Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Susette LaFlesche Tibbles: verschil tussen versies
(→Inleiding: aanvulling) |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| (34 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Persoon | {{Persoon | ||
|voornaam = Susette | |voornaam =Susette | ||
|tussenvoegsel = | |tussenvoegsel = | ||
|achternaam = LaFlesche Tibbles | |achternaam =LaFlesche Tibbles | ||
|alt. naam = Bright Eyes (Inshata-Theumba) | |alt. naam =Bright Eyes (Inshata-Theumba) | ||
|geboorteplaats = Bellevue | |geboorteplaats =Bellevue (Nebraska) | ||
|alt. geboorteplaats = | |alt. geboorteplaats = | ||
|geboortedag = | |geboortedag = | ||
|geboortejaar = 1854 | |geboortejaar =1854 | ||
|overlijdensplaats = Bancroft | |overlijdensplaats =Bancroft (Nebraska) | ||
|alt. overlijdensplaats = | |alt. overlijdensplaats = | ||
|overlijdensdag = 26 mei | |overlijdensdag =26 mei | ||
|overlijdensjaar = 1903 | |overlijdensjaar =1903 | ||
|afbeelding = | |afbeelding = | ||
|onderschrift = | |onderschrift = | ||
| Regel 19: | Regel 18: | ||
== Biografie == | == Biografie == | ||
De eerste helft van de 19e eeuw was een tijd van veranderingen in de [[Great Plains]] (Grote Vlakten). In [[1803]] had president [[Thomas Jefferson]] (1743-1826) middels een verdrag met de Franse regering ([[Louisiana Purchase Treaty]]) het gebied aangekocht. | |||
<ref>[http://www.nebraskastudies.org/0400/frameset.html The Louisiana Purchase] Nebraskastudies.org</ref> | |||
De eerste helft van de 19e eeuw was een tijd van veranderingen in de [[Great Plains]] (Grote Vlakten). In [[1803]] had president [[Thomas Jefferson]] (1743-1826) middels een verdrag met de Franse regering ([[Louisiana Purchase Treaty]]) het gebied aangekocht. <ref>[http://www.nebraskastudies.org/0400/frameset.html The Louisiana Purchase] Nebraskastudies.org | |||
Onder druk van het groeiende aantal blanke inwijkelingen, verkochten de Omaha in [[1854]] het grootste deel van hun traditionele jachtvelden aan de overheid ([[Kansas-Nebraska Act]] | Onder druk van het groeiende aantal blanke inwijkelingen, verkochten de Omaha in [[1854]] het grootste deel van hun traditionele jachtvelden aan de overheid ([[Kansas-Nebraska Act]] | ||
<ref>[http://www.nebraskastudies.org/0500/frameset.html Kansas-Nebraska Act Signed], Nebraskastudies.org | <ref>[http://www.nebraskastudies.org/0500/frameset.html Kansas-Nebraska Act Signed], Nebraskastudies.org</ref>) | ||
en vestigden ze zich in het [[Omaha Indian Reservation]] in Nebraska. | en vestigden ze zich in het [[Omaha Indian Reservation]] in Nebraska. | ||
<ref name="eb2008">" | <ref>"Omaha" Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.</ref> | ||
===Jeugdjaren=== | |||
In 1854 werd Susette LaFlesche (eerst Yosette genoemd) in Bellevue geboren. Ze was de oudste dochter van [[Joseph LaFlesche]] en Mary Gale. Haar vader, ook bekend als Iron Eye, was het laatste opperhoofd van de Omaha. Hij was de zoon van een Franse pelshandelaar en zijn [[Ponca (volk)|Ponca]] vrouw, Waoowinchtcha. Susettes moeder, Mary Gale, ook wel Hinnuaganun ('One Woman') genoemd, was de dochter van chirurg Dr. John Gale van [[Fort Atkinson (Iowa)|Fort Atkinson]] en zijn [[Iowa (volk)|Iowa]] vrouw, Ni-co-ma. | |||
