Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Walter Kempner: verschil tussen versies
(Nieuwe pagina aangemaakt met ''''Walter Kempner''' (25 januari 1903 – 1997) was eem Duits-Amerikaans arts en voedingswetenschapper. Hij introduceerde een dieet gebaseerd op rijst e...') |
|||
| (16 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Walter Kempner''' ([[25 januari]] [[1903]] – [[1997]]) was | {{Infobox persoon | ||
| naam = Walter Kempner, M.D. | |||
| afbeelding = Walter Kempner.png | |||
| onderschrift = | |||
| volledigenaam = | |||
| pseudoniem = | |||
| bijnaam = Rice Diet Doctor | |||
| academischetitel= M.D. | |||
| adeltitel = | |||
| religieuzetitel = | |||
| religieuzenaam = | |||
| handtekening = | |||
| geboortedatum = [[25 januari]] [[1903]] | |||
| geboorteplaats = {{nowrap|[[Berlijn]], {{DE}}}} | |||
| sterfdatum = [[27 september]] [[1997]] | |||
| sterfplaats = Durham, Durham County, North Carolina,<br>{{US}} | |||
| doodsoorzaak = | |||
| nationaliteit = Duits-Amerikaans | |||
| beroep = | |||
| bekendvan = dieettherapie | |||
| algemeennaam1 = | |||
| algemeen1 = | |||
| algemeennaam2 = | |||
| algemeen2 = | |||
| tijdvak1 = | |||
| functie1 = | |||
| tijdvak9 = | |||
| functie9 = | |||
| partners = | |||
| kinderen = | |||
| religie = | |||
| politieknaam = | |||
| politiek = | |||
| overignaam1 = | |||
| zieook = | |||
| website = | |||
| portaal = | |||
| extra portaal = | |||
}} | |||
Dr. '''Walter Kempner''' ([[Berlijn]], [[25 januari]] [[1903]] – Durham, Durham County, North Carolina, [[Verenigde Staten]], [[27 september]] [[1997]])<ref name=geni>https://www.geni.com/people/Walter-Kempner/6000000035375015764</ref> was een Duits-Amerikaans arts en voedingswetenschapper. Hij introduceerde een dieet gebaseerd op rijst en fruit om hoge bloeddruk te behandelen en was zo de grondlegger van de hedendaagse dieettherapie. | |||
==Leven== | ==Leven== | ||
Walter Kempner werd | Walter Kempner werd geboren als een zoon van twee medische onderzoekers. Zijn vader, [[Walter Kempner sr.|Walter Kempner]] (1869 – 1920)<ref name=geni/> maakte het eerste antigif tegen het [[botulisme]] (''Bacillus botulinus''). Zijn moeder, [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]],<ref name=geni/> deed onderzoek naar [[tuberculose]]. Beiden waren begonnen als assistenten van dr. [[Robert Koch]], ontdekker van de tuberkelbacil. Koch was de peetvader van [[Robert Kempner]], de broer van Walter, die later de Amerikaanse adjunct-hoofdadvocaat was in de [[oorlogsprocessen in Neurenberg]]. Hun zus, Nadja Kempner, overleed in 1932 aan [[tuberculose]]. Zij waren ’geassimileerde Joden’. | ||
Walter Kempner gradueerde in de geneeskunde aan de Universiteit van Heidelberg (1926). Hij werkte als onderzoeksassistent bij de [[Nobelprijs]]laureaat professor [[Otto Warburg]] aan het Kaiser Wilhelm Institut für Zellphysiologie, Berlijn-Dahlem, 1927-1928 en 1933-1934; als assistent van professor [[Gustav von Bergmann]] aan de [[Charité]] – Universitair Ziekenhuis van Berlijn, van 1929 tot 1933.<ref>''Bulletin of Duke University'', 1929 https://archive.org/details/bulletinofdukeun19411duke</ref> In het laboratorium van Otto Warburg werkte toen ook met [[Hans Krebs]], die later een Nobelprijs zou winnen. | |||
