Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Oudsaksische doopgelofte: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
k (Aangevuld met met Utrechtse doopgelofte wordt aangeduid.) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (3 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Gallee.jpg|thumb|right|230px|De doopgelofte in twee delen: | [[Bestand:Gallee.jpg|thumb|right|230px|De doopgelofte in twee delen: „''Forsachistu diobolae...''” en „''gelobistu in got alamehtigan fadaer''”. Links bijschrift in latere hand: „''Abrinuciatio diaboli lingua Teotisca veter''.” = Afzwering van de duivel in oud-Duits. Onder de doopgelofte in het Latijn een opsomming van de eerste 20 gebruiken in de ''[[Indiculus superstitionum et paganiarum]]'']] | ||
De '''Oudsaksische doopgelofte''' stamt uit het einde van de 8e eeuw ([[776]] | De '''Oudsaksische doopgelofte''' stamt uit het einde van de 8e eeuw ([[776]]–[[800]]) en is een [[christendom|christelijke]] tekst in het ’[[Diets]]’, een [[Oudnederlands]]e, of oude [[West-Germaanse talen|West-Germaanse taal]], waarmee de bewoners van de door de [[Karolingen]] onderworpen gebieden hun geloof in de oude [[Germaanse religie]] afzwoeren en hun geloof in [[God de Vader]], [[Jezus Christus|Christus]] als Gods Zoon en de [[Heilige Geest]] bevestigden. | ||
==Manuscript== | ==Manuscript== | ||
De doopgelofte is overgeleverd in een [[Handschrift (boek)|manuscript]] uit de 8e eeuw, | De doopgelofte is overgeleverd in een [[Handschrift (boek)|manuscript]] uit de 8e eeuw, bewaard in de ''[[Biblioteca Apostolica Vaticana]]'', de bibliotheek van het Vaticaan in [[Rome (stad)|Rome]], de ''Codex Palatinus Latinus'' 577, op ''folio'' 6 ''verso'' en 7 ''recto''. De gelofte wordt gevolgd door de zogenaamde ''[[indiculus superstitionum et paganiarum]]'', een opsomming van 30 heidense gebruiken. | ||
==Taal== | ==Taal== | ||
| Regel 11: | Regel 11: | ||
In de doopgelofte worden specifiek drie [[Germaanse mythologie|Germaanse]] goden genoemd die als duivels worden voorgesteld en als zodanig afgezworen moeten worden. | In de doopgelofte worden specifiek drie [[Germaanse mythologie|Germaanse]] goden genoemd die als duivels worden voorgesteld en als zodanig afgezworen moeten worden. | ||
Het eerste gedeelte van de gelofte waarin de oude goden (hier dus | Het eerste gedeelte van de gelofte waarin de oude goden (hier dus ’duivels’) moesten worden afgezworen luidt als volgt (''respondeat'' = (Latijn) ’hij/zij moet antwoorden’): | ||
{| | {|style="width: 100%" | ||
| | | style="padding-left: 1em; background: #efefef; width: 50%;" |'''[[Oudnederlands]] of [[Oudsaksisch]]'''<br /> | ||
'''[[Oudnederlands]] of [[Oudsaksisch]]'''<br /> | |||
''Forsachistu diobolae'' | ''Forsachistu diobolae'' | ||
:.& respondeat. ''ec forsacho diabolae.'' | :.& respondeat. ''ec forsacho diabolae.'' | ||
| Regel 26: | Regel 25: | ||
:''thunaer ende uuoden ende saxnote'' | :''thunaer ende uuoden ende saxnote'' | ||
:''ende allum them unholdum the hira genotas, sint.'' | :''ende allum them unholdum the hira genotas, sint.'' | ||
| | | style="padding-left: 1em; width: 50%;" |'''Vertaling'''<br /> | ||
'''Vertaling'''<br /> | |||
1. Verzaak je de duivel? | 1. Verzaak je de duivel? | ||
:(en hij/zij moet antwoorden:) ik verzaak de duivel. | :(en hij/zij moet antwoorden:) ik verzaak de duivel. | ||
| Regel 38: | Regel 36: | ||
:Donar en Wodan en Saxnot | :Donar en Wodan en Saxnot | ||
:en al de afgoden die hun gezellen zijn. | :en al de afgoden die hun gezellen zijn. | ||
|} | |} | ||
De goden [[Thor|Donar]] en [[Wodan]] zijn ook uit andere bronnen bekend. Bij [[Saxnot]] ligt dat moeilijker. Het feit dat hij hier genoemd wordt (en dus afgezworen moet worden), geeft wel aan dat hij belangrijk was voor de Saksen. Misschien betekent zijn naam zoiets als "vriend (vergelijk Nederlands 'genoot') der Saksen", maar dat is speculatie. Het tweede deel van de doopgelofte luidt: | De goden [[Thor|Donar]] en [[Wodan]] zijn ook uit andere bronnen bekend. Bij [[Saxnot]] ligt dat moeilijker. Het feit dat hij hier genoemd wordt (en dus afgezworen moet worden), geeft wel aan dat hij belangrijk was voor de Saksen. Misschien betekent zijn naam zoiets als "vriend (vergelijk Nederlands 'genoot') der Saksen", maar dat is speculatie. Het tweede deel van de doopgelofte luidt: | ||
{| | {|style="width: 100%" | ||
| | | style="padding-left: 1em; background: #efefef; width: 50%;" |'''[[Oudnederlands]] of [[Oudsaksisch]]'''<br /> | ||