Iron Eyes geloofde dat de toekomst van zijn volk lag in het onderwijs, in het gebruik van de landbouwmethodes van de blanken, in het christendom en in de aanpassing aan de gebruiken van de blanken. Dat had een grote invloed op zijn zeven kinderen. Ze droegen allen bij tot de verbetering van het leven van de inheemse Amerikanen en in het bijzonder van de Omaha. [[Susan LaFlesche Picotte]] werd de eerste vrouwelijke inheemse Amerikaanse arts, Rosalie LaFleche werd financieel manager van de Omaha en [[Francis LaFlesche]] werd schrijver en [[volkenkunde|etnoloog]] voor het [[Smithsonian]]. <ref>[http://www.nebraskahistory.org/lib-arch/research/manuscripts/family/laflesche-family.htm LaFlesche Family Papers] Nebraska State Historical Society</ref> | |||
Susette werd opgevoed op het Omaha Indian Reservation. Van 1862 tot 1869 liep ze school in de Presbyteriaanse missieschool. Die was in [[1846]] in Bellevue opgericht en in [[1857]] naar het reservaat overgebracht. Susette leerde er Engels spreken, lezen, schrijven en ook koken en naaien. | |||
===Studie en carrière=== | |||
In 1869 werd Susette ingeschreven in het [[Elizabeth Institute for Young Ladies]], een privéschool in [[Elizabeth (New Jersey)|Elizabeth]], [[New Jersey]]. Ze werd bekend door haar schrijverstalent. Een essay, dat ze in haar laatste jaar schreef, werd in de ''[[New York Tribune]]'' gepubliceerd. Na haar studies keerde Susette terug naar het reservaat. Daar trad ze drie jaar later in dienst van de officiële school, waar ze verscheidene jaren lesgaf. | |||
<ref name="voices">[http://www.ancient_voices.50megs.com/rights.html Ancient Voices, Susette La Flesche Tibbles (1854-1903)]</ref> | |||
===Activisme=== | |||
De Ponca, waartoe de grootmoeder van Susette LaFlesche behoorde, voerden nooit oorlog met de [[Verenigde Staten]], waarmee ze al in 1817 hun eerste vredesverdrag sloten. In 1825 volgde een handelsovereenkomst. In 1858 en 1865 tekenden de Ponca ook verdragen waarin ze grond afstonden in ruil voor militaire bescherming en economische bijstand. In de jaren 1860 en 1870 brachten droogte, mislukte bizonjacht en een toenemende bedreiging van de [[Sioux (volk)|Sioux]] hen op de rand van de hongerdood. In plaats van hun afspraken in de verdragen met de Ponca na te leven, stonden de Verenigde Staten in 1868 grond van de Ponca af aan de Sioux. Het verdrag met de Sioux werd niet herbekeken en de Ponca kregen het bevel te verhuizen van het noordoosten van Nebraska naar het Indian Territory, het huidige [[Oklahoma (staat)|Oklahoma]]. De Verenigde Staten verdreven de Ponca zonder de toestemming van de Ponca stamhoofden en ze lieten bovendien na hen een reservaat toe te kennen met degelijke voorzieningen. | |||
<ref>[http://digital.library.okstate.edu/encyclopedia/entries/P/PO007.html Encyclopedia of Oklahoma History & Culture]</ref> | |||
De uittocht van de Ponca staan bekend als de [[Ponca Trail of Tears]]. | |||
<ref>[http://www.nebraskastudies.org/0600/frameset_reset.html?http://www.nebraskastudies.org/0600/stories/0601_0103.html The Ponca Trail of Tears] NebraskaStudies.org</ref> | |||
