Bekkenfysiotherapie

Bekkenfysiotherapie is een erkende specialisatie binnen de fysiotherapie.

Historie van bekkenfysiotherapie

Aan het eind van de jaren ’80 ontstond er veel aandacht voor bekkenbodemproblemen, aanvankelijk gesignaleerd vanuit de peripartum begeleiding. Het was in die tijd ook niet meer dan logisch dat deze patiëntencategorie werd gezien door fysiotherapeuten die zich ook bezighielden met de pre- en postpartum gezondheidszorg. De behandeling van de bekkenbodemdysfuncties heeft in de daarop volgende jaren een grote vlucht genomen en al gauw werden niet meer alleen vrouwen, maar ook mannen en kinderen gezien.

Was de therapie aanvankelijk meestal gericht op urogenitale stoornissen (bijvoorbeeld stress-incontinentie), later kwamen er ook de anorectale en seksuele stoornissen bij. Ook het invasief handelen bij deze stoornissen deed zijn intrede, zoals onderzoek en behandeling van bekkenbodemdysfuncties middels inwendige palpatie en/of massage, myofeedback, elektrostimulatie en de rectale oefenballon. Bewaking van de kwaliteit van dit handelen kreeg veel aandacht.

Vanuit de peripartum begeleiding is ook de behandeling van bekkenpijnklachten ontstaan. Ook de behandeling / begeleiding van deze klachten heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Momenteel is er veel aandacht voor de peripartum pelvic pain als pijnsyndroom. Maar ook de bekkenpijn gerelateerd aan bekkenbodemdysfuncties staat zeer in de belangstelling.

In 1994 is een beroepsvereniging opgericht, de Nederlandse Vereniging voor Bekkenfysiotherapie (NVFB). In 2003 werd Bekkenfysiotherapie erkend als specialisme binnen de fysiotherapie.

Opleiding en registratie

Zie bekkenfysiotherapeut.

Indicaties

Bekkenfysiotherapie behandelt klachten van het bekken die gerelateerd zijn aan de bekkenbodem. De bekkenbodem is een spierlaag onderin het bekken, die de blaas met de urinebuis, de endeldarm, en bij vrouwen ook de baarmoeder met de vagina ondersteunt. De bekkenbodemspieren zorgen ervoor dat urine, winden en ontlasting losgelaten of juist opgehouden kunnen worden. Wanneer deze spieren niet goed functioneren, kunnen verschillende klachten ontstaan, zoals:

• ongewild verlies van urine en/of ontlasting, incontinentie;
• niet te onderdrukken aandrang om te plassen en/of te ontlasten;
• moeizaam kwijt kunnen van ontlasting;
• obstipatie;
• verzakkingen van blaas, baarmoeder of darmen;
• pijn in de onderbuik, rond de anus en/of de geslachtsdelen;
• pijn bij gemeenschap (dyspareunie of vaginisme), als de klachten samenhangen met de bekkenbodem;
• bekkenpijn in de periode rond en na de zwangerschap en bevalling (vroeger werden deze klachten ook wel bekkeninstabiliteit genoemd).

Bekkenfysiotherapie behandelt bovengenoemde klachten. Daarnaast biedt bekkenfysiotherapie begeleiding tijdens zwangerschap en na de bevalling en begeleiding voor of na operaties in de onderbuik.

Vergoeding door zorgverzekering

Bekkenfysiotherapie wordt voor volwassenen vanaf 18 jaar, net als reguliere fysiotherapie, vergoed vanuit de aanvullende zorgverzekering. Voor bekkenfysiotherapie bij urine incontinentie wordt in 2018 negen keer vanuit de basisverzekering vergoed.

Procedure

Aanmelding voor bekkenfysiotherapie

Voor bekkenfysiotherapie is geen verwijzing van huisarts of specialist nodig. Komt een patiënt naar de bekkenfysiotherapeut zonder tussenkomst van huisarts of specialist, dan volgt voor aanvang van de intake een screening. Wanneer bij de screening geen bijzonderheden worden gevonden, dan volgen intake, onderzoek en behandeling. Patiënten die eerst naar de huisarts of specialist gaan, kunnen daar verwezen worden naar de bekkenfysiotherapeut. In dat geval is een verwijzing is niet noodzakelijk, maar wel wenselijk. Voor de vergoeding van bekkenfysiotherapie bij urine-incontinentie vanuit de basisverzekering is bij sommige zorgverzekeraars een verwijzing nodig.

Onderzoek

Een behandeltraject bekkenfysiotherapie heeft een vaste procedure. Het traject begint met een intakegesprek om de klachten in kaart te brengen. Hierbij worden vragen gesteld over onder andere plassen, ontlasting, seksuele functie, lage rug/ bekken en de algehele gezondheid. Naast het intakegesprek, het doornemen van een plasdagboek of vezel- en vochtdagboek en lichamelijk onderzoek hebben bekkenfysiotherapeuten de volgende diagnostische en therapeutische mogelijkheden:

• Inwendig onderzoek van de bekkenbodem, om de coördinatie, kracht, uithoudingsvermogen en relaxatie van de bekkenbodemspieren te beoordelen. Dit onderzoek kan zowel vaginaal als anaal zijn.
• Intravaginale/-anale myofeedback (EMG) ter beoordeling van onder andere coördinatie en spierspanning.
• Rectale ballon, om sensibiliteit en aandranggevoel in kaart te brengen.

Na het onderzoek stelt de bekkenfysiotherapeut de bekkenfysiotherapeutische diagnose, waarna aan de hand van de geformuleerde behandeldoelen in overleg met de patiënt een behandelplan wordt opgesteld. Evaluatie en zo nodig bijstelling van de behandeling vindt regelmatig plaats. Voor de analyse van het effect van de behandeling wordt vaak gebruikgemaakt van gevalideerde vragenlijsten.

Behandeling

De bekkenfysiotherapeutische behandelmogelijkheden zijn als volgt:

• Het geven van informatie en uitleg met betrekking tot het klachtenpatroon;
• Het geven van advies over houding, belasting, toiletgedrag, drink- en eetgedrag
• Het leren herkennen, trainen en ontspannen van de spieren rondom het bekken en de lage rug, waar ook de bekkenbodem toe behoort;
• Oefentherapie, eventueel ondersteund met inwendige palpatie, myofeedback (EMG), elektrostimulatie, vaginale ballon of pelotten;
• Mobiliseren/stabiliseren van lage rug, bekken en heup;
• Ontspanningstechnieken;
• Functionele oefeningen;
• Blaastraining of rectale ballontraining.

Bijwerkingen en risico's

Aan bekkenfysiotherapie zijn geen bijwerkingen of risico's verbonden.

Externe linken

• Bekkenfysiotherapie
• Officiële website, nvfb

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Een deel van de inhoud van dit artikel is beschikbaar gesteld onder CC-BY-SA/GFDL, met toestemming van de NVFB.
(OTRS-ticket:2018042010007549)

De toestemming voor het vrije gebruik van deze tekst afkomstig uit NVFB 21 apr 2018 is geverifieerd en gearchiveerd op OTRS. (meer informatie)

OTRS-Ticket ID=2018042010007549