnoten ==
{{References}}
{{References}}
}}
 
{{authority control|TYPE=|Wikidata= }}
{{authority control|TYPE=t|Wikidata= }}
[[Categorie:Belgische familie]]
[[Categorie:Belgische familie]]
[[Categorie:Molenaar]]
[[Categorie:Pajottenland]]
[[Categorie:Pajottenland]]
[[Categorie:Waals-Brabant]]
[[Categorie:Waals-Brabant]]

Huidige versie van 10 jan 2024 om 06:50

Orinx (op vele manieren gespeld; ook als ’Orins’, ’Oreins’...) vormt een eeuwenoud geslacht van molenaars in het Pajottenland, het aangrenzend deel van Henegouwen, Oost-Vlaanderen en Waals-Brabant.

Betekenis van de familienaam

Volgens Jozef Van Overstraeten (1896-1986), erevoorzitter van de Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlands woord ’oorrinc’, dit wil zeggen oorring.

Brief van de heer Van Overstraeten

Dit zou de bijnaam zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse ’horic’, dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc. Frans Debrabandere, secretaris-generaal Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, houdt het bij de verklaring plaatsnaam ’horik’ of ’hoek’.

Schrijfwijzen

Van de naam Orinx bestaan vele schrijfwijzen. De oorzaken daarvan zijn:

  • De lage alfabetiseringsgraad bij de toenmalige bevolking (weinig mensen konden lezen en nog minder konden schrijven). Algemene leerplicht werd in België pas ingevoerd in 1914.
  • Het gebruik van dialecten.
  • Het gebruik van het Frans in een ander landsgedeelte waardoor eenzelfde naam anders wordt uitgesproken waardoor de naam Orinx verbasterde naar Oreins.

Ten gevolge van de inlijving van België in de Franse Republiek (1795) werd hier ook de burgerlijke stand ingevoerd o. a. geboorteregisters. Voordien bestonden enkel de parochieregisters (doop, huwelijk, begrafenis). Bij de geboorte moesten de borelingen letterlijk getoond worden aan de bestuurders. Daar nog veel mensen ongeletterd waren konden zij hun naam enkel oraal mededelen. Naargelang het geval moest dan de pastoor of de ambtenaar bepalen hoe de naam diende geschreven. De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen gebeurde bij o. a. Simon Orinx (1757-1820). Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen vanuit het zuiden van het Pajottenland, noordwaarts naar Asse. Het eerste kind van Simon werd geregistreerd als Anne-Marie Orinckx (17-04-1797). Hijzelf tekende met een kruisje, zoals gebruikelijk was bij analfabeten. Het tweede kind werd ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22-04-1799), en Simon tekende Orinx, maar in een stuntelig omgekeerd schrift. In 1808 werd – onder het Nederlandse bewind – de naam van Antoinette Orix veranderd in Orinx, dit ingevolge een arrest van de Raad van State (België), die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzette. Het derde kind kreeg de naam Jeanne Orickx (21-06-1801). Simon hield het bij Orinx. Het vierde kind werd Jeanne-Petronelle Orikcx (21-06-1802), maar stierf amper een maand oud. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix kregen de familienaam Orinx. Het laatste werd Jean Alexandre Orincx.

  • Handtekening 1 Simon Orinx

    Handtekening 1 Simon Orinx

  • Handtekening 2 Simon Orinx

    Handtekening 2 Simon Orinx

Verspreiding volgens de schrijfwijze

Molenaar bevestigt zeilen op de wieken van de molen

Er zijn verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het Belgisch rijksregister gedurende het jaar 2008:[1]

Schrijfwijze Totaal Gemeente (stad) met grootste aantal Op één na grootste aantal
Orinx 75 Asse Brussel-hoofdstad
Orins 36 Maarkedal Kluisbergen
Orincx 1 Asse
Orinckx 3 Londerzeel Asse en Brussel-hoofdstad
Horrix 40 Maasmechelen
Horinckx 21 Brussel-hoofdstad Assenede
Horicx 14 Opwijk Merchtem
Horicks 6 Brussel-hoofdstad Waver (België)
Hoorickx 21 Brussel-hoofdstad Assenede
Oreins 35 Dour Waver

De Orinx in Brussel-hoofdstad zijn grotendeels ingeweken ’Pajotten’.