Onder de naam Bright Eyes raakte Susette betrokken in de strijd voor rechtvaardigheid van haar volk. Ze nam de zaak van de Ponca ter harte en werkte samen met [[Thomas H. Tibbles]] van de [[Omaha Herald]] om de benarde positie van de Ponca in de publieke belangstelling te brengen. | |||
In 1879 besloot het Ponca stamhoofd, [[Standing Bear]], samen met wat volgelingen terug te keren naar Nebraska. Ongeveer een derde van de Ponca waren inmiddels overleden van ontbering. Na een lange en barre tocht werden ze bij hun aankomst gearresteerd. | |||
Door toedoen van Tibbles werd een hoorzitting gehouden, die resulteerde in de vrijlating van de Ponca en in een wettelijk precedent, dat de inheemse Amerikanen voortaan beschouwde als personen met burgerrechten. | |||
<ref name="eb2008">"LaFlesche, Susette" Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.</ref> | |||
Dit proces stond bekend als de [[Trial of Standing Bear]] en het verwierf nationale belangstelling. Bright Eyes trad op als tolk voor Standing Bear. | |||
<ref>[http://www.nebraskastudies.org/0600/frameset.html The Trial of Standing Bear] NebraskaStudies.org </ref> | |||
Vervolgens organiseerde Tibbles een tocht door het oosten van de Verenigde Staten voor Standing Bear, Bright Eyes en haar broer Francis LaFlesche, een etnoloog. Tijdens lezingen vroegen ze aandacht voor de leefomstandigheden van de inheemse Amerikanen. De tocht wekte veel sympathie in invloedrijke kringen, geleid door mensen als de auteur [[Edward Everett Hale]] (1822-1909), de etnoloog [[Alice Cunningham Fletcher]] (1838-1923), de [[abolitionisme|abolisionist]] [[Wendell Phillips]] (1811-1884) en de [[pedagogie|pedagoog]] [[Mary Bonney]] (1816-1900). | |||
<ref name="eb2008"/> | |||
Samen met Tibbles verscheen Bright Eyes voor een senaatscommissie, waar ze pleitte voor de rechten van de inheemse Amerikanen. Dit alles zou in 1887 leiden tot de goedkeuring van de [[Dawes General Allotment Act]], | |||
<ref>[http://www.nebraskastudies.org/0600/frameset.html The Dawes Act 1887] NebraskaStudies.org</ref> | |||
die echter in het nadeel van de inheemse Amerikanen zou blijken te zijn. | |||
<ref>"Dawes General Allotment Act." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.</ref> | |||
In de herfst van 1881 reisden Bright Eyes, Alice Cunningham Fletcher en Tibbles naar South Dakota om er tussen de Sioux vrouwen te gaan wonen en hun manier van leven te bestuderen. Alice Fletcher, van wie dit initiatief uitging, hield een velddagboek bij van deze tocht. | |||
<ref>[http://www.nmnh.si.edu/naa/fletcher/fletcher.htm Camping with the Sioux, Fieldwork diary of Alice Cunningham Fletcher]</ref> | |||
===Huwelijk en artistiek werk=== | |||
In 1882 traden Bright Eyes en Thomas Tibbles in het huwelijk. Ze zetten hun lezingen verder en in 1886 reisden ze gedurende tien maanden door [[Engeland]] en [[Schotland]]. Na hun terugkeer in Omaha in 1890 ging Tibbles terug aan het werk bij de Omaha World-Herald. | |||
In 1891 reisden ze naar het [[Pine Ridge Indian Reservation]] in het zuidwesten van [[South Dakota]] om zich te informeren over het [[Bloedbad van Wounded Knee|bloedbad in Wounded Knee]] en de problemen van de inheemse Amerikanen in het reservaat. <br/> | |||
Van 1893 tot 1895 woonden de Tibbles in [[Washington, D.C.]], waar Thomas werkte als journalist. | |||