'''[[Oudnederlands]] of [[Oudsaksisch]]'''<br /> | |||
''gelobistu in got alamehtigan fadaer'' | ''gelobistu in got alamehtigan fadaer'' | ||
:''ec gelobo in got alamehtigan fadaer'' | :''ec gelobo in got alamehtigan fadaer'' | ||
| Regel 54: | Regel 50: | ||
''gelobistu in halogan gast'' | ''gelobistu in halogan gast'' | ||
: ''ec gelobo in halogan gast'' | : ''ec gelobo in halogan gast'' | ||
| | | style="padding-left: 1em; width: 50%;" |'''Vertaling'''<br /> | ||
'''Vertaling'''<br /> | |||
4. Geloof je in God de almachtige Vader? | 4. Geloof je in God de almachtige Vader? | ||
: ik geloof in God de almachtige Vader. | : ik geloof in God de almachtige Vader. | ||
| Regel 65: | Regel 59: | ||
6. Geloof je in de Heilige Geest? | 6. Geloof je in de Heilige Geest? | ||
: ik geloof in de Heilige Geest. | : ik geloof in de Heilige Geest. | ||
|} | |} | ||
==Gebruikers== | ==Gebruikers== | ||
Vermoed wordt dat de doopgelofte met bijgaand lijstje in de [[Utrechtse kathedraalschool]] in gebruik is geweest en daarom ook met[[Utrechtse doopgelofte]] wordt aangeduid. De doopgelofte zelf heeft echter niets met [[Utrecht]] of afgeleiden daarvan te maken. | Vermoed wordt dat de doopgelofte met bijgaand lijstje in de [[Utrechtse kathedraalschool]] in gebruik is geweest en daarom ook met [[Utrechtse doopgelofte]] wordt aangeduid. De doopgelofte zelf heeft echter niets met [[Utrecht]] of afgeleiden daarvan te maken. | ||
==Bronnen== | ==Bronnen== | ||
*Gysseling, M. ''Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300). Reeks I: Ambtelijke bescheiden, 9 delen; Reeks II: Literaire handschriften, 6 delen'', 's Gravenhage | *Gysseling, M. ''Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300). Reeks I: Ambtelijke bescheiden, 9 delen; Reeks II: Literaire handschriften, 6 delen'', 's Gravenhage | ||
*Schlosser, H.D. ''Althochdeutsche Literatur'' (Frankfurt aan de Main/Hamburg, 1970) | *Schlosser, H.D. ''Althochdeutsche Literatur'' (Frankfurt aan de Main/Hamburg, 1970) | ||
*De Bruin, R.E. e.a. (red.) (2000), '' | *De Bruin, R.E. e.a. (red.) (2000), ''’Een paradijs vol weelde’. Geschiedenis van de stad Utrecht'', Matrijs, Utrecht, blz. 33-34, ISBN 9053451757 | ||
==Externe links== | ==Externe links== | ||
*{{la}} [http://mdz10.bib-bvb.de/~db/bsb00000820/images/index.html?id=00000820&nativeno=222 De doopgelofte]{{dode link|datum=augustus 2017 |bot=InternetArchiveBot }} in de digitale [[Monumenta Germaniae Historica]], Alfred Boretius (1883) ''Capitularia regum Francorum'', Hannover, blz. 222 | *{{la}} [http://mdz10.bib-bvb.de/~db/bsb00000820/images/index.html?id=00000820&nativeno=222 De doopgelofte] {{dode link|datum=augustus 2017 |bot=InternetArchiveBot }} in de digitale [[Monumenta Germaniae Historica]], Alfred Boretius (1883) ''Capitularia regum Francorum'', Hannover, blz. 222 | ||
*{{de}} [http://www.grupello.de/dateien/C018.pdf Marco Mostert ''Utrecht zwischen York und Fulda. Anfänge niederländischer Schriftlichkeit im Frühmittelalter] blz. 21ff | *{{de}} [http://www.grupello.de/dateien/C018.pdf Marco Mostert ''Utrecht zwischen York und Fulda. Anfänge niederländischer Schriftlichkeit im Frühmittelalter] blz. 21ff | ||
*[[Nicoline van der Sijs|N. van der Sijs]] (2002, tweede druk), [http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01_01/sijs002chro01_01_0014.htm ''Chronologisch woordenboek: De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen''], | *[[Nicoline van der Sijs|N. van der Sijs]] (2002, tweede druk), [http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01_01/sijs002chro01_01_0014.htm ''Chronologisch woordenboek: De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen''], p. 136-137, Veen, Amsterdam / Antwerpen, ISBN 9020420453 | ||
{{Commonscat|Sächsisches Taufgelöbnis}} | {{Commonscat|Sächsisches Taufgelöbnis}} | ||
| Regel 86: | Regel 78: | ||
[[Categorie:Germaanse taal]] | [[Categorie:Germaanse taal]] | ||
[[Categorie:Oudnederlands]] | [[Categorie:Oudnederlands]] | ||
[[Categorie:Doop]] | |||
{{kiem}} | |||
Huidige versie van 21 apr 2023 om 01:36
De Oudsaksische doopgelofte stamt uit het einde van de 8e eeuw (776–800) en is een christelijke tekst in het ’Diets’, een Oudnederlandse, of oude West-Germaanse taal, waarmee de bewoners van de door de Karolingen onderworpen gebieden hun geloof in de oude Germaanse religie afzwoeren en hun geloof in God de Vader, Christus als Gods Zoon en de Heilige Geest bevestigden.