Het vergde veel overtuigingskracht van de arts om | Toen de [[nationaalsocialisme|nazi]]’s aan de macht kwamen en de eerste [[antisemitisme|anti-Joodse]] wetten in voege traden, mocht Kempner niet meer in de medische sector werken en begon hij uit te kijken naar een job in het buitenland. Een eerste aanbod, van de John Hopkins Universiteit, sloeg hij af, omdat de situatie er nog niet dringend uitzag en men ervan uitging dat de toestand in Duitsland nog wel zou normaliseren. Vervolgens werd hij door dr. Frederic Hanes uitgenodigd om vanaf 1934 aan de slag te gaan aan de afdeling biochemie van de Universiteit van Duke, Verenigde Staten. | ||
Dr. Kempner redeneerde met zijn studenten, dat aangezien de nieren gifstoffen uitscheiden die in de voeding opgenomen zijn of een gevolg zijn van de voeding, men de nieren theoretisch zou kunnen helpen en genezen door hen minder zwaar werk te doen te geven. Men zou levens kunnen redden door het voedingspatroon van de patiënten radicaal te veranderen. Wanneer een zoutarm dieet goed is voor de bloeddruk, een eiwitarm dieet helpt bij de nierfunctie en een dieet met een laag vet- en cholesterolgehalte goed is voor het hart, zou men dit logisch zou kunnen combineren tot een zoutarm cholesterolvrij dieet op basis van koolhydraten. De studenten daagden hem uit om deze ’theorie’ te bewijzen. Kempner nam de uitdaging aan en ontwierp een dieet dat minder [[natrium]] bevatte dan de reeds bestaande natriumarme diëten, en tegelijk minder [[proteïne]], [[cholesterol]] en vet bevatte dan enig ander vetarm dieet. | |||
In 1939 begon hij patiënten te behandelen met dit radicale dieet, gebaseerd op witte rijst, suiker, en vruchten. Men gebruikte witte rijst omdat men in die tijd dacht dat de voedingsstoffen hieruit gemakkelijker opgenomen werden. De rijst werd voor het koken zelfs twee keer gewassen om zoveel mogelijk natrium te verwijderen. Omdat dr. Kempner wist dat een tekort aan [[thiamine]] mogelijk was, kregen de patiënten dit als supplement in een multivitamine. | |||
De bloeddruk van de patiënten verlaagde snel, de problemen met de nieren en de druk op de ogen verbeterden, evenals de hartziekten. Hoewel nierziekten toen gewoonlijk dodelijk waren, genazen twee derden van zijn patiënten. | |||
Het dieetprogramma was oorspronkelijk bedoeld om slechts een korte periode te worden gebruikt onder toezicht van een arts, omdat men vreesde dat dit dieet gebrek aan voedingsstoffen zou kunnen veroorzaken. In 1942 kwam hierin verandering, toen een Afro-Amerikaanse patiënte met een chronische nierziekte dr. Kempner wegens zijn zware Duitse tongval verkeerd begreep en in de plaats van na twee weken pas na twee maanden terug op consultatie kwam. Ze had geen gebrek aan voedingsstoffen en haar gezondheidsproblemen waren verdwenen. Hierdoor won Kempner het vertrouwen om de dieettherapie ook langduriger toe te passen. | |||
Tegen 1944 had hij genoeg ervaring verzameld met dit dieet om hierover een medische verhandeling te schrijven, waardoor de universiteit op slag bekend werd. Patiënten kwamen van heinde en ver om hun hoge bloeddruk te laten behandelen, iets waar toen geen medicament voor bestond. De resultaten waren zo verbijsterend, dat onderzoekers vaak dachten dat hij de gegevens vervalste. Het leek hen onmogelijk om terminale ziekten te behandelen met rijst en fruit. | |||