In 1898 werkte Bright Eyes samen met [[Fannie Reed Griffin]] aan een boek, ''Oo-mah-ha Ta-wa-tha'', dat ze ook illustreerde. Haar creatief werk verscheen in verscheidene boeken, waaronder ''Ploughed-Under: The Story of an Indian Chief'', dat ze ook uitgaf. | |||
Bright Eyes bleef schrijven, doceren en zich inzetten voor de belangen van inheemse Amerikanen. In 1902 verhuisden Tibbles en Bright Eyes naar Bancroft om tussen the Omaha te leven, waar ze op 49-jarige leeftijd overleed op 26 mei 1903. Ze wordt geëerd als de eerste vrouw die het opnam voor de zaak van de inheemse Amerikanen. | |||
<ref name="voices"/> | |||
== Literatuur == | |||
* Illustrator and author with Fannie R. Giffen, ''Oo-Mah-Ha Ta-Wa-Tha: Omah City'', River Junc., 1998 | |||
* Marion Marsh Brown, ''Susette La Flesche: advocate for Native American Rights'', Children's Press, Chicago, 1992 | |||
* Margaret Crary, ''Susette La Flesche: Voice of the Omaha Indians'', Hawthorn Books, New York, 1973. | |||
* Dorothy Clarke Wilson, ''Bright Eyes: the Story of Susette La Flesche, an Omaha Indian'', McGraw-Hill Companies, 1974, [[ISBN-13:9780070707528]] [[ISBN:0070707529]] | |||
{{bron|bronvermelding= {{reflist}} }} | {{bron|bronvermelding= {{reflist}} }} | ||
== Externe links == | |||
* [http://www.ancient_voices.50megs.com/rights.html Ancient Voices: Susette LaFlesche Tibbles (1854-1903)] (Engelstalig) | |||
* [http://www.nebraskahistory.org/lib-arch/research/manuscripts/family/laflesche-family.htm LaFlesche Family Papers] Nebraska State Historical Society (Engelstalig) | |||
* [http://www.nebraskastudies.org/ History of Nebraska from pre-1500 to the present] NebraskaStudies.org (Engelstalig) | |||
* [http://www.anpa.ualr.edu/digital_library/laflesche/laflesche.htm The Newspaper Writings of Susette La Flesche] (Engelstalig) | |||
Huidige versie van 10 apr 2009 om 08:39
Susette LaFlesche Tibbles, ofwel Bright Eyes (Inshata-Theumba), (Bellevue (Nebraska), 1854 – Bancroft (Nebraska), 26 mei 1903) was een inheems Amerikaanse docente, activiste, schrijfster, tolk en kunstenares van de Omaha in Nebraska. Ze ijverde voor de verbetering van de leefomstandigheden in de indianenreservaten. In 1983 werd ze postuum opgenomen in de Nebraska Hall of Fame. [1]
Biografie
De eerste helft van de 19e eeuw was een tijd van veranderingen in de Great Plains (Grote Vlakten). In 1803 had president Thomas Jefferson (1743-1826) middels een verdrag met de Franse regering (Louisiana Purchase Treaty) het gebied aangekocht. [2] Onder druk van het groeiende aantal blanke inwijkelingen, verkochten de Omaha in 1854 het grootste deel van hun traditionele jachtvelden aan de overheid (Kansas-Nebraska Act [3]) en vestigden ze zich in het Omaha Indian Reservation in Nebraska. [4]
Jeugdjaren
In 1854 werd Susette LaFlesche (eerst Yosette genoemd) in Bellevue geboren. Ze was de oudste dochter van Joseph LaFlesche en Mary Gale. Haar vader, ook bekend als Iron Eye, was het laatste opperhoofd van de Omaha. Hij was de zoon van een Franse pelshandelaar en zijn Ponca vrouw, Waoowinchtcha. Susettes moeder, Mary Gale, ook wel Hinnuaganun ('One Woman') genoemd, was de dochter van chirurg Dr. John Gale van Fort Atkinson en zijn Iowa vrouw, Ni-co-ma.
