Johann Jakob Griesbach

Johann Jakob Griesbach (Butzbach, 4 januari 1745 – Jena, 12 maart 1812) was een Duits luthers nieuwtestamenticus. Hij is vooral bekend voor zijn tekstkritische uitgave van het Nieuwe Testament en zijn onderzoek naar de synoptische evangeliën.

Leven

Johann Jakob Griesbach was de zoon van de lutherse predikant Conrad Caspar Griesbach (1705–1777) en zijn vrouw Johanna Dorothea Rambach (1726–1775), de dochter van de theoloog Johann Jakob Rambach. Conrad Caspar Friedrich Griesbach werd in 1767 naar Frankfurt an der Main beroepen als predikant van de St.-Pieterskerk. Vanaf 1751 ging Johann Jakob Griesbach in Frankfurt naar school. Hij was een klasgenoot van Johann Wolfgang von Goethe. Op 29 april 1762 schreef hij zich in aan de Universiteit van Tübingen. Twee en een half jaar later vervolgde hij zijn studies aan de Universiteit van Halle, waar Johann Salomo Semler, Johann Georg Knapp, Johann Severin Vater, Johann August Nösselt op hem een vormende invloed hadden. Vanaf 18 oktober in 1766 zette hij zijn studies verder aan de universiteit van Leipzig, waar vooral Johann August Ernesti en Johann Jakob Reiske een invloed van betekenis op hem hadden.

Griesbach werd hoogleraar nieuwtestamentische studies aan de Universiteit van Jena.

Tekstcriticus van het Nieuwe Testament

Griesbach wordt beschouwd als een van de grondleggers van de tekstkritiek van het Nieuwe Testament. Hij combineerde de inspiratie van zijn leraar Johann Salomo Semler met de bevindingen van Johann Albrecht Bengel en Johann Jakob Wettstein. Zijn tekstkritisch onderzoek opende een nieuw tijdperk in de wetenschappelijke tekstkritiek.

In 1769/1770 ondernam hij een onderzoeksreis naar bibliotheken in Engeland en Frankrijk, waar manuscripten van het Nieuwe Testament werden bewaard.

Hij voerde veel bewijsmateriaal aan uit de kerkvaders en oude vertalingen en verbreedde zo de tekstuele basis. Hij was de eerste die een onderscheid maakte tussen een occidentaalse (westerse), Alexandrijnse en Byzantijnse recensie.

In 1774/1775 publiceerde hij de eerste kritische editie van het Nieuwe Testament, gebaseerd op de oudste en beste manuscripten. Als eerste sinds ongeveer 200 jaar verliet hij op sommige plaatsen de eerder gedrukte uitgaven en dus de tekst die men de Textus Receptus was gaan noemen.

De synoptische evangeliën

Hij was de eerste die de term „synoptisch” gebruikte voor de eerste drie evangeliën: Mattheüs, Markus en Lukas. Hij stelde dat het evangelie van Mattheüs het eerst werd geschreven, en dat zowel Markus als Lukas deze als bron kenden.

Tegenwoordig is de tweebronnentheorie het meest verspreid. In de Verenigde Staten is de twee-evangeliëntheorie, een aangepaste versie van Griesbachs theorie, een geduchte concurrent; in Engeland is de Farrerhypothese meer verspreid, volgens dewelke het evangelie van Markus eerst geschreven werd, Mattheüs dit kende en Lukas uit het evangelie van zowel Markus als Mattheüs putte.

 

artikelkiem