Gedurende zijn loopbaan probeerden medische collega’s van Kempner gedaan te krijgen dat hij een klinisch onderzoek zou organiseren om de waarde van het dieet vast te stellen. In dit soort onderzoeken is het gebruikelijk dat een controlegroep ''niet'' behandeld wordt of een [[placebo]] toegediend krijgt. Kempner zag echter zoveel positieve resultaten van het dieet dat zijn moraal het niet toeliet om patiënten onbehandeld te laten. In de plaats van een controlegroep niet te behandelen, documenteerde hij van elke patiënt de veranderingen van bloeddruk en cholesterolwaarden, gewicht en bloedsuikerwaarden, maakte een foto voor en na de behandeling. Een foto van het [[retina]], de achterzijde van het oog, toonde dat het dieet het bloeden en lekken van bloedvaatjes in de ogen stopte. | |||
Toen in de jaren 60 diverse medicamenten ter beschikking kwamen tegen hoge bloeddruk, nam de belangstellng voor het rijstdeet van dr. Kempner af. Hij ging zich daarom concentreren op de mogelijkheden van het rijstdieet voor gewichtsverlies. | |||
Ondanks de voordelen die zijn dieet voor de gezondheid van velen had gehad, overleed hij zelf aan een hartaanval, zij het op 94-jarige leeftijd. | |||
===Het gerucht over het slaan van patiënten=== | |||
Het vergde veel overtuigingskracht van de arts om sommige patiënten ertoe te motiveren deze voedingswijze te volgen. Kempner probeerde de patiënten te overtuigen om zich aan het dieet te houden door hen aan te brullen of te bestraffen wanneer zij zich er niet aan hielden. Van één geval is bekend dat hij een voormalige patiënte sloeg. Zij had zelf gezegd dat zij zich misdragen had en geslagen moest worden; met een ruiterszweepje dat zij voor dit doel had meegebacht. Dit was nadat zij het rijstdieet had gevolgd en toen zij in Durham woonde en medewerkster was bij het rijstdieet. Dit behoorde echter in het geheel niet tot de therapeutische methode bij patiënten.<ref>{{YouTube|vJDQo90_hGM?t{{=}}5232|Dr. Frank Neelon, geïnterviewd door dr. [[John McDougall]], vanaf 1:27:13}}</ref> | |||
Het kwam nooit tot een rechtszaak en het werd het werd buiten de rechtbank om geregeld. Dr. Kempner, die de strenge Pruisische opvoeding van vroeger nog kende, gaf toe dat hij haar had geslagen, omdat zij erom vroeg en hij wou helpen.<ref>https://nutritionfacts.org/video/kempner-rice-diet-whipping-us-into-shape/</ref><ref>AP, 20 oktober 1997, ''News Report: Rice Diet doctor admitted to whippings in depositions'', https://apnews.com/article/c89424d1d36a4f42d7ef87a0c95e9248</ref> | |||
===Walter Kempners eigen voedingspatroon=== | |||
Het rijstdieet was bedoeld om patiënten te helpen, maar dr. Kempners persoonlijke voedingswijze was niet beperkt tot het volgen van een heel monotoon dieet van rijst en fruit. Hij lette wel erg op zijn voeding: hij woog zich elke dag en wanneer hij merkte dat hij een pond meer woog, vastte hij tot het overtollige gewicht weer weg was.<ref>{{YouTube|vJDQo90_hGM?t{{=}}5350|Dr. Frank Neelon, geïnterviewd door dr. [[John McDougall]], vanaf 1:29:04}}</ref> | |||
==Verwijzingen== | |||
<references/> | |||
==Literatuur== | |||
* Dr. {{aut|Barbara Newborg}}, ''Walter Kempner and the rice diet; challenging conventional wisdom'', Carolina Academic Press, 2011. ISBN 9781594608858 <br>De auteur werkte 40 jaar samen met Kempner. | |||
==Bronnen== | ==Bronnen== | ||
* https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/ | * Dr. {{aut|Walter Kempner}}, ''Treatment of Hypertensive Vascular Disease with Rice Diet'', Arch Intern Med. 1974;133(5):758-790. <br>{{DOI|10.1001/archinte.1974.00320170040005}}<br>https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/582856 | ||