Verspreiding van de molenaars en de molens

Plaats Molen Bestaande/Verdwenen Molenaar Jaar
Asse (Vlaams-Brabant), (Vlaams-Brabant) molen van Asbeek (water) bestaand Simon Orinx[2] 1820
Bassilly (Silly) (Henegouwen) Moulin du Chêne St. Christophe (wind) verdwenen Paul Orincx 1635-1654
Bever (Vlaams-Brabant) molen van Broek (wind) verdwenen Paul Orins 1650
Beert (Pepingen) (Vlaams-Brabant) Kattenholmolen (wind) verdwenen Jan-Baptist Orins °1725 †1771
Beert (Pepingen) Kattenholmolen Nicolas Orens °1796 †1832
Edingen (Henegouwen) ? Francis Orinckx ca. 1680
Edingen (Henegouwen) ? J. F. Orins ca. 1750
Elingen (Pepingen) Zwarte Molen (wind) bestaand Jan-Baptist Orins 1842-1846
Gibecq (Ath) (Henegouwen) Molen van Gibecq (wind) verdwenen Jean-Theodore Orins °1818
Heikruis (Pepingen) ? Petrus Orincxs † 1848
Herfelingen (Galmaarden) molen van Ter Rijst (wind) verdwenen Jan-Baptist II Orins °1690 †1745
Herfelingen (Galmaarden) molen van Ter Rijst Jozef Orins einde 19e eeuw
Herfelingen (Galmaarden) ? Andreas Orincx ca. 1801
Herfelingen (Galmaarden) ? Joannes-Baptista Orinx 1810
Herne Boesmolen (water) bestaand Adrien Orins 1629
Herne Boesmolen Paul Orins 1635
Herne Buitenmolen (wind) verdwenen Jean-François Orins 1750 1773
Herne Breemmolen (wind) verdwenen Nicolas Orins 1862 1872
Herne Moleken Teveel (wind) verdwenen Franciscus Orins 1834
Herne ? Thomas Orins ° 1805
Herne ? Jozef Orins 1845
Herne ? Bernard Orins 1845
Herne Hernemolen (water) bestaand Joannes Franciscus Orins voor 1834
Hove (Hoves) (Opzullik)(Silly) moulin de Hoves (wind) verdwenen Jean Orins 1674
Lessen (Lessines) (Henegouwen) moulin à eau (water) Henri-Paul Orins 1770
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) molen van Oudenaken (wind) verdwenen André Orincx ca. 1800
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) molen van Oudenaken Jean-Baptiste Horinckx °1801
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) molen van Oudenaken Carolus-Ludovicus Orincx °1803 †1883
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) molen van Oudenaken Jean-Baptiste-Adolphe Orins °1841 †1908
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) molen van Oudenaken Eugene Orins °1842
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) Andreas Orins °1756 †1828
Pepingen molen van Beringen (water) verdwenen Joannes Baptista Orins 1843
Schorisse (Maarkedal) Oost-Vlaanderen Rizoimolen, Bos Ter Rijst (wind) verdwenen Jan-Baptist Orins[3] °1794 (Twee-Akren) †1871
Schorisse (Maarkedal) Rizoimolen, Bos Ter Rijst Leopold Orins 1857
Schorisse (Maarkedal) Rizoimolen, Bos Ter Rijst Jan-Baptist Orins 1857-1908
Schorisse (Maarkedal) Rizoimolen, Bos Ter Rijst Petrus Orins °1873 †1946
Schorisse (Maarkedal) Rizoimolen, Bos Ter Rijst René Orins 1944
Schorisse (Maarkedal) Rizoimolen, Bos Ter Rijst Robert Orins 1975-1980
Monstreux (Nijvel)(Nivelles) (Waals-Brabant) Moulin de Monstreux (water) verdwenen P. J. Oreins 1778
Silly (Henegouwen) Moulin du Prince (wind) verdwenen Paul Orins[4] 1658
Sint-Lievens-Esse (Herzele) (Oost-Vlaanderen) Biezelenbergmolen (wind)[5] verdwenen Jan-Baptiste Orins 1824[6]
Sint-Lievens-Esse (Herzele) Biezelenbergmolen Theodoor Orins 1855
Sint-Lievens-Esse (Herzele) Biezelenbergmolen Leopold Orins °1833 †1873
Sint-Maria-Horebeke (Horebeke) (Oost-Vlaanderen) Plankeveldmolen (wind) bestaand Hubert Orins 1869
Sint-Pieters-Kapelle (Herne) Oude Molen ((wind) verdwenen ... Orins 17e en 18e eeuw
Sint-Pieters-Leeuw Molen van Rukkelingen (wind) verdwenen Jan-Antoon Orins <1834
Tollembeek (Galmaarden)) Heroutmolen (wind) verdwenen Theodoor Orins <1829
Tollembeek (Galmaarden) Molen van Heetvelde (wind)[7] verdwenen Judocus Orinx °1728 †1804
Tollembeek (Galmaarden) ? Arnold Orinx † 1718
Tollembeek (Galmaarden) ? Joannes Antonius Orins ca. 1700
Tollembeek (Galmaarden) ? Jan Baptist I Orinx 1722
Twee-Akren (Lessen) en Gibecq (Ath) Henegouwen ? Jan Baptist Orins 1794-1855
Viane (Geraardsbergen) (Oost-Vlaanderen) Mertensmolen (water) bestaand Theodoor Orins 1810
Viane (Geraardsbergen) Molen op de Kasteelberg (wind) verdwenen Theodoor Orins[8] 1810
  • Boesmolen in Herne