Manuscript
De doopgelofte is overgeleverd in een manuscript uit de 8e eeuw, bewaard in de Biblioteca Apostolica Vaticana, de bibliotheek van het Vaticaan in Rome, de Codex Palatinus Latinus 577, op folio 6 verso en 7 recto. De gelofte wordt gevolgd door de zogenaamde indiculus superstitionum et paganiarum, een opsomming van 30 heidense gebruiken.
Taal
Over de taal waarin het stuk geschreven staat bestaat onduidelijkheid. Veel Nederlandse onderzoekers zien de tekst als een Oudnederfrankische taalvariant, in Duitsland wordt het als Oudsaksisch beschouwd.
Inhoud
In de doopgelofte worden specifiek drie Germaanse goden genoemd die als duivels worden voorgesteld en als zodanig afgezworen moeten worden.
Het eerste gedeelte van de gelofte waarin de oude goden (hier dus ’duivels’) moesten worden afgezworen luidt als volgt (respondeat = (Latijn) ’hij/zij moet antwoorden’):
| Oudnederlands of Oudsaksisch Forsachistu diobolae
end allum diobolgeldae,
end allum dioboles uuercum
|
Vertaling 1. Verzaak je de duivel?
2. en alle duivelsoffers?
3. en alle werken van de duivel?
|
De goden Donar en Wodan zijn ook uit andere bronnen bekend. Bij Saxnot ligt dat moeilijker. Het feit dat hij hier genoemd wordt (en dus afgezworen moet worden), geeft wel aan dat hij belangrijk was voor de Saksen. Misschien betekent zijn naam zoiets als "vriend (vergelijk Nederlands 'genoot') der Saksen", maar dat is speculatie. Het tweede deel van de doopgelofte luidt:
| Oudnederlands of Oudsaksisch gelobistu in got alamehtigan fadaer
gelobistu in crist godes suno
gelobistu in halogan gast
|
Vertaling 4. Geloof je in God de almachtige Vader?
5. Geloof je in Christus Gods Zoon?
6. Geloof je in de Heilige Geest?
|
Gebruikers
Vermoed wordt dat de doopgelofte met bijgaand lijstje in de Utrechtse kathedraalschool in gebruik is geweest en daarom ook met Utrechtse doopgelofte wordt aangeduid. De doopgelofte zelf heeft echter niets met Utrecht of afgeleiden daarvan te maken.
Bronnen
- Gysseling, M. Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300). Reeks I: Ambtelijke bescheiden, 9 delen; Reeks II: Literaire handschriften, 6 delen, 's Gravenhage
- Schlosser, H.D. Althochdeutsche Literatur (Frankfurt aan de Main/Hamburg, 1970)
- De Bruin, R.E. e.a. (red.) (2000), ’Een paradijs vol weelde’. Geschiedenis van de stad Utrecht, Matrijs, Utrecht, blz. 33-34, ISBN 9053451757
Externe links
- (la) De doopgelofte (Dode link) in de digitale Monumenta Germaniae Historica, Alfred Boretius (1883) Capitularia regum Francorum, Hannover, blz. 222
- (de) Marco Mostert Utrecht zwischen York und Fulda. Anfänge niederländischer Schriftlichkeit im Frühmittelalter blz. 21ff
- N. van der Sijs (2002, tweede druk), Chronologisch woordenboek: De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, p. 136-137, Veen, Amsterdam / Antwerpen, ISBN 9020420453
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Sächsisches Taufgelöbnis op Wikimedia Commons.