* {{aut|Philip Klemmer, Clarence E. Grim, Friedrich C. Luft}}, ''Who and What Drove Walter Kempner? The Rice Diet Revisited'', {{ts.|Hypertension}}, oktober 2014; 64(4):684-8. <br>{{DOI|10.1161/hypertensionaha.114.03946}}<br>http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25001270 | |||
* {{aut|J. S. Skyler}}, ''A Biographical Note''. Arch Intern Med. 1974;133(5):752–755. {{doi|10.1001/archinte.1974.00320170034003}} | |||
* Dr. {{aut|[[John McDougall]]}}, ''The McDougall Newsletter'', december 2013, ''Walter Kempner, MD—Founder of the Rice Diet'', https://www.drmcdougall.com/misc/2013nl/dec/kempner.pdf | |||
* Dr. {{aut|[[Michael Greger]]}}, 16 augustus 2016, [https://nutritionfacts.org/2016/08/16/introducing-the-kempner-rice-diet/ ''Introducing the Kempner rice diet''] op nutritionfacts.org | |||
{{authority control|TYPE=p|GND=137236069|LCCN=no/2009/119111|VIAF=81455308|Wikidata=Q20752868 }} | |||
{{groei}} | |||
{{DEFAULTSORT:Kempner, Walter}} | {{DEFAULTSORT:Kempner, Walter}} | ||
[[Categorie: Duits medicus]] | |||
[[Categorie: Amerikaans medicus]] | |||
[[Categorie: Amerikaans hoogleraar]] | |||
[[Categorie: Voedingswetenschapper]] | |||
[[Categorie: Diëtist]] | |||
[[Categorie: Geboren in Berlijn]] | |||
[[Categorie: Persoon met Joodse afkomst]] | |||
[[Categorie: Overleden in North Carolina]] | |||
[[Categorie: Geboren in 1903]] | |||
[[Categorie: Overleden in 1997]] | |||
[[en:Walter Kempner]] | |||
Huidige versie van 27 jun 2024 om 19:39
| Walter Kempner, M.D. | ||
| ||
| Algemene informatie | ||
| Bijnaam | Rice Diet Doctor | |
| Academische titel | M.D. | |
| Geboren | 25 januari 1903, Berlijn,  Duitsland | |
| Overleden | 27 september 1997, Durham, Durham County, North Carolina, Verenigde Staten
| |
| Nationaliteit | Duits-Amerikaans | |
| Bekend van | dieettherapie | |
Dr. Walter Kempner (Berlijn, 25 januari 1903 – Durham, Durham County, North Carolina, Verenigde Staten, 27 september 1997)[1] was een Duits-Amerikaans arts en voedingswetenschapper. Hij introduceerde een dieet gebaseerd op rijst en fruit om hoge bloeddruk te behandelen en was zo de grondlegger van de hedendaagse dieettherapie.
Leven
Walter Kempner werd geboren als een zoon van twee medische onderzoekers. Zijn vader, Walter Kempner (1869 – 1920)[1] maakte het eerste antigif tegen het botulisme (Bacillus botulinus). Zijn moeder, Lydia Rabinowitsch-Kempner,[1] deed onderzoek naar tuberculose. Beiden waren begonnen als assistenten van dr. Robert Koch, ontdekker van de tuberkelbacil. Koch was de peetvader van Robert Kempner, de broer van Walter, die later de Amerikaanse adjunct-hoofdadvocaat was in de oorlogsprocessen in Neurenberg. Hun zus, Nadja Kempner, overleed in 1932 aan tuberculose. Zij waren ’geassimileerde Joden’.
Walter Kempner gradueerde in de geneeskunde aan de Universiteit van Heidelberg (1926). Hij werkte als onderzoeksassistent bij de Nobelprijslaureaat professor Otto Warburg aan het Kaiser Wilhelm Institut für Zellphysiologie, Berlijn-Dahlem, 1927-1928 en 1933-1934; als assistent van professor Gustav von Bergmann aan de Charité – Universitair Ziekenhuis van Berlijn, van 1929 tot 1933.[2] In het laboratorium van Otto Warburg werkte toen ook met Hans Krebs, die later een Nobelprijs zou winnen.