    Boesmolen in Herne

  • Hernemolen in Herne

    Hernemolen in Herne

  • Mertensmolen in Viane

    Mertensmolen in Viane

Aanverwante molenaars

Molenaars leerden doorgaans het vak van vader op zoon. Niet iedere molenaar had de mogelijkheid om al zijn zonen werk te geven. Andere molenaars waren dan bereid om ze aan te werven vermits ze een minimale kennis hadden van het vak, waarbij ze gelegenheid hadden om kennis te maken met de dochters. Het gevolg hiervan was dat er nogal wat huwelijken afgesloten werden tussen molenaarsfamilies. Hieronder een lijstje van molenaars die verwant waren met de familie Orinx-Orins.

Naam molen gemeente verwantschap met jaar
C. Mahie Koereitmolen (wind)(verdwenen) Asse (Koereit,94) oom Ludo Orincx 1890
A. Van Overstraeten ? Asse echtgenoot Johanna Orins 1892
H. Van Horenbeeck[9] ? 4e sectie 97 Asse echtgenoot Antonia Orinx[10] 1828
N. Walraevens Kattenholmolen (wind) Beert schoonvader J. B. Orincx <1768
J. B. Nerinckx Kattenholmolen Beert echtgenoot Catharina Orins 1833
F. Van Lierde ? Denderwindeke schoonvader J. B. Orinx † 1747
G. Van Overstraeten Elingen schoonvader Joanna Orins 1860
M. Thiels Buitenmolen (wind) Herne echtgenoot Orins 1846
J. B.Van Lierde Tombergmolen (wind) Kester schoonvader Adolphe Orins 1773-1835
J. F. Van Ingelgem ? Mazenzele (Opwijk) schoonvader Eugenius L. Orincx 1880
J. F. Wyvekens Molens van Arenberg (water)[11] Rebecq-Rognon (Rebecq) zoon A. M. Orins 1692-1773
J. De Bilde Rizoimolen (wind) Schorisse schoonbroer J. B. Orins 1847-1856
E. De Bilde Rizoimolen Schorisse schoonbroer J. B. Orins 1847-1856
C. Van Cutsem Molen van Rukkelingen (wind) Sint-Pieters-Leeuw echtgenoot Catharina Orins 1825-1849
A. Vincart Molen van Rukkelingen Sint-Pieters-Leeuw echtgenoot Maria Orins 1853
P. Mangelschots Molen van Rukkelingen Sint-Pieters-Leeuw stiefvader Maria Orins 1838
D. Van Lierde Sint-Pieters-Leeuw schoonbroer Maria Orins 1853
J. Van Dalem Koutermolen (wind) Schepdaal echtgenoot Maria Orins 1808
J. De Vroede[12] ? Tollembeek schoonvader Arnold Orins ca. 1680
  • Kleine molen van Arenberg in Rebecq