Iron Eyes geloofde dat de toekomst van zijn volk lag in het onderwijs, in het gebruik van de landbouwmethodes van de blanken, in het christendom en in de aanpassing aan de gebruiken van de blanken. Dat had een grote invloed op zijn zeven kinderen. Ze droegen allen bij tot de verbetering van het leven van de inheemse Amerikanen en in het bijzonder van de Omaha. Susan LaFlesche Picotte werd de eerste vrouwelijke inheemse Amerikaanse arts, Rosalie LaFleche werd financieel manager van de Omaha en Francis LaFlesche werd schrijver en etnoloog voor het Smithsonian. [5]
Susette werd opgevoed op het Omaha Indian Reservation. Van 1862 tot 1869 liep ze school in de Presbyteriaanse missieschool. Die was in 1846 in Bellevue opgericht en in 1857 naar het reservaat overgebracht. Susette leerde er Engels spreken, lezen, schrijven en ook koken en naaien.
Studie en carrière
In 1869 werd Susette ingeschreven in het Elizabeth Institute for Young Ladies, een privéschool in Elizabeth, New Jersey. Ze werd bekend door haar schrijverstalent. Een essay, dat ze in haar laatste jaar schreef, werd in de New York Tribune gepubliceerd. Na haar studies keerde Susette terug naar het reservaat. Daar trad ze drie jaar later in dienst van de officiële school, waar ze verscheidene jaren lesgaf. [6]
Activisme
De Ponca, waartoe de grootmoeder van Susette LaFlesche behoorde, voerden nooit oorlog met de Verenigde Staten, waarmee ze al in 1817 hun eerste vredesverdrag sloten. In 1825 volgde een handelsovereenkomst. In 1858 en 1865 tekenden de Ponca ook verdragen waarin ze grond afstonden in ruil voor militaire bescherming en economische bijstand. In de jaren 1860 en 1870 brachten droogte, mislukte bizonjacht en een toenemende bedreiging van de Sioux hen op de rand van de hongerdood. In plaats van hun afspraken in de verdragen met de Ponca na te leven, stonden de Verenigde Staten in 1868 grond van de Ponca af aan de Sioux. Het verdrag met de Sioux werd niet herbekeken en de Ponca kregen het bevel te verhuizen van het noordoosten van Nebraska naar het Indian Territory, het huidige Oklahoma. De Verenigde Staten verdreven de Ponca zonder de toestemming van de Ponca stamhoofden en ze lieten bovendien na hen een reservaat toe te kennen met degelijke voorzieningen. [7] De uittocht van de Ponca staan bekend als de Ponca Trail of Tears. [8]
Onder de naam Bright Eyes raakte Susette betrokken in de strijd voor rechtvaardigheid van haar volk. Ze nam de zaak van de Ponca ter harte en werkte samen met Thomas H. Tibbles van de Omaha Herald om de benarde positie van de Ponca in de publieke belangstelling te brengen.
In 1879 besloot het Ponca stamhoofd, Standing Bear, samen met wat volgelingen terug te keren naar Nebraska. Ongeveer een derde van de Ponca waren inmiddels overleden van ontbering. Na een lange en barre tocht werden ze bij hun aankomst gearresteerd. Door toedoen van Tibbles werd een hoorzitting gehouden, die resulteerde in de vrijlating van de Ponca en in een wettelijk precedent, dat de inheemse Amerikanen voortaan beschouwde als personen met burgerrechten. [9] Dit proces stond bekend als de Trial of Standing Bear en het verwierf nationale belangstelling. Bright Eyes trad op als tolk voor Standing Bear. [10]
Vervolgens organiseerde Tibbles een tocht door het oosten van de Verenigde Staten voor Standing Bear, Bright Eyes en haar broer Francis LaFlesche, een etnoloog. Tijdens lezingen vroegen ze aandacht voor de leefomstandigheden van de inheemse Amerikanen. De tocht wekte veel sympathie in invloedrijke kringen, geleid door mensen als de auteur Edward Everett Hale (1822-1909), de etnoloog Alice Cunningham Fletcher (1838-1923), de abolisionist Wendell Phillips (1811-1884) en de pedagoog Mary Bonney (1816-1900). [9] Samen met Tibbles verscheen Bright Eyes voor een senaatscommissie, waar ze pleitte voor de rechten van de inheemse Amerikanen. Dit alles zou in 1887 leiden tot de goedkeuring van de Dawes General Allotment Act, [11] die echter in het nadeel van de inheemse Amerikanen zou blijken te zijn. [12]
In de herfst van 1881 reisden Bright Eyes, Alice Cunningham Fletcher en Tibbles naar South Dakota om er tussen de Sioux vrouwen te gaan wonen en hun manier van leven te bestuderen. Alice Fletcher, van wie dit initiatief uitging, hield een velddagboek bij van deze tocht. [13]
Huwelijk en artistiek werk
In 1882 traden Bright Eyes en Thomas Tibbles in het huwelijk. Ze zetten hun lezingen verder en in 1886 reisden ze gedurende tien maanden door Engeland en Schotland. Na hun terugkeer in Omaha in 1890 ging Tibbles terug aan het werk bij de Omaha World-Herald.