Toen de nazi’s aan de macht kwamen en de eerste anti-Joodse wetten in voege traden, mocht Kempner niet meer in de medische sector werken en begon hij uit te kijken naar een job in het buitenland. Een eerste aanbod, van de John Hopkins Universiteit, sloeg hij af, omdat de situatie er nog niet dringend uitzag en men ervan uitging dat de toestand in Duitsland nog wel zou normaliseren. Vervolgens werd hij door dr. Frederic Hanes uitgenodigd om vanaf 1934 aan de slag te gaan aan de afdeling biochemie van de Universiteit van Duke, Verenigde Staten.
Dr. Kempner redeneerde met zijn studenten, dat aangezien de nieren gifstoffen uitscheiden die in de voeding opgenomen zijn of een gevolg zijn van de voeding, men de nieren theoretisch zou kunnen helpen en genezen door hen minder zwaar werk te doen te geven. Men zou levens kunnen redden door het voedingspatroon van de patiënten radicaal te veranderen. Wanneer een zoutarm dieet goed is voor de bloeddruk, een eiwitarm dieet helpt bij de nierfunctie en een dieet met een laag vet- en cholesterolgehalte goed is voor het hart, zou men dit logisch zou kunnen combineren tot een zoutarm cholesterolvrij dieet op basis van koolhydraten. De studenten daagden hem uit om deze ’theorie’ te bewijzen. Kempner nam de uitdaging aan en ontwierp een dieet dat minder natrium bevatte dan de reeds bestaande natriumarme diëten, en tegelijk minder proteïne, cholesterol en vet bevatte dan enig ander vetarm dieet.
In 1939 begon hij patiënten te behandelen met dit radicale dieet, gebaseerd op witte rijst, suiker, en vruchten. Men gebruikte witte rijst omdat men in die tijd dacht dat de voedingsstoffen hieruit gemakkelijker opgenomen werden. De rijst werd voor het koken zelfs twee keer gewassen om zoveel mogelijk natrium te verwijderen. Omdat dr. Kempner wist dat een tekort aan thiamine mogelijk was, kregen de patiënten dit als supplement in een multivitamine.
De bloeddruk van de patiënten verlaagde snel, de problemen met de nieren en de druk op de ogen verbeterden, evenals de hartziekten. Hoewel nierziekten toen gewoonlijk dodelijk waren, genazen twee derden van zijn patiënten.
Het dieetprogramma was oorspronkelijk bedoeld om slechts een korte periode te worden gebruikt onder toezicht van een arts, omdat men vreesde dat dit dieet gebrek aan voedingsstoffen zou kunnen veroorzaken. In 1942 kwam hierin verandering, toen een Afro-Amerikaanse patiënte met een chronische nierziekte dr. Kempner wegens zijn zware Duitse tongval verkeerd begreep en in de plaats van na twee weken pas na twee maanden terug op consultatie kwam. Ze had geen gebrek aan voedingsstoffen en haar gezondheidsproblemen waren verdwenen. Hierdoor won Kempner het vertrouwen om de dieettherapie ook langduriger toe te passen.
Tegen 1944 had hij genoeg ervaring verzameld met dit dieet om hierover een medische verhandeling te schrijven, waardoor de universiteit op slag bekend werd. Patiënten kwamen van heinde en ver om hun hoge bloeddruk te laten behandelen, iets waar toen geen medicament voor bestond. De resultaten waren zo verbijsterend, dat onderzoekers vaak dachten dat hij de gegevens vervalste. Het leek hen onmogelijk om terminale ziekten te behandelen met rijst en fruit.
Gedurende zijn loopbaan probeerden medische collega’s van Kempner gedaan te krijgen dat hij een klinisch onderzoek zou organiseren om de waarde van het dieet vast te stellen. In dit soort onderzoeken is het gebruikelijk dat een controlegroep niet behandeld wordt of een placebo toegediend krijgt. Kempner zag echter zoveel positieve resultaten van het dieet dat zijn moraal het niet toeliet om patiënten onbehandeld te laten. In de plaats van een controlegroep niet te behandelen, documenteerde hij van elke patiënt de veranderingen van bloeddruk en cholesterolwaarden, gewicht en bloedsuikerwaarden, maakte een foto voor en na de behandeling. Een foto van het retina, de achterzijde van het oog, toonde dat het dieet het bloeden en lekken van bloedvaatjes in de ogen stopte.