    Kleine molen van Arenberg in Rebecq

  • Grote molen van Arenberg in Rebecq

    Grote molen van Arenberg in Rebecq

  • Zwarte Molen in Elingen

    Zwarte Molen in Elingen

Opmerkelijk

  • De molenaars Jean-Baptiste en J. B. Adolphus Orins waren beiden burgemeester in Oudenaken
  • In Opzullik stond de op één na oudste windmolen in Europa waarvan de datum nauwkeurig vastligt: 1195.[13]
  • Franciscus Orins was eigenaar van twee molens in Herne
  • De burgemeester van Beert, J. B. Nerinckx (°1803 †1878), was de schoonzoon van Nicolas Orens.
  • Op het huwelijk van Joanna Orins met Augustinus Van Overstraeten (zoon van de molenaar G. Van Overstaeten) te Vlezenbeek op 17/02/1883 waren als getuigen o.a. de burgemeester D. Vandersmissen, de gemeente secretaris J. De Beus en de brigadier veldwachter L. Migerode.

Externe links

Bronnen

  • Fr. DEBRABANDERE, Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (1993). Gemeentekrediet
  • R. DE WOLF, Molenaars Orinx-Orins, Pajottenland.be: poort tot het Pajottenland
  • H. HOLEMANS, Kadastergegevens: 1835-1985 Brabantse wind- en watermolens (1991). Ons Molenheem
  • J. OCKELEY, De gedwongen lening van het jaar IV in de kantonale municipaliteit Asse, in: Eigen schoon en De Brabander, 1983 (deel 3). p.531-577.
  • H. TEMPERMAN, Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903), in: Annales du Cercle archéologique d’Enghien, 1976-’78 (deel 18). p. 317-332.
  • J. VAN HOUT, Molenproblemen te Edingen rond 1750, in: Het oude land van Edingen en omliggende, XIII, 1985, p. 123-125.
  • Belgisch Rijksarchief
  • Gemeentelijk archief Asse
  • Geneanet

Voetnoten

  1. º familienaam.be
  2. º Volgens de gedwongen lening jaar IV te Asse opgelegd door het Frans bewind was Simon nr. 33 op de lijst van de meest gegoeden.
  3. º Jan-Baptist was de kleinzoon van Judo Orins uit Tollembeek en was in 1824 de eigenaar van de Biezelenbergmolen in Sint-Lievens-Esse. Bij zijn overlijden verbleef hij in Bos Ter Rijst en mag dus beschouwd worden als de stamvader van de familie Orins in Schorisse.
  4. º was ook molenaar in Bever
  5. º ook Koperenmolen genoemd
  6. º Jan-Baptiste was in dat jaar eigenaar
  7. º Ook molen Durant genoemd. Volgens de kadastrale legger van Tollembeek opgemaakt door J. M. Gerard in het jaar X(1801-1802) was Judo Orinx, molenaar op de windmolen (afgebroken) die eigendom was van de wed. H. Herpigny. De windmolen zou gestaan hebben op de Molenveldbaan.
  8. º Theodoor Orins was pachter van twee molens
  9. º Eveneens schoonzoon van Simon Orinx
  10. º dochter van Simon Orinx
  11. º J. F. Wijvekens was eigenaar van de twee watermolens op de Zenne
  12. º Was in Tollembeek de vierde schepen van het geslacht De Vroede (1676-1684)
  13. º P. BAUTERS, Levende Molens — Handleiding voor Molenbezoek in Vlaanderen, p. 3
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Orinx_(molenaars)&oldid=357716"