In 1891 reisden ze naar het Pine Ridge Indian Reservation in het zuidwesten van South Dakota om zich te informeren over het bloedbad in Wounded Knee en de problemen van de inheemse Amerikanen in het reservaat.
Van 1893 tot 1895 woonden de Tibbles in Washington, D.C., waar Thomas werkte als journalist.
In 1898 werkte Bright Eyes samen met Fannie Reed Griffin aan een boek, Oo-mah-ha Ta-wa-tha, dat ze ook illustreerde. Haar creatief werk verscheen in verscheidene boeken, waaronder Ploughed-Under: The Story of an Indian Chief, dat ze ook uitgaf.
Bright Eyes bleef schrijven, doceren en zich inzetten voor de belangen van inheemse Amerikanen. In 1902 verhuisden Tibbles en Bright Eyes naar Bancroft om tussen the Omaha te leven, waar ze op 49-jarige leeftijd overleed op 26 mei 1903. Ze wordt geëerd als de eerste vrouw die het opnam voor de zaak van de inheemse Amerikanen. [6]
Literatuur
- Illustrator and author with Fannie R. Giffen, Oo-Mah-Ha Ta-Wa-Tha: Omah City, River Junc., 1998
- Marion Marsh Brown, Susette La Flesche: advocate for Native American Rights, Children's Press, Chicago, 1992
- Margaret Crary, Susette La Flesche: Voice of the Omaha Indians, Hawthorn Books, New York, 1973.
- Dorothy Clarke Wilson, Bright Eyes: the Story of Susette La Flesche, an Omaha Indian, McGraw-Hill Companies, 1974, ISBN-13:9780070707528 ISBN:0070707529
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Nebraska Hall of Fame
- º The Louisiana Purchase Nebraskastudies.org
- º Kansas-Nebraska Act Signed, Nebraskastudies.org
- º "Omaha" Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
- º LaFlesche Family Papers Nebraska State Historical Society
- ↑ 6,0 6,1 Ancient Voices, Susette La Flesche Tibbles (1854-1903)
- º Encyclopedia of Oklahoma History & Culture
- º The Ponca Trail of Tears NebraskaStudies.org
- ↑ 9,0 9,1 "LaFlesche, Susette" Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
- º The Trial of Standing Bear NebraskaStudies.org
- º The Dawes Act 1887 NebraskaStudies.org
- º "Dawes General Allotment Act." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
- º Camping with the Sioux, Fieldwork diary of Alice Cunningham Fletcher
Externe links
- Ancient Voices: Susette LaFlesche Tibbles (1854-1903) (Engelstalig)
- LaFlesche Family Papers Nebraska State Historical Society (Engelstalig)
- History of Nebraska from pre-1500 to the present NebraskaStudies.org (Engelstalig)
- The Newspaper Writings of Susette La Flesche (Engelstalig)