Toen in de jaren 60 diverse medicamenten ter beschikking kwamen tegen hoge bloeddruk, nam de belangstellng voor het rijstdeet van dr. Kempner af. Hij ging zich daarom concentreren op de mogelijkheden van het rijstdieet voor gewichtsverlies.
Ondanks de voordelen die zijn dieet voor de gezondheid van velen had gehad, overleed hij zelf aan een hartaanval, zij het op 94-jarige leeftijd.
Het gerucht over het slaan van patiënten
Het vergde veel overtuigingskracht van de arts om sommige patiënten ertoe te motiveren deze voedingswijze te volgen. Kempner probeerde de patiënten te overtuigen om zich aan het dieet te houden door hen aan te brullen of te bestraffen wanneer zij zich er niet aan hielden. Van één geval is bekend dat hij een voormalige patiënte sloeg. Zij had zelf gezegd dat zij zich misdragen had en geslagen moest worden; met een ruiterszweepje dat zij voor dit doel had meegebacht. Dit was nadat zij het rijstdieet had gevolgd en toen zij in Durham woonde en medewerkster was bij het rijstdieet. Dit behoorde echter in het geheel niet tot de therapeutische methode bij patiënten.[3]
Het kwam nooit tot een rechtszaak en het werd het werd buiten de rechtbank om geregeld. Dr. Kempner, die de strenge Pruisische opvoeding van vroeger nog kende, gaf toe dat hij haar had geslagen, omdat zij erom vroeg en hij wou helpen.[4][5]
Walter Kempners eigen voedingspatroon
Het rijstdieet was bedoeld om patiënten te helpen, maar dr. Kempners persoonlijke voedingswijze was niet beperkt tot het volgen van een heel monotoon dieet van rijst en fruit. Hij lette wel erg op zijn voeding: hij woog zich elke dag en wanneer hij merkte dat hij een pond meer woog, vastte hij tot het overtollige gewicht weer weg was.[6]
Verwijzingen
- ↑ 1,0 1,1 1,2 https://www.geni.com/people/Walter-Kempner/6000000035375015764
- º Bulletin of Duke University, 1929 https://archive.org/details/bulletinofdukeun19411duke
- º
Dr. Frank Neelon, geïnterviewd door dr. John McDougall, vanaf 1:27:13 op YouTube
- º https://nutritionfacts.org/video/kempner-rice-diet-whipping-us-into-shape/
- º AP, 20 oktober 1997, News Report: Rice Diet doctor admitted to whippings in depositions, https://apnews.com/article/c89424d1d36a4f42d7ef87a0c95e9248
- º
Dr. Frank Neelon, geïnterviewd door dr. John McDougall, vanaf 1:29:04 op YouTube
Literatuur
- Dr. Barbara Newborg, Walter Kempner and the rice diet; challenging conventional wisdom, Carolina Academic Press, 2011. ISBN 9781594608858
De auteur werkte 40 jaar samen met Kempner.
Bronnen
- Dr. Walter Kempner, Treatment of Hypertensive Vascular Disease with Rice Diet, Arch Intern Med. 1974;133(5):758-790.
doi: 10.1001/archinte.1974.00320170040005
https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/582856 - Philip Klemmer, Clarence E. Grim, Friedrich C. Luft, Who and What Drove Walter Kempner? The Rice Diet Revisited, Hypertension, oktober 2014; 64(4):684-8.
doi: 10.1161/hypertensionaha.114.03946
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25001270 - J. S. Skyler, A Biographical Note. Arch Intern Med. 1974;133(5):752–755. doi: 10.1001/archinte.1974.00320170034003
- Dr. John McDougall, The McDougall Newsletter, december 2013, Walter Kempner, MD—Founder of the Rice Diet, https://www.drmcdougall.com/misc/2013nl/dec/kempner.pdf
- Dr. Michael Greger, 16 augustus 2016, Introducing the Kempner rice diet op nutritionfacts.org
Q20752868 (reasonator